سرمایه‌گذاران ناامید از بورس

هفته گذشته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، فضای بی‌اعتمادی حاکم بر بورس تهران را میراث دولت دوازدهم خواند و بر تلاش دولت سیزدهم برای بازگشت اطمینان به این بازار تاکید کرد. وی همچنین افت شاخص بورس را ناشی از چالش‌های حاکم بر اقتصاد جهان، تداوم جنگ میان روسیه و اوکراین و ریزش بهای کامودیتی‌ها در بازار جهانی عنوان کرد. گفتنی است شاخص کل بورس تهران در نخستین روز کاری سال جاری یعنی ۶ فروردین‌ ۱۴۰۱، یک‌میلیون و ۳۹۰ هزار واحد بود. این شاخص در روز ۲۳ شهریور یعنی پس از گذشت حدود ۶ ماه از سال، به یک‌میلیون و ۳۸۹ هزار واحد رسیده است. به اعتقاد فعالان و کارشناسان بازار سرمایه، برخلاف موارد مطرح شده از سوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، علاوه بر تاثیرگذاری متغیرهای اقتصاد جهانی بر بورس تهران، سیاست‌های دولت نیز از اثرگذاری بالایی بر عملکرد بازار سهام برخوردار بوده است. در واقع بخش مهمی از ناکارآمدی حاکم بر عملکرد بورس تهران از شرایط اقتصادی کشور، از میان رفتن امنیت سرمایه و همچنین نبود دورنمای روشن و شفاف از آینده سیاسی و اقتصادی کشور نشأت می‌گیرد. با وجودی که مسئولان دولت سیزدهم بارها تاکید کرده‌اند اقتصاد کشور را به برجام گره نمی‌زنند، اما عملکرد بازار سهام حکایت از آن دارد که برخلاف انتظار و وعده مسئولان، این بخش مهم از اقتصاد کشور به برجام گره خورده است. در چنین شرایطی، هرگاه اخبار منفی از مذاکرات رفع تحریم، منتشر می‌شود، شاهد ریزش شاخص کل بورس تهران هستیم؛ این ریزش همزمان با رشد بهای دلار در بازار آزاد است و بر بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران حقیقی به اقتصاد کشور و به‌ویژه بازار سهام تاکید دارد. بی‌اعتمادی که در هفته گذشته به سقوط شاخص بورس از مرز یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار واحدی و از دست رفتن این سطح حمایت مهم منتهی شد.

رفع بی‌اعتمادی زمان‌بر است

هفته گذشته مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد: «بی‌اعتمادی به بورس، میراث دولت قبل است و بازار از آن رنج می‌برد.

 با این وجود، اعتماد از دست رفته به بورس باز می‌گردد و بازار سهام می‌تواند به جایگاه اصلی خود دست یابد.» عشقی تاکید کرد: «بازار سرمایه فقط متاثر از متغیری مانند دولت نیست، بلکه متغیرهای فراوانی مانند بازارهای جهانی، نقدینگی، رکود اقتصاد جهان، وضعیت صنایع داخلی، قیمت نهاده‌ها، بازارهای رقیب، جنگ روسیه و... بر معاملات این بازار تاثیرگذارند؛ بنابراین نمی‌توان دولت را عامل اصلی ایجاد چنین روندی در بازار عنوان کرد.» رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین مدعی شد: «بار دیگر اعتماد از دست‌رفته به بورس باز می‌گردد و بازار سهام می‌تواند به جایگاه اصلی خود دست یابد.»

نگاه مثبت رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در هفته گذشته به عملکرد دولت در قبال بورس تهران در حالی مطرح شد که بازار سرمایه روزهای قرمز پررنگی را پشت‌سر گذاشت.

حمایت موثر از بازار اجرایی نشد

سارا فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: دولت سیزدهم در بیش از یک سال گذشته که اداره امور را به عهده گرفته، به‌واسطه فشارهایی که بر کلیت اقتصاد کشور تحمیل می‌شود، نتوانسته نقش حمایتی موثری از بازار سهام داشته باشد. این موضوع در زمان تصویب بودجه ۱۴۰۱ به‌طور مشخص، مشهود بود. وی افزود: یا در ماه‌های نخست امسال و پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین شاهد افزایش قیمت فلزات و نفت در بازارهای جهانی بودیم. انتظار می‌رفت رشد قیمت انرژی و کامودیتی‌ها در بازار جهانی تاثیر مثبتی بر عملکرد بورس تهران داشته باشد، با این وجود، دولت در آن دوره اقدام به وضع عوارض صادراتی روی محصولات یادشده کرد که اثرات منفی خود را بر عملکرد صنایع و شرکت‌های بورسی و سودآوری آنها داشت؛ بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد دولت سیزدهم به‌دلیل شرایط اقتصادی کشور نتوانسته نقش موثری در حمایت از عملکرد بورس تهران داشته باشد.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: البته برخی اقدامات دولت به نفع بازار سرمایه بوده‌اند که از جمله آنها می‌توان به واگذاری بلوکی سهام خساپا و خودرو و همچنین عرضه و فروش برخی از خودروها در بورس کالا اشاره کرد.

فلاح گفت: با این وجود باید تاکید کرد فشار تحریم‌های اعمالی بر اقتصاد ایران و به نتیجه نرسیدن مذاکرات برجام تا به این لحظه، بر کلیت اقتصاد کشور تاثیر منفی داشته و آثار آن در عملکرد بازار سرمایه نیز مشهود است. وی در ادامه با اشاره به شکل‌گیری فرآیند بی‌اعتمادی به بورس تهران از سال ۱۳۹۹ گفت: از تابستان ۱۳۹۹ و به‌دلیل سیاست‌های اشتباه مسئولان شاهد شکل‌گیری بی‌اعتمادی به بازار سرمایه بودیم. دولت فعلی هم نتوانسته قوانین حمایتی را در راستای حمایت از بورس تهران به اجرا درآورد تا به‌دنبال آن از سطح بی‌اعتمادی حاکم بر بازار بکاهد. در چنین شرایطی، همچنان شاهد تداوم خروج نقدینگی از بازار سرمایه هستیم.

این کارشناس بورس افزود: علاوه بر چالش‌های حاکم بر اقتصاد کشور و سیاست‌های دولت که عملا عملکرد بازار سرمایه را تحت‌تاثیر منفی قرار داده، شرایط اقتصادی دنیا نیز عملکرد بورس ما را متاثر کرده است. سیاست‌های انقباضی فدرال‌رزرو باعث شده قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها وارد فاز رکود و به‌دنبال آن نزول شوند. از آنجا که حدود ۷۰ درصد ارزش بازار سهام ما را شرکت‌های صادرات‌محور تشکیل می‌دهند، بازار بورس تهران نیز از این شرایط در امان نمانده و بدین‌ترتیب شاهد ریزش بورس تهران هستیم.

فلاح با اشاره به نتیجه نرسیدن مذاکرات رفع تحریم در هفته‌ها و ماه‌های اخیر افزود: در ماه‌های اخیر به‌طور مرتب گمانه‌زنی‌هایی از به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام مطرح شد، اما به نتیجه نرسید. در چنین شرایطی، کسانی که قصد ورود به بازار سرمایه را داشتند، از این سرمایه‌گذاری منصرف شدند. بدین‌ترتیب شاهد کاهش شدید ارزش معاملات خرد سهام هستیم و روند غالب در بازار نزولی است. در نتیجه چنین شرایطی، متاسفانه شاخص کل محدوده حمایتی ۱۴۰۰ هزار واحدی را در هفته گذشته از دست داد.

این کارشناس بورس گفت: با توجه به ریزش شدید بازار سهام در هفته‌های گذشته و فاصله زیادی که میان شاخص کل با میانگین متحرک ۳۵ روزه ایجادشده و همچنین با رسیدن شاخص به محدوده حمایتی ۱۳۸۰ هزار واحدی، انتظار می‌رود شاخص کل در اینجا وارد یک ریز موج اصلاحی شود. روند غالب حاکم بر بازار بورس همچنان نزولی است و انتظار می‌رود ریزش تا محدوده حمایتی ۱۳۵۰ هزار واحدی ادامه داشته باشد، اما وضعیت در شاخص هم‌وزن به‌مراتب بهتر است و پیش‌بینی می‌شود همچنان توجه بازار و حقیقی‌ها به صنایع کوچک و سهم‌های کوچک و از منظر بنیادین خوب باشد.

اقتصاد مانع سودآوری بورس

همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بدون نتیجه ماندن مذاکرات رفع تحریم، مهم‌ترین عامل منفی اثرگذار بر عملکرد بورس تهران در طول هفته‌های اخیر بوده است. وی افزود: روشن نبودن برخی سیاست‌های تصمیم‌گیران بازار سرمایه نیز تاثیر منفی خود را بر بورس آشکار کرد. از جمله این سیاست‌های مهم و اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه می‌توان به بلوک‌های خودرویی اشاره کرد. این عوامل در هفته گذشته بر عملکرد بورس تهران تاثیر منفی داشت و به عقب‌نشینی شاخص کل منتهی شد.

دارابی گفت: پیشرفت شاخص در سال جاری با گروه پالایشی و گروه خودرویی همراه بود. با این وجود، ارزش سهام پالایشی‌ها به‌دلیل قیمت نفت و خودرویی‌ها به‌دلیل نامشخص بودن وضعیت بلوک‌ها و همچنین مذاکرات سیاسی، عقب نشستند.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر سیاست‌های دولت سیزدهم در جلب یا از میان رفتن اعتماد مردم، اظهار کرد: به اعتقاد من، مسئله مهم این است که آیا سیاست‌های اتخاذشده از سوی مسئولان، به نفع سرمایه‌گذاری در کشور وجود دارد یا خیر؟

دارابی افزود: سیاست‌های حاکم بر اقتصاد ایران در حال حاضر به‌گونه‌ای است که اساس سرمایه‌گذاری را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. در چنین شرایطی، بخش مهمی از سرمایه‌های کشور به دلالی معطوف شده‌اند. در چنین بستری، عملا سرمایه‌گذاری در بورس به‌دلیل ریسک‌های ذاتی حاکم بر عملکرد این بازار، کاملا از رونق می‌افتد.

وی گفت: البته نباید نسبت به آثار سوء چنین شرایطی بر روند رشد و تولید صنعتی و اقتصادی در کشور بی‌تفاوت بود. بازار سرمایه از ظرفیت لازم برای توسعه صنعتی و اقتصادی کشور برخوردار است. در فضایی که جذب سرمایه به اقتصاد کشور و به‌ویژه بازار سرمایه با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شود، امکان اجرای فعالیت‌های مولد اقتصادی و همچنین توسعه عملکردی صنایع به‌شدت محدود می‌شود.

دارابی گفت: البته این روند در سایر حوزه‌های اقتصادی کشور نیز به چشم می‌خورد، کما اینکه بازار ساخت‌وساز با رکود کامل روبه‌رو است. علاوه بر این، چنانچه صدور مجوز و پروانه‌های بهره‌برداری بررسی شود، متوجه می‌شویم در این بخش نیز با کمبودهای جدی روبه‌رو هستیم و از میزان صدور مجوز برای آغاز به‌کار کسب‌وکارهای گوناگون به‌شدت کاسته شده است. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که اقتصاد کشور در شرایط مولدی قرار ندارد؛ بدین‌ترتیب از رونق بازار سرمایه نیز کاسته خواهد شد و نمی‌توان به بهبود شرایط آن امید داشت.

این کارشناس بازار سرمایه در پایان تاکید کرد: البته نباید از این نکته غافل بود که در حال حاضر، بسیاری از سهم‌های حاضر در بازار سرمایه ارزشمند هستند؛ یعنی این شرکت‌ها از سودآوری خوبی برخوردار هستند، هرچند شرایط اقتصادی ایران مانع دستیابی این سهم‌ها به ارزش واقعی‌شان می‌شود.

سخن پایانی

در یک هفته گذشته و به‌دنبال سقوط شاخص بورس از مرز حمایت روانی یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار واحدی، شاهد اعتراض برخی فعالان و سرمایه‌گذاران بورسی به سیاست‌های دولت سیزدهم بودیم. معترضان معتقدند دولت سیزدهم برخلاف وعده‌هایش مبنی بر رونق بازار سرمایه، در اجرای تعهدات خود موفق نبوده است. بر همین اساس نیز شاهد نفوذ شاخص بورس به کانال یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار واحدی هستیم. بی‌نتیجه بودن مذاکرات برجام و همچنین بررسی پرونده اتمی ایران در نشست شورای حکام آژانس، مهم‌ترین ریسک‌هایی هستند که رکود حاکم بر بورس تهران را تقویت کرده‌اند. علاوه بر ریسک‌های سیاسی یادشده، تشدید ابهامات درباره پرونده برجام، نگرانی بازارها از تعمیق رکود در اقتصاد چین و امریکا و اثرگذاری آن بر افت تقاضا برای خرید کامودیتی‌ها و همچنین شدت گرفتن بحران انرژی در دنیا و به‌ویژه کشورهای اروپایی و در ادامه بروز تنش‌های سیاسی جدید در سایر نقاط جهان، از مهم‌ترین عوامل منفی اثرگذار بر عملکرد بورس تهران هستند. در چنین شرایطی، سیاست‌های دولت سیزدهم نیز برخلاف وعده‌های آن، نه‌تنها به بازگشت اعتماد مردم به بورس تهران منجر نشده، بلکه زمینه اعتراض مجدد سهامداران را فراهم کرده است. معترضان بورسی اعتقاد دارند با توجه به شرایط کنونی، سیاست‌های دولت و ابهاماتی که اقتصاد کشور را تحت‌تاثیر منفی قرار داده، اوضاع بازار سرمایه در هفته‌های آینده نیز امیدوارکننده نخواهد بود. در واقع با توجه به روند سیاست‌گذاری دولت نمی‌توان به خروج این بازار از رکود امید داشت.