اتوبان آزادگان بلوار ابوسعید در نزدیکی بازار پرندگان آزادگان، بیابان دراندشتی است. در این فضا تا چشم کار می‌کند حیوان‌های عجیب‌وغریب را می‌بینید که برای فروش و معامله راه این بازار شده‌اند. در این بازار از حیواناتی مثل سگ و میمون گرفته تا پرنده‌های گوناگون به چشم‌ می‌خورد و مشتریان خاص خود را هم دارند که  برای خرید صف می‌کشند و فروشنده هم با برشمردن توانایی‌های حیوان بازار گرمی می‌کند. پارکینگ این ساختمان ۲ طبقه محل فروش قانونی پرندگان زینتی است. بازار پرندگان تهران در زمینی به مساحت 5 هزار متر مربع و زیر بنای ۳ هزار متر راه‌اندازی شده است. خردی و فروش حیوانات از پرنده گرفته تا انواع پستانداران و خزندگان در شرایطی رواج دارد که خرید و فروش حیوانات خانگی با انتقادهای فراوانی مواجه است و هیچ نظارت و برخوردی با فروشندگان صورت نمی‌گیرد. خبرنگار صمت برای تهیه گزارشی میدانی با گشتی در این بازار  به ابعاد مختلف خرید و فروش حیوانات خانگی پرداخته است.

بازار داغ طوطی‌های لاکچری

با نگاهی به مغازه‌ها انواع طوطی‌سانان گران نرخ تا ارزان‌ترین پرنده‌های زینتی را می‌توانید مشاهده کنید. شاید خرید یک جفت فنچ کوچک صد هزار تومانی بسیار اقتصادی‌تر از خرید یک طوطی آرا ۱۲۰ میلیون تومانی باشد.

البته با پرس‌وجویی متوجه شدیم نرخ طوطی باراتا ۴۵ میلیون تومان است و کاسکوی دم قرمز با نرخ ۱۵ میلیون تومان به فروش می‌رسد. این نرخ برای کاسکوی آموزش‌دیده نیست بلکه کاسکویی که برای تکرار کلمات نیاز به آموزش دارد. اما کاسکوها قیمت‌های متفاوتی دارد. کاسکو خاکستری ۵ میلیون ارزان‌تر است و با نرخ حدود ۱۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد.

تغییر چهره بازار روزجمعه

در این بازار هر مغازه‌دار روش خاصی برای جلب مشتری دارد، به عنوان مثال یک مغازه‌دار در انتهای بازار با ماکائو گران‌قیمت خود به شدت گرم گرفته و پرنده زیبای خود را مانند فرزندش در آغوش گرفته بود. فروشنده دیگری حداقل ۳۰ عدد طوطی را برای بازدید عموم آزاد گذاشته بود، البته مغازه‌دار زیاد خوش‌اخلاق نبود و اجازه لمس پرنده‌ها را نمی‌داد.

در جای دیگری از بازار مرغ مینایی در قفس بود که به خریداران سلام می‌کرد و حسابی دل علاقه‌مندان را می‌برد، اما جالب بود که نرخ نسبتا مناسب‌تری نسبت به طوطی‌های رنگارنگ داشت و با ۳ میلیون تومان به فروش می‌رسید.

خارج از بازار هم پرندگانی خریدوفروش می‌شدند. با نگاهی به اطراف، پیرمردی دیده می‌شد که چند عدد عروس هلندی بی‌حال در قفس برای فروش داشت که هر کدام را حداقل ۳۰۰ هزار تومان ارزان‌تر از مغازه‌داران داخل بازار می‌فروخت. با نگاه کردن به پرنده‌های بی‌نشاط ناخودآگاه ضرب‌المثل هیچ ارزانی بی‌حکمت نیست تداعی می‌شد.

 تمام این توصیفات فقط بخش کوچکی از این بازار گسترده بود. این بازار در روزهای تعطیل به‌خصوص جمعه‌ها دیگر بازار پرندگان نیست و بیشتر شبیه باغ وحشی از حیوانات بی‌پناه می‌شود که برای فروش به این مکان آورده شده‌اند.

 اگرچه اجازه ورود هیچ حیوانی به غیر از پرنده را به بازار اصلی وجود ندارد ولی این امر مانع از این نمی‌شود که کسی در حوالی این بازار به خریدوفروش حیوانات دیگر اقدام نکند.

پامرانین ۵۰ میلیونی خریدار دارد؟

بر خلاف بازار پرندگان که اجازه خریدوفروش پرنده و حیوانات غیر مجاز را ندارد، در بیرون از محوطه و اطراف پارکینگ و حتی کنار گذرگاه اتوبان آزادگان حیواناتی را برای فروش مشاهده می‌کنید که شاید قبل‌تر در برنامه‌های راز بقا دیده بودید. اینجا از انواع میمون، سنجاب، سگ، گربه و خارپشت گرفته تا گونه‌های مختلف خرگوش، همستر، لاکپشت، شاهین و عقاب به صورت غیر مجاز به فروش می‌رسند.

کمی پایین‌تر زن و مرد جوانی در قفس‌های جداگانه انواع سگ‌های نگهبان و زینتی را برای فروش آورده بودند. از نژاد و نرخ سگ‌ها پرسیده شد و فروشنده وقت زیادی برای توضیح نرخ و نژاد سگ‌ها گذاشت.

 از شیتزو ۶ میلیونی و پیکینیز ۸ میلیونی گرفته تا ژرمن شپرد ۲۵ میلیونی و پامرانین ۵۰ میلیونی که فقط ۱ کیلو وزن داشت به فروش می‌رسید! سگ پرتقالی رنگ خرسی نیز اینجا وجود داشت که طرفداران زیادی دارد و برای آن صف کشیده بودند.

فروشندگان ادعا می‌کنند تمامی سگ‌ها سالم‌اند، شناسنامه دارند و واکسن فصلی‌شان تزریق شده است. اما ظاهر حیوانات به سن و سالی که فروشنده می‌گفت مطابقت نداشت و تقریبا سگ‌های بالغ به جای توله‌سگ فروخته می‌شد؛ انگار که کلاهبرداری در این بازار به امری عادی تبدیل شده است.

دلالی سگ به بهانه مهاجرت

زن و مرد جوانی ادعا می‌کردند به‌علت مهاجرت مجبور به فروش سگ‌ها شده‌اند؛ حالا این سوال پیش می‌آید که چرا کسی باید چند نژاد مختلف سگ را باهم در منزل نگه دارد که بخواهد بعدا بفروشد؟ فروشندگانی نیز بودند که با چرب‌زبانی به بهانه‌های مختلف سگ‌های خود را می‌فروختند و برای کسی این سوال پیش نمی‌آمد که چرا حیوانات خانگی این زن و شوهر تمامی ندارد؟

میمون ۵ میلیون تومانی

در کنار گذرگاه اتوبان آزادگان جمعیت نسبتا زیادی جلب توجه می‌کرد که با نزدیک‌تر شدن به جمعیت، بچه میمونی در قفس مشاهده می‌شود که برای فروش آورده شده بود و ۵ میلیون تومان نرخ داشت. از ظاهر حیوان زبان بسته مشخص بود که ساعت‌ها آب و غذایی نخورده است.

کمی آن‌طرف‌تر مردی که یک قفس بزرگ پشت نیسان آبی خود درست کرده بود انواع کبوتر را برای فروش آورده بود و مدعی بود فردی را می‌شناسد که می‌تواند قرقی، شاهین و عقاب را به نرخ گزافی به مشتریان بفروشد.

نگهداری از حیوانات خانگی نامتعارف

مرتضی پدریان، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، درباره نگهداری از حیوانات نامتعارف، اظهار می‌کند: حدود ۱۰ هزار خانوار در کشور اقدام به نگه‌داری حیوانات خانگی نامتعارف می‌کنند و جنبه نگه‌داری حیوانات اهلی و بومی نظیر سگ، گربه یا انواع پرنده در خانواده با جنبه نگه‌داری از حیوانات نامتعارفی نظیر تمساح که زیست مسالمت‌آمیزی با انسان ندارد و به نوعی برای فخرفروشی یا تفکیک اجتماعی استفاده می‌شود، متفاوت است.

 این جامعه شناس در گفت‌وگو با ایمنا می‌افزاید: نگه‌داری از حیوانات خانگی در اصل جزئی از باورهای گروه سنتی جامعه است؛ برخی افراد اعتقاد دارند اگر قرار باشد چشم نظر یا نوعی بلای الهی برای اعضای خانواده اتفاق بیفتد، در صورتی که حیواناتی نظیر مرغ یا کبوتر در خانه نگه‌داری کنند، این بلا یا چشم نظر به حیوان خانگی آن خانه منتقل می‌شود.

 این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: گروه دیگر نگه‌داران حیوانات خانگی، گروهی هستند که به پرندگان گرایش دارند و به عنوان مثال، اقدام به نگه‌داری کبوتر در خانه می‌کنند.

 چنین افرادی انواع ژن‌های پرندگانی نظیر کبوتر، قناری یا مرغ مینا را تربیت کرده، در دورهمی‌هایی که دارند درباره این پرندگان صحبت می‌کنند و به نوعی، یک رابطه تفریحی میان آنها و پرندگان رقم می‌خورد.

پر کردن خلأ عاطفی

وی با بیان اینکه گروه دیگری از جامعه نیز هستند که اقدام به نگهداری سگ یا گربه می‌کنند، تصریح می‌کند: سگ در جامعه ما چند نوع کاربرد دارد؛ نخستین کاربرد آن محافظت از گله‌ها در روستا است که عضوی از خانواده چوپان محسوب می‌شود، همچنین از سگ‌ها به عنوان پاسداری از منازل نیز استفاده می‌شود که نشان از ناامنی جامعه دارد.

پدریان با بیان اینکه گروهی از افرادی که سگ یا گربه نگهداری می‌کنند، افراد دارای خلاءهای عاطفی هستند، اضافه می‌کند: گاهی برخی از این افراد به علت نداشتن ارتباط عاطفی یا نداشتن توانایی برقراری ارتباط با دیگران به نگهداری از سگ یا گربه، روی می‌آورند. گاهی چنین افرادی دوست دارند حیوان دست‌آموز و به طور کامل در اختیار آنها باشد؛ چراکه انسان دارای حق انتخاب است و عکس‌العمل نشان می‌دهد، اما برخی تحمل این عکس‌العمل‌ها را ندارند و اوقات فراغت و خلاءهای عاطفی خود را با این حیوانات تکمیل می‌کنند.

وی با بیان اینکه نگهداری از این حیوانات، کنش و انتخاب فردی است، خاطرنشان می‌کند: گاهی برخی، سگ یا گربه را به عنوان نوعی منزلت اجتماعی برای خود ترسیم می‌کنند؛ البته این موضوع مربوط به طبقه خاصی از جامعه نیز نیست و در تمام اقشار جامعه دیده می‌شود. حتی برخی پیرزن‌هایی که تنها در منزلی زندگی می‌کنند، چند سگ یا گربه را دست‌آموز کرده‌اند.

ایجاد وجه تمایز میان خود و دیگران

این استاد دانشگاه می‌گوید: در مواردی نیز مشاهده شده که افراد برای اینکه خود را از توده جامعه جدا کنند از المان‌ها، نمادها یا سنبل‌های خاصی استفاده می‌کنند تا نشان دهند که چیزی فراتر از توده جامعه هستند.

 این نمادها می‌تواند در لباس افراد شکل بگیرد؛ به عنوان مثال پوشاک زخمی در اصل برای این بود که فرد اعلام کند با این نوع پوشاک طبقه اجتماعی و گروه اجتماعی خاصی را برای خود تعریف کرده و جدای سایر افراد جامعه است.

وی ادامه می‌دهد: برخی از خانواده‌ها در امور، مبادلات، نظام خانوادگی، نظام خویشاوندی، گروه همسالان و روابط دوستی، می‌خواهند خود را فراتر نشان دهند و برای ایجاد تمایز میان خود و دیگران و نشان دادن اینکه ما از لحاظ مالی، موقعیت و منزلت اجتماعی جدای از بقیه هستیم، اقدام به نگه‌داری حیوانات خطرناک و نامتعارفی مانند تمساح، گرگ، ببر یا شیر در منزل می‌کنند.

اشباع رفاهی و پول‌های بادآورده

پدریان با بیان اینکه گاهی چنین افرادی در حقیقت نوعی کمبود در حوزه جایگاه اجتماعی دارند، می‌افزاید: به علت وجود شکاف طبقاتی در جامعه، برخی از اعضای جامعه که از پول‌های بادآورده استفاده می‌کنند، تمام خلاءهای خود را پر کرده و اشباع شده‌اند و برای اینکه منزلت اجتماعی خود را بالاتر نشان دهند، اقدام به چنین کاری می‌کنند.

وی اظهار می‌کند: عقیده بر این است که این پدیده در جامعه رشد ندارد اما در صورتی که این پدیده رشد داشته باشد، نشان از این دارد که جامعه از نظر درآمد و شکاف طبقاتی به شدت دچار آسیب شده و می‌تواند زنگ خطر جدی برای جامعه به‌شمار رود.

مراقبت از حیوانات نامتعارف

این جامعه‌شناس اضافه می‌کند: در نگهداری از حیوانات متعارف و اهلی بحث حیوان‌آزاری مطرح نمی‌شود و افراد با نگهداری این حیوانات از آنها مراقبت می‌کنند؛ به عنوان مثال اگر سگ مینیاتوری در فضای خارج از تحت مراقبت بودن رها شود، قادر به ادامه حیات و حفظ خود نیست. نوع و نژاد حیواناتی که در ساختار خانواده و در منازل یا آپارتمان‌ها نگهداری می‌شوند با حیواناتی که خارج از این فضا زندگی می‌کنند، متفاوت است.

وی با بیان اینکه در صورتی که حیوانات در منازل آپارتمانی آلودگی صوتی داشته باشند، مشکل‌آفرین باشند یا آسایش همسایه‌ها را یا برهم بزنند، از این پدیده می‌توان تحت عنوان آزار اجتماعی یاد کرد، خاطرنشان می‌کند: افرادی که حیوانات خطرناک یا نامتعارف را نگه‌داری می‌کنند، قطعا ویلاها و ساختمان‌هایی دارند که شرایط برای نگهداری آن حیوان فراهم است و در واقع همه افراد قادر به انجام چنین کاری نیستند.

سخن پایانی

محیط ناامن، بهداشت ضعیف و همچنین بی‌توجهی به حقوق حیوانات و زیر پا گذاشتن قوانین محیط زیست، عواملی هستند که با چند دقیقه گشت‌وگذار در حوالی بازار پرندگان قابل مشاهده است. همچنین وجود بازار سیاه خریدوفروش گونه‌های حیوانات در حال انقراض و پرنده‌های کم‌یاب، چهره این بازار را به کلی سیاه کرده است. بازاری که در آن افراد، حیوانات مریض خود را به جای کلینیک‌های دامپزشکی برای فروش به این مکان می آورند.