تمایل به مهاجرت حتی از خود مهاجرت مهم‌تر است، چراکه این تمایل حتی اگر به مهاجرت نخبگان ختم نشود، به خروج نخبگان از چرخه خدمت‌رسانی به جامعه منتج خواهد شد، هرچند اگر این افراد به لحاظ فیزیکی در کشور حضور داشته باشند.

مهاجرت استعدادهای تحصیلی، یکی از مهم‌ترین موضوعات کشور است که سال‌های سال، یا انکار شد یا مسئولان نسبت به آن بی‌تفاوت بودند و باور عملی داشتند که ایران سرشار از نخبه و متخصص است و به هر تعداد این افراد از کشور مهاجرت کنند، همچنان خدشه‌ای به مسیر علمی و توسعه کشور وارد نمی‌شود، چراکه ایران دریای بیکران استعداد است.

با این رویکرد و به همین راحتی سال‌های سال، نفرات برتر کنکورهای سراسری و برگزیدگان المپیادهای علمی، وقتی خواب بودیم از کشور خارج شدند. با این حال، همچنان بسیاری از مسئولان که اتفاقا در حوزه‌های مرتبط با علم و فناوری صاحب‌منصب هستند، تلاش دارند با ارائه آمار، فضا را تلطیف کنند. این در شرایطی است که یک نگاه منصف به‌راحتی میل به مهاجرت را در بین دانشجویان و متخصصان ایرانی می‌بیند و برای دیدن آن کافی است یک ساعتی در خیابان انقلاب قدم زد.

این روند حالا به حدی رسیده که دو قشر متفاوت دیگر را هم در برگرفته است. قشر پزشکان و متخصصان پزشکی که در ظاهر شرایط ایده‌آلی در ایران دارند و همیشه وضعیت معیشتی و جایگاه اجتماعی آنها حتی برای نخبگان و سرآمدان رشته‌های دیگر خاصه علوم پایه و علوم انسانی رشک‌برانگیز بوده، اما امروز در زمره مهاجرفرست‌ترین رشته‌ها قرار دارند.

این روند به حدی بحرانی است که امکان مهاجرپذیری در برخی تخصص‌ها به‌شدت افزایش یافته است. این یعنی سیاست‌های دولت (به معنای عام آن) به شکلی است که متخصص ایرانی که در همه دنیا زبانزد و صدرنشین است، از گردونه بهداشت و درمان خارج می‌شود تا متخصص هندی و پاکستانی دوباره وارد این گردونه شود.

قشر دیگر دانش‌آموزان مستعد هستند. با یک تحقیق میدانی به‌خوبی می‌توان اشتیاق به مهاجرت را در سطح مدارس دید و جالب اینکه بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌شان حتی قصد دارند از همان ابتدا فرد وارد یک دانشگاه‌های خارجی شود تا اینکه بخواهد بعد از گرفتن مدرک لیسانس از کشور خارج شود.

 این یعنی موج مهاجرت دارد کم‌کم فضای مدرسه را می‌آکند و این یک هشدار جدی است، چراکه حتی اگر افراد توان یا شرایط مهاجرت هم نداشته باشند، باز هم انگیزه و تمایلی به حضور فعالانه و مشارکت در چرخه خدمت‌رسانی به جامعه بومی را ندارند. این موارد را می‌توان نوعی سیاه‌نمایی خواند و به همین بهانه به‌راحتی از کنار آن رد شد، اما باید دانست مهم‌ترین مسئله در توسعه و تعالی هر کشوری نیروی انسانی با نشاط، شاداب، متخصص و متعهد است که بدون حضور آن دستیابی به هر پیشرفتی غیرممکن است.

نکته مهم اینکه تسهیلاتی که برای این قشر در نظر گرفته شده نیز به حدی سطحی است که نه‌تنها رغبتی در افراد ایجاد نمی‌کند، بلکه آنها را به مهاجرت ترغیب می‌کند. در این بین، سیاست‌های قهری و مانع‌تراشی هم مزید بر علت می‌شود. به یاد داشته باشیم که تمایل به مهاجرت حتی از مهاجرت هم مهم‌تر است، چراکه این تمایل حتی اگر به مهاجرت نخبگان ختم نشود، به خروج نخبگان از چرخه خدمت‌رسانی به جامعه منتج خواهد شد، هرچند اگر این افراد به لحاظ فیزیکی در کشور حضور داشته باشند.

به هر حال، دولت باید برنامه جدی برای این موضع داشته باشد و بداند هیچ سرزمینی در استعداد انسانی، به منابع بی‌نهایت وصل نیست و خروج حتی یک نخبه از کشور به معنای خروج یک ژن و حلقه مهم از زنجیره توسعه و تعالی است.