این فعالیت می‌تواند منجر به آسیب جدی به حیوانات شود. حفاظت از حیوانات و رعایت رفاه آنها مسئولیت مهمی است. در بسیاری از کشورها، قوانین حمایت از حیوانات و مقررات محیط‌زیست وجود دارند که به‌منظور جلوگیری از خریدوفروش حیوانات غیرمجاز تعیین شده‌اند. این قوانین معمولا شامل ممنوعیت خریدوفروش حیوانات وحشی، حیوانات تهدیدشده و حیواناتی که تحت‌حفاظت قرار دارند، است. همچنین، فروش حیوانات غیرمجاز می‌تواند منجر به گسترش بیماری‌ها و اختلال در اکوسیستم‌ها شود. برخی حیوانات می‌توانند برای انسان و محیط‌زیست آسیب‌های جدی ایجاد کنند. درست نیست که فروش انواع حیوانات بدون نظارت و برخورد با فروشندگان در بازارها صورت بگیرد. حفظ رفاه حیوانات و جلوگیری از فروش غیرمجاز و ناقض قوانین برای حفاظت از حقوق حیوانات و ارزش‌های محیط‌زیست بسیار مهم است. صمت در این گزارش به بررسی نحوه خریدوفروش حیوانات مجاز و غیرمجاز در شهر تهران پرداخته است.

حیوانات بخش اعظم منابع زیست‌محیطی در ایران

جدا از نگهداری و پرورش انواع پرندگان زینتی و اهلی، آبزی‌های آکواریومی و حیوانات اهلی چون سگ و گربه، این روزها نگهداری از جوندگانی مانند خرگوش، سنجاب، خوکچه‌هندی، همستر و…، پستانداران جنگلی چون میمون، راکون، جوجه‌تیغی و…، یا حتی خزندگان مانند مار، آفتاب‌پرست، ایگوانا و… در منازل رواج پیدا کرده و بسیاری از مردم، طالب و خریدار این حیوانات هستند که به عناوین مختلف حیوان خانگی، پت و حیوان همنشین معروف هستند، بی‌آنکه از قوانین، لوازم و شرایط نگهداری این حیوانات اطلاعات کافی داشته باشند. حیوانات بخش اعظمی از منابع زیست‌محیطی در ایران هستند. طی این سال‌ها، زیستگاه حیوانات در پی آتش‌سوزی‌های مکرر، قطع درختان، نابودی جنگل‌ها و کوه‌خواری تارانده و بلعیده شده است. نبود قوانین متممی که بتوان با استناد به آن‌ها، با آسیب زنندگان به محیط‌زیست برخورد کرد، ادامه روند حمایتی را برای دوستداران محیط‌زیست مشکل کرده است. رواج نگهداری حیوان‌خانگی سنت نادرستی است که خلاف عادت و طبیعت حیوانات است. بسیاری از انسان‌ها گمان می‌برند که با اسیر کردن حیوان در قفس و محیط دلگیر آپارتمانی، دوستدار طبیعت و حیوانات‌ هستند، اما این کار، دقیقا بر هم زدن چرخه طبیعی است و آتش این مهربانی انسان‌ها، ابتدا دامان طبیعت را می‌گیرد. متاسفانه، فروش حیوانات غیرمجاز در محیط‌های عمومی، مانند پارکینگ‌ها و کنار گذرگاه‌ها، یک مشکل رایج در بسیاری از مناطق است. این نوع فروش غیرقانونی حیوانات می‌تواند به‌شکلی ناعادلانه از حیوانات استفاده کند و به رفاه و سلامت آنها آسیب برساند. همچنین، این اقدام ممکن است به تهدیدی برای حیوانات وحشی، بهبود رفاه حیوانات خانگی و ارزش‌های محیط‌زیست منجر شود. مسئله فروش غیرمجاز حیوانات نیازمند نظارت و برخورد قانونی است. برای مقابله با این مسئله، اجرای قوانین و مقررات مربوطه، نظارت مناسب از سوی مقامات قضایی و نظارتی و افزایش آگاهی عمومی درباره مشکلات و خطرات فروش غیرمجاز حیوانات ضروری است.

بازار فروش حیوانات

در نزدیکی بازار پرندگان آزادگان، مساحت بزرگی است که تا چشم کار می‌کند حیوان‌های عجیب و غریب می‌بینید که برای فروش آورده شده‌اند؛ از سگ و میمون گرفته تا پرنده‌های گوناگون که مشتریان برای خرید بسیاری از این حیوانات صف می‌کشند. در ابتدای این پارکینگ، ساختمانی دوطبقه است که محل فروش قانونی پرندگان زینتی در آنجا قرار گرفته و دنیای متفاوتی با فضای بیرونی بازار دارد.بازار پرندگان تهران در زمینی به مساحت ۵هزار مترمربع و زیربنای ۳هزار متر راه‌اندازی و در شرق به غرب بزرگراه آزادگان بعد از تقاطع بزرگراه تهران ـ ساوه واقع شده است. همان‌طور که گفته شد، این بازار در یکی از مسیرهای پرتردد شهر تهران قرار دارد و فروش انواع حیوانات در آن صورت می‌گیرد. این موضوع در شرایطی است که انتقادهای فراوانی به خریدوفروش حیوانات خانگی وجود دارد و هیچ نظارت و برخوردی با فروشندگان انجام نمی‌گیرد.

بازار داغ خریدوفروش طوطی‌های لاکچری

با نگاهی به مغازه‌ها، انواع طوطی‌سانان گران‌نرخ تا ارزان‌ترین پرنده‌های زینتی را می‌توانید مشاهده کنید. شاید خرید یک جفت فنچ کوچک ۱۰۰ تومانی بسیار اقتصادی‌تر از خرید یک طوطی آرا (ماکائو) ۱۲۰ میلیون تومانی باشد. البته نرخ طوطی باراتا ۴۵میلیون تومان و کاسکوی دم قرمز ۲۰میلیون تومان است. کاسکوها قیمت‌های متفاوت دارند و کاسکو خاکستری ۵ میلیون ارزان‌تر است.

روش‌های خاص برای جذب مشتری

در این بازار هر مغازه‌دار روش خاصی برای جلب مشتری دارد، برای مثال یک مغازه‌دار در انتهای بازار با ماکائو گران‌نرخ خود به‌شدت گرم گرفته بود و پرنده زیبای خود را مانند فرزندش در آغوش می‌فشرد. فروشنده دیگر، حداقل ۳۰ عدد طوطی را برای بازدید عموم آزاد گذاشته بود، البته مغازه‌دار زیاد خوش‌اخلاق نبود و اجازه لمس پرنده‌ها را نمی‌داد. در جای دیگری از بازار، مرغ‌مینایی در قفس بود که به خریداران سلام می‌کرد و حسابی دل علاقه‌مندان را می‌برد، اما جالب بود که نرخ نسبتا مناسب‌تری نسبت به طوطی‌های رنگارنگ داشت و قیمتش حدود ۳ میلیون تومان بود.خارج از بازار هم پرندگان مختلفی خریدوفروش می‌شدند؛ با نگاهی به اطراف، پیرمردی دیده می‌شد که چند عدد عروس‌هلندی بی‌حال در قفس برای فروش داشت که هرکدام را حداقل ۵۰۰هزار تومان ارزان‌تر از مغازه‌داران داخل بازار می‌فروخت، با نگاه کردن به پرنده‌های بی‌نشاط، ناخودآگاه ضرب‌المثل هیچ ارزانی بی‌حکمت نیست، تداعی می‌شد.

فروش غیرقانونی با نرخ بالا!

خلاف بازارچه پرندگان که شما اجازه خریدوفروش پرنده و حیوانات غیرمجاز را ندارید، در بیرون محوطه و اطراف پارکینگ و حتی کنار گذرگاه اتوبان آزادگان حیواناتی را برای فروش مشاهده می‌کنید که شاید قبل‌تر در برنامه‌های راز بقا دیده بودید، از انواع میمون، سنجاب، سگ، گربه و خارپشت گرفته تا گونه‌های مختلف خرگوش، همستر، لاک‌پشت، شاهین، عقاب و... که به‌صورت غیرمجاز به‌فروش می‌رسند.به‌طوری‌که فروشندگان زیادی در حاشیه بزرگراه آزادگان، روبه‌روی مرکز اصلی اتراق کرده‌اند. در میان‌شان بساط حیوانات متنوع‌تری برپاست. فروش سنجاب ایرانی در ایران ممنوع است؛ اما یکی از فروشنده‌ها، سنجابی را در قفسی برای فروش گذاشته است. این فروشنده می‌گوید: «این سنجاب کردستان است. خودم آن را گرفته و تربیت کرده‌ام؛ اهلی است.» هرکس را که می‌بیند، می‌گوید: «اگر خریدار باشی، از قفس می‌آورمش بیرون و می‌گذارمش روی زمین. قسم می‌خورم که فرار نمی‌کند. تخفیف هم می‌دهم.» سنجاب را با نرخ بالایی به فروش گذاشته است و بچه سنجاب را هم با نرخ کمتری می‌فروشد. سنجاب‌فروش در پاسخ به پرسش چرا اینقدر گران؟ پاسخ می‌دهد: «اینجا هیچ‌کس جز من سنجاب نمی‌فروشد! هر چیزی هم که فروشش غیرقانونی باشد، قیمتش بالا می‌رود! »

پامرانین ۵۰ میلیونی خریدار دارد؟

کمی پایین‌تر زن و مرد جوانی در قفس‌های جداگانه انواع سگ‌های نگهبان و زینتی را برای فروش آورده بودند. از نژاد و نرخ سگ‌های پرسیده شد که فروشنده وقت زیادی برای توضیح نرخ و نژاد سگ‌ها گذاشت، از شیتزو ۸ و پیکینیز ۱۰ میلیون تومانی گرفته تا ژرمن شپرد ۲۵ میلیون تومانی که ادعا می‌شد وارداتی است. البته پامرانین ۵۰ میلیونی که فقط یک کیلو وزن داشت هم، جالب به‌نظر می‌رسید.فروشندگان ادعا می‌کنند تمامی سگ‌ها سالم‌ هستند، شناسنامه دارند و واکسن فصلی‌شان تزریق شده؛ اما ظاهر حیوانات، سن و سال متفاوتی را نشان می‌داد و کمابیش سگ‌های بالغ به‌جای توله‌سگ فروخته می‌شد، انگار که کلاهبرداری در این بازار به امری عادی تبدیل شده است.

دلالی سگ به بهانه مهاجرت

کمی آن طرف‌تر، مرد جوانی ادعا می‌کرد که به‌علت مهاجرت مجبور به فروش سگ‌ها شده است؛ حالا این سوال پیش می‌آید که چرا کسی باید چند نژاد مختلف سگ را با هم در منزل نگه دارد که بخواهد بعدا بفروشد؟ البته فروشندگان دیگری نیز بودند که با چرب‌زبانی به بهانه‌های مختلف سگ‌های خود را می‌فروختند و برای کسی این سوال پیش نمی‌آمد که حیوانات خانگی این افراد، چرا تمامی ندارد؟!

میمون ۱۰میلیون تومانی

در کنار گذرگاه اتوبان آزادگان جمعیت نسبتا زیادی جلب‌توجه کرد، با نزدیک‌تر شدن به جمعیت، بچه میمونی در قفس برای فروش آورده شده بود و ۱۰ میلیون تومان نرخ داشت. از ظاهر حیوان زبان‌بسته مشخص بود که ساعت‌ها آب‌وغذایی نخورده است. میمون‌ها را از پاکستان به تعداد خیلی محدود (با مبلغ بسیار زیاد) به ایران وارد می‌کنند. این حیوان بیش از ۲میلیون نمی‌ارزد، اما گران‌تر می‌فروشند. میمون به‌عنوان حیوان خانگی موجود بسیار کثیفی است. نگهداری، نظافت و تربیتش خیلی سخت است. تقاضا برای نگهداری‌اش هم زیاد نیست، اما خوب بعضی‌ها دوست دارند.

در کل محیط ناامن، بهداشت ضعیف و همچنین بی‌توجهی به حقوق حیوانات و زیر پا گذاشتن قوانین محیط‌زیست، عواملی هستند که با چند دقیقه گشت‌وگذار در حوالی بازار پرندگان قابل‌مشاهده است. همچنین، وجود بازار سیاه خریدوفروش گونه‌های حیوانات در حال انقراض و پرنده‌های کمیاب، چهره این بازار را به کلی سیاه کرده است؛ بازاری که در آن افراد، حیوانات مریض خود را به‌جای کلینیک‌های دامپزشکی برای فروش به این مکان می‌آورند. تمام این توصیفات فقط بخش کوچکی از این بازار گسترده بود. این بازار در روزهای تعطیل به‌ویژه جمعه‌ها دیگر بازار پرندگان نیست و بیشتر شبیه باغ‌وحشی از حیوانات بی‌پناهی می‌شود که برای فروش به این مکان آورده شده‌اند. اگرچه افراد اجازه ورود هیچ حیوانی به غیر از پرنده را به بازار اصلی ندارند، اما این امر مانع از این نمی‌شود که کسی در حوالی این بازار به خریدوفروش حیوانات دیگر اقدام نکند.

سخن پایانی

در بازار حیوانات خلیج‌فارس، باوجود غیرمجاز بودن خرید و فروش و معامله، فهرستی از حیوانات که از آنها به اشتباه، با عنوان «حیوان خانگی»، «حیوان زینتی» یا «حیوان همنشین» یاد می‌شود برای خریدوفروش قرار دارد. فهرستی از حیوانات نیز با عنوان «اگزوتیک پت» عرضه می‌شوند. حیوانات اگزوتیک، گروهی از حیوانات خانگی خاص هستند که نگهداری آنها در محل زندگی با انسان، نامتعارف است. اگرچه در محیط منزل توانایی برقرار کردن حداقل امکانات زیستی و شرایط نگهداری‌شان میسر است اما مانند «حیوانات همنشین» همچون سگ و گربه از همنشینی با انسان لذت نمی‌برند، حتی اگر در شرایط نگهداری مناسب در منزل، بیشتر از متوسط طول عمرشان در طبیعت زندگی کنند! باوجود ممنوعیت فروش این گروه از حیوانات در بازارهای رسمی سطح شهر، عده‌ای اقدام به شکار، فروش و معامله این حیوانات می‌کنند که طبق ماده ۶۸۰ قانون مجازات اسلامی، مجازات افرادی که اقدام به عرضه و فروش این گونه‌های کمیاب و رو به انقراض و حیوانات وحشی از جمله سنجاب (از گونه‌های رو به انقراض در ایران) کنند، تنها به یک تا ۶ ماه حبس و جزای نقدی محکوم می‌شوند! این موضوع در حالی است که در کشور چین، مجازات شکار پاندا (که گونه‌ای کمیاب، نادر و در خطر انقراض است) ۱۰ سال حبس به‌علاوه پرداخت جزای نقدی است. سهولت در فروش، خرید، نگهداری و دسترسی به انواع حیوانات و به بند کشیدن این موجودات، برای چه کسانی نفع دارد که فریاد حامیان حقوق حیوانات به‌گوش نمی‌رسد؟