یکی از مهم‌ترین دستاوردهای هر نمایشگاه ارتباطات مؤثر، گسترده و پایداری است که بین تجار و فعالان اقتصادی در نمایشگاه‌ها شکل می‌گیرد و منجر به همکاری‌های گسترده و بلندمدت می‌شود، همکاری‌هایی که می‌تواند به توسعه صادرات و تبادلات علمی، تجاری، فناوری و حتی فرهنگی کمک کند. یکی از رویدادهای همواره پرمخاطب ایران و جهان نمایشگاه‌های مربوط به صنعت خودرو است. این رویداد در کشور ما نیز همواره علاوه بر متخصصان صنعت خودرو مورد اقبال از طرف مخاطبان عام نیز قرار می‌گرفت، اما اعمال تحریم‌ها از یک‌سو و وضعیت کنونی صنعت خودرو و گرانی افسارگسیخته در این بازار از سوی دیگر، دست به‌دست هم دادند تا نمایشگاه‌های خودرو نیز با آسیب‌های زیادی مواجه شوند. صمت در این گزارش به مشکلات حوزه نمایشگاه پرداخته است.

حضور کم‌رنگ خارجی‌ها

علیرضا عاجزی یکی از مدیران برگزاری نمایشگاه‌های حوزه خودرو در گفت‌وگو با صمت گفت: بدون حضور خارجی‌ها در نمایشگاه، نمی‌توان عنوان «بین‌المللی» را به رویدادها اطلاق کرد. این‌طور که به نظر می‌رسد، کم‌کم باید این عنوان را از رویدادهای نمایشگاهی حذف کرده و بیشتر به جنبه ملی آن تکیه کنیم.

عاجزی ضمن بیان این مطلب افزود: نمایشگاه‌ها همواره در شرایط شکوفایی و پویایی یک صنعت، شکل و شمایل یک رویداد استاندارد را به خود می‌گیرد. متأسفانه صنعت خودرو کشور ما بنا به دلایل مختلف مانند رکود، تاثیر تحریم‌ها، عدم‌ثبات در نرخ‌ها، کیفیت پایین و... همیشه دچار نوسانات شدید درباره برگزاری نمایشگاه بوده است. ما ۲ سال به دلیل شیوع ویروس کرونا و ۲ سال به علت اعمال تحریم‌های ظالمانه به کشور که صنعت خودرو را نیز در بر گرفت از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی خودرو در کشور دور بودیم.

وی افزود: به‌واسطه ۲ موضوع انحصار و شرایط خاصی که بر صنعت خودروی کشور ما حاکم است شادابی و پویایی را از نمایشگاه‌های خودرو کشور گرفته است. محصولات کاملاً چینی تنها مهمانان خارجی نمایشگاه‌های خودرو در کشور ما هستند و در کنار این خودروسازان تولیدات داخلی و مونتاژی قرار دارند. از این‌گونه نمایشگاه‌ها نمی‌توان به‌عنوان یک نمایشگاه بین‌المللی خوب با تنوع برندی بالا یادکرد. اگر شرایط به‌گونه‌ای فراهم باشد که مانند سال ۱۳۹۶ که با رفع تحریم‌ها شاهد حضور حجم زیادی از خودروسازان خارجی از جمله رنو، سیتروئن، پژو، فولکس واگن و سایر برندهای چینی در نمایشگاه خودرو تهران باشیم، قطعا نمایشگاه برای مخاطب بسیار جذاب‌تر خواهد بود و سطح استانداردها بهتر رعایت خواهد شد. این برگزارکننده نمایشگاهی در ادامه خاطرنشان کرد: نباید فراموش کرد که با توجه به شرایط حاکم بر کشور ما به هیچ عنوان قدرت پیش‌بینی نداریم که در سال ۱۴۰۲ ما قادر به برگزاری نمایشگاه خودرو در کشور خواهیم بود یا خیر. ما تمام برنامه‌ریزی‌های لازم برای برگزاری این رویدادها را در کشور برای سال آینده انجام داده‌ایم؛ برخی تولیدکنندگان و مونتاژکنندگان داخلی و همچنین شرکت‌های واردکننده خودرو نیز از هم‌اکنون برای حضور در این رویدادها اعلام آمادگی کرده‌اند اما نکته اینجاست که مشخص نیست این آمادگی در سال ۱۴۰۲ با توجه به شرایط موجود نیز وجود خواهد داشت یا نه. امروزه شرایط فروش خودروها محدودتر شده و به ازای هر محصول تولید شده در کارخانه‌های تولید خودرو کشور، حداقل ۳۰ متقاضی خرید وجود دارد. طبیعتا در چنین شرایطی اقبال به نمایشگاه‌ها کمتر خواهد بود. عاجزی همچنین گفت: با تمام این مشکلات امیدواریم که با رفع چالش‌های موجود، در یک فضای آزاد و خارج از هرگونه انحصار صنعت خودرو کشور به پویایی دست پیدا کند. این پویایی موجب خواهد شد که ما یک نمایشگاه زنده و به معنای واقعی «بین‌المللی» را برگزار کنیم.  وی در ادامه کاهش چشمگیر علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان نمایشگاه خودرو را شاخصه اصلی نبود برندهای خارجی در این نمایشگاه دانست و گفت: ما قبل از برگزاری نمایشگاه اطلاعات آن رویداد را در اختیار رسانه‌ها و عموم علاقه‌مندان قرار می‌دهیم؛ بنابراین کسی که قصد بازدید از نمایشگاه را دارد پیش از هر چیز مطلع می‌شود که کدام شرکت‌ها در این نمایشگاه حضور
دارند.  عدم حضور برندهای خارجی موجب ریزش چشمگیر مخاطب در بازدید از نمایشگاه می‌شود. درآمدهای ریالی با توجه به تورم بالا در حوزه خدمات کفاف هزینه‌های شرکت‌های برگزارکننده را نمی‌دهد و طبعا با ورود برندهای خارجی در نمایشگاه‌ها ما شاهد ورود ارز به چرخه اقتصاد کشور و صنعت نمایشگاهی خواهیم بود. بدون حضور خارجی‌ها در نمایشگاه، نمی‌توان عنوان «بین‌المللی» را به رویدادها اطلاق کرد. این‌طور که به نظر می‌رسد ما کم‌کم باید این عنوان را از رویدادهای نمایشگاهی حذف و بر خلاف استانداردها بیشتر به جنبه ملی آن تکیه کنیم.

جولان داخلی‌ها در نبود غول‌های خارجی

کارشناس صنعت نمایشگاهی نیز نبود شرکت‌های خارجی در نمایشگاه‌ها را از مشکلات روز این صنعت خواند و گفت: امروز با توجه به تحریم‌ها و کاهش بسیار شدید واردات خودرو، شرکت‌های داخلی رقبای خارجی خود را در داخل کشور از دست داده‌اند و این فضای پویا و رقابتی به‌طور کامل از رویدادهای نمایشگاهی حذف شده است.  مسلم نوروزی ضمن ابراز نارضایتی از بازار خودرو در کشور به صمت گفت: وضعیت امروز صنعت خودرو که به واسطه تحریم‌ها، رکود و افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها در بحران قرار گرفته، متاسفانه اثر مستقیم بر برگزاری رویدادهای نمایشگاهی حوزه خودرو در همه استان‌ها داشته است. همان‌طور که می‌دانید تقریبا در هر یک از استان‌های کشور یک رویداد بین‌المللی در حوزه صنعت خودرو برگزار می‌شود. این کارشناس صنعت نمایشگاهی به کمرنگ شدن فضای رقابت و رونمایی از برندها و محصولات جدید در رویدادهای نمایشگاهی اشاره کرد و اظهار کرد: در گذشته هر یک از این رویدادها میزبان مشارکت‌کنندگانی از کشورهای خارجی بودند و مجموعه‌های خودروساز و قطعه ساز داخلی نیز برای مقابله با شرکای خارجی با بهترین و باکیفیت‌ترین محصولات خود در نمایشگاه شرکت می‌کردند.  وی همچنین تاکید کرد: امروز با توجه به تحریم‌ها و کاهش بسیار شدید واردات خودرو، شرکت‌های داخلی رقبای خارجی خود را در داخل کشور از دست داده‌اند و این فضای پویا و رقابتی به‌طور کامل از رویدادهای نمایشگاهی حذف شده است. نوروزی سپس به فضای محدود و دلسردکننده بازار خودرو در کشور اشاره کرد و افزود: این امر باعث ایجاد حاشیه امن برای داخلی سازها شده و حالا مشتری‌ها دیگر حق انتخاب چندانی ندارند. با توجه به فروش‌های بلندمدت، قرعه‌کشی‌های به وجود آمده و عدم فروش به‌روز خودرو، حالا دیگر خودروسازان احساس نیازی برای حضور در نمایشگاه‌ها ندارند و خیالشان از بابت فروش محصولاتشان راحت است. در این زمینه حتی با کمبود محصول به میزان تقاضای بازار نیز مواجه می‌شوند. این برگزارکننده رویدادهای حوزه خودرو تاکید کرد: بی‌شک نمایشگاه، محیطی است که در آن بازدیدکنندگان با محصولات روز دنیا و فناوری‌های عرضه شده در هر حوزه آشنا می‌شوند و در واقع می‌توانند نسبت به معیارهای خود محصول یا محصولاتی را تهیه کنند. وی نبود شرایط مساعد برای پاسخ به نیازهای روز مشتریان را نیز چالش بعدی بازار آشفته صنعت خودرو عنوان کرد و گفت: تعریف آپشن در کشور ما تقریباً به‌طور کامل عوض شده است. با توجه به اینکه در نمایشگاه‌های سطح کشور برندهای روز صنعت خودروسازی حضور نداشته و بسیاری از مصرف‌کنندگان اطلاعاتی راجع به فناوری‌های قابل‌استفاده در خودروهای جدید ندارند، کوچک‌ترین تغییرات در محصولات داخلی، برای مصرف‌کننده خوشایند است و آنها را ترغیب به خرید می‌کند. وقتی فضایی برای مقایسه در رویدادهای نمایشگاهی وجود ندارد، بی‌تردید سلیقه مخاطب نیز تحت‌تأثیر قرار گرفته و قدرت انتخابش محدودتر می‌شود.