صفحه اینستاگرام خود را باز ‌کنید، سری به صفحه مشترک بزنید تا با هر نوع جست‌وجو در هر زمینه‌ای با سیلی از صفحات مختلف اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در موضوعات گوناگون روبه‌رو شوید. از سفر و پوشاک و خرید و هنر تا تعداد بالای اینفلوئنسرهایی که در حوزه غذا و رستوران‌گردی فعالیت می‌کنند. افرادی که عدد بالای صفحه آنها به عنوان دنبال‌کننده شما را متعجب خواهد کرد. این روزها با هر علاقه و میلی که به سراغ جست‌وجوی موضوعی در اینستاگرام بروید با صفحاتی مواجه می‌شوید که یک اینفلوئنسر با همان هشتگ مورد جست‌وجوی شما کار تبلیغات انجام داده است. این در حالی است که یکی از اینفلوئنسرهای مشهور در حوزه تبلیغ رستوران‌ها ادعا کرده بود ماهانه بیش از ۲۰۰ میلیون تومان درآمد دارد. ناگهان کسب درآمد این افراد به چشم مسئولان آمد تا به ازای آن مالیات دریافت کنند. طبق بند ذ تبصره ۶ قانون بودجه، درآمدهای کاربران دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده از محل تبلیغات، مشمول مالیات بر درآمد می‌شود، مرداد ۱۴۰۰ وزیر اقتصاد دستورالعمل نحوه پرداخت مالیات اینفلوئنسرهای دارای این شرایط را به سازمان مالیاتی برای اجرا ابلاغ کرد. صمت به مناسبت روز جهانی اینترنت آزاد بر تمرکز دولت نسبت به مالیات‌ستانی از اینفلوئنسرها پرداخته است. طرحی که برخی معتقدند در مغایر با محدودیت‌های اینترنتی و اجرای طرح صیانت است.

بازی چند چند است؟

پس از چند سال کشمکش بر سر درآمدهای نجومی اینفلوئنسرها به نظر می‌رسد بالاخره قرار شده آنها نیز مالیات بپردازند. کشمکشی که از همان روزهای نخست باب شدن اصطلاح اینفلوئنسر در ایران آغاز شده است. این اشخاص تقریبا هیچ کار مولد و سازنده‌ای انجام نمی‌دهند، آنها بخشی از ارکان تولید نیستند و تنها یک لقب دارند «اینفلوئنسر» و با آن کسب درآمد می‌کنند. وعده دریافت مالیات از اینفلوئنسرها، اسفند ۹۹ تصویب شد، اما با همه کمی و کاستی‌ها تا ۶ ماه بعد نیز چندان موردتوجه قرار نگرفت تا مرداد ۱۴۰۰ که رئیس سازمان امور مالیاتی در بخشنامه‌ای، دستورالعمل اخذ مالیات از اینفلوئنسرهای دارای بیش از ۵۰۰ هزار فالوور را ابلاغ کرد. در این میان، نکته جالب اینجاست که اوایل اسفند ۱۴۰۰ کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی کلیات طرح صیانت را به تصویب رساندند. اخذ مالیات از اینفلوئنسرها در حالی مطرح شده که در همان سال صحبت از طرح صیانت است. وقتی دولت برای حذف پلتفرم‌های خارجی برنامه‌ریزی می‌کند، نهاد دیگری به‌دنبال دریافت مالیات از شاخ‌های اینستاگرامی است.

 به بیان دیگر، دولت درآمد عده‌ای را سد می‌کند، اما جریان درآمدزایی برای خود به راه می‌اندازد. هر کدام از اینفلوئنسرهای اینستاگرام، روزانه تعداد قابل‌توجهی از ویدئوها و استوری‌های تبلیغاتی را در صفحات خود با مخاطبانشان به اشتراک می‌گذارند.

برآوردهای مرکز پژوهشی بتا (پلتفرم تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی) نشان می‌دهد تنها درآمد حاصل از تبلیغ و اطلاع‌رسانی توسط اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در سال، مبلغی حدود هزار میلیارد تومان است. به‌طوری که می‌توان گفت مجموع درآمد ۶۰۰ اینفلوئنسر برتر اینستاگرام فارسی در یک‌سال در حدود درآمدی است که سازمان صداوسیما از تبلیغات به‌دست می‌آورد. این در حالی است که وعده اخذ مالیات از لاکچری‌های درآمد نجومی هنوز محقق نشده است.

تکلیف مردم را مشخص کنید

کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری‌اطلاعات درباره طرح مالیات اینفلوئنسرها و صیانت که در یک سال مطرح شد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: این دو موضوع از یکدیگر جدا هستند. ممکن است یک‌سری افراد در تصمیم‌گیری دو طرح مالیات اینفلوئنسرها و صیانت مشترک باشند، اما دو موضوع جداست هر چند هر دو از سمت دولت دنبال می‌شود. مالیات اینفلوئنسرها از سوی سازمان امور مالیات و وزارت اقتصاد و موضوع صیانت نیز توسط مجموعه‌های دیگری مانند شورای‌عالی فضای مجازی و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد. این در حالی است که اینفلوئنسرها فعال اقتصادی به‌شمار می‌روند و مطابق معمول، هر فعال اقتصادی برای فعالیت خود باید مالیات پرداخت کند.

وی در ادامه با اشاره به فیلترینگ اینستاگرام و به‌دنبال آن اخذ مالیات از بلاگرها، گفت: به اعتقاد افرادی که طرح صیانت را مطرح می‌کنند، فضای دیگری برای فعالیت وجود دارد و به این منظور شبکه‌های اجتماعی ایرانی را مثال می‌زنند. در نتیجه قانون مالیات باید برای فعالیت کسب‌وکارها در هر پلتفرمی وجود داشته باشد. از سوی دیگر این افراد می‌توانستند مالیات خود را تا زمان مشخص شدن طرح صیانت اخذ کنند. این موضوع می‌تواند نقطه اشتراک دو طرح مالیات اینفلوئنسرها و صیانت با یکدیگر باشد.

نقره‌کار در ادامه افزود: این در حالی است که با تصویب طرح صیانت و استقبال مردم از پلتفرم‌های داخلی نظارت بر عملکرد فعالان فضای مجازی راحت‌تر است، زیرا این افراد در بستری فعالیت می‌کنند که قابل ارزیابی دولت است.

فضایی شبیه اینستاگرام

این کارشناس فناوری‌اطلاعات ضمن انتقاد بر تصمیم‌گیری‌های انجام‌شده برای ایجاد پلتفرم‌های داخلی بیان کرد: واقعیت این است که فضای موردنیاز برای یک اینفلوئنسر نمی‌تواند در پلتفرم‌های ایرانی باشد. بعید می‌دانم فضایی شبیه اینستاگرام در نمونه‌های ایران باشد. این موضوع شبیه به این است که فردی مغازه بزرگی در مرکز شهر داشته باشد و حالا با توجه به شرایط موجود باید در یکی از زیرپله‌های کوچه‌های شهر فعالیت کند. وی درباره اجرای زیرپوستی طرح صیانت به بهانه مسائل امنیتی گفت: در حال‌حاضر صحبتی از طرح صیانت نشده و محدودیت اینترنت به علت مسائل امنیتی است. اجرای طرح صیانت نیازی به این نوع فضا ندارد و مانند تلگرام پس از تصویب اجرا می‌شود.

دولت حسابی در حال ضرر است

نقره‌کار با توجه به هزینه‌های سنگین فیلترینگ اظهار کرد: استفاده مداوم از فیلترشکن برای دولت و کاربر هزینه‌بر است. در حال‌حاضر علاوه بر فیلترینگ، سرعت دسترسی به اینترنت نیز بسیار کاهش پیدا کرده که تاثیر خود را در سایر قسمت‌ها نیز گذاشته است. عملیاتی که صرف کاهش سرعت اینترنت انجام می‌شود، بسیار هزینه سنگینی برای دولت دارد. از سوی دیگر، هنگامی که سرعت اینترنت پایین است، صنایع کشور به مشکل می‌خورند و بخشی از هزینه این اختلال به دولت بازمی‌گردد. این در حالی است که اگر به سمتی پیش برویم که همه شبکه‌ها بسته شود، اینترنت و تکنولوژی همیشه مسیر خود را پیدا می‌کند.

کاهش امنیت و حمله‌های هکری

وی با اشاره به اینکه آسیب استفاده از فیلترشکن به همین‌جا ختم نمی‌شود، گفت: با ورود فیلترشکن‌ها به سیستم نرم‌افزاری تلفن همراه و سیستم‌های ارتباطی عملا امنیت شبکه از بین می‌رود. با استفاده از فیلترشکن راه ورود هکرها را باز می‌کنیم. زمانی که از فیلترشکن استفاده می‌شود از لحاظ فنی، حفره‌هایی را روی ابزارهای گوناگون ایجاد می‌کنیم که امکان دسترسی‌های غیرمجاز بیشتر می‌شود و در نتیجه شاهد حمله‌های هکری بیشتر هستیم؛ بنابراین دولت باید نگاه تخصصی‌تری به افزایش استفاده کاربران از فیلترشکن داشته باشد، زیرا موجب کاهش امنیت می‌شود. این موضوعی است که انتظار می‌رود شورای‌عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات آن را بررسی کنند و نگاه همه‌جانبه به این موضوع شود، زیرا می‌تواند تاثیرات اقتصادی منفی برای کشور به همراه داشته باشد.

جبران آسیب ذهنی به مردم

این کارشناس فناوری‌اطلاعات با اشاره به استفاده مردم از فیلترشکن‌ها برای دور زدن محدودیت گفت: پس از اجرای طرح صیانت، اگر همچنان با فیلترشکن امکان دسترسی به شبکه‌های خارجی دسترسی وجود داشته باشد، اصلا دلیلی ندارد که این طرح مطرح شود. از سوی دیگر، اگر قرار است یک روز دسترسی به خدمات داخلی با سرعت عالی اینترنت داشته باشیم و در مقابل حتی گوگل باز نشود، چه اصراری وجود دارد که انقدر تنش فکری در ذهن مردم ایجاد شود. تا زمانی که برای طرح صیانت تصمیم قطعی گرفته نشده، اعلام این موضوع تنها هزینه مالی و روانی برای دولت و مردم دارد؛ در نتیجه باید زودتر تکلیف مشخص شود. در این موضوع تنها هزینه مالی مطرح نیست، بلکه آسیب ذهنی برای مردم به‌دنبال دارد.

دولت قصد رفع فیلترینگ را ندارد

محمود راشدی، کارشناس اقتصاد در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی درباره طرح مالیات اینفلوئنسرها و صیانت که در یک سال مطرح شد در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: این دو موضوع شاید به‌طور غیرمستقیم با یکدیگر در ارتباط باشند، اما به‌طور مستقیم اشتراکی ندارند. مالیات اینفلوئنسرها از سوی وزارت اقتصاد به علت درآمدهای میلیاردی این افراد مطرح شده است. هرچند این موضوع مدتی است پیگیری نشده و اقدامی برای دریافت مالیات از اینفلوئنسرها انجام نشده است.

وی با اشاره به اجرای طرح صیانت به‌عنوان سیاست سکانداران دولت سیزدهم، گفت: طرح صیانت موضوع دیگری است که در جلسه رای اعتماد وزیر ارتباطات از سوی ایشان مطرح شد و یکی از اهداف اصلی پیگیری پلتفرم‌های ملی است. به عقیده برخی کارشناسان این سیاست ابتدا توسط مسئولان دولت سیزدهم مطرح و برنامه‌ریزی‌های آن انجام شده بود که با کاهش پهنای باند، مردم کم‌کم به سمت پلتفرم‌های داخلی سوق داده شوند. اتفاقات اخیر نیز مزید بر علت شد که این برنامه زودتر عملی شود. این در حالی است که تصمیم قطعی از سمت نهاد مشخصی مبنی بر اجرای طرح صیانت اعلام نشده است.

باید قدرت انتخاب به مردم داده شود

این کارشناس اقتصاد در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی با انتقاد نسبت به فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی اظهار کرد: اجبار در هیچ جای دنیا جواب نمی‌دهد و مردم راه‌های میانبر را پیدا می‌کنند. باید قدرت انتخاب به مردم داده شود.

 اینکه بخواهند با اجبار مردم را به سمت پلتفرم‌های داخلی ببرند، شدنی نیست. همچنین بودجه‌های هنگفتی برای ایجاد برخی از این پلتفرم‌ها هزینه می‌شود. این در حالی است که به عقیده برخی از کارشناسان، شواهد حاکی از آن است که دولت قصد رفع فیلترینگ با وجود هزینه‌های سنگینی که برای دولت و مردم متحمل می‌شود را ندارد.

راهکار چیست؟

راشدی درباره اثرات قطع طولانی‌مدت اینترنت اظهار کرد: در مجموع این عملکرد درست نیست و به اقتصاد کشور آسیب زیادی وارد می‌کند. متاسفانه نخستین اقدام دولت در برخورد با هر اتفاقی، قطع کردن اینترنت است. بیشترین آسیب این اقدام شامل حال صاحبان کسب‌وکار در فضای مجازی می‌شود.

وی با بیان راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود گفت: راهکار اصلی این است که باید از افراد متخصص استفاده شود. یک پلتفرم ملی برای تحقق انتظارات مردم، نیازمند تخصص‌های مختلف است.

طیف‌های گوناگون مردم و نیازهای آنها برای ساخت این پلتفرم باید بررسی شود. همچنین صاحب‌نظر باید خنثی از دیدگاه سیاسی باشد و از سوی دیگر، از علم جوانان ایرانی که سرمایه ملی هستند در ساخت پلتفرم داخلی استفاده شود.

بسیاری از شهرها دسترسی به اینترنت ندارند

این کارشناس اقتصاد در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی با بیان اینکه کاهش استفاده و دسترسی کاربران در شرایط فعلی قابل ارزیابی است، افزود: این در حالی است که دسترسی و دور زدن فیلترینگ مربوط به شهرهای بزرگ است و بسیاری از شهرهای کوچک در حال‌حاضر دسترسی مجدد به اینترنت ندارند.

سخن پایانی

به عقیده برخی از کارشناسان، دیگر خبری از رفع فیلترینگ نیست. البته طبل فیلترینگ در حالی به صدا درمی‌آید که آقایان نمی‌توانند از درآمد حاصل از آن بگذرند. نکته قابل‌توجه این است که مسئولان ذی‌ربط با طرح مالیات اینفلوئنسرها، درآمد را از کسانی دریافت می‌کنند که در حال برنامه‌ریزی برای تخته کردن در کسب‌وکارشان هستند. در این میان، اظهارات جدید وزیر ارتباطات درباره پاس‌دادن توپ مســئولیت در قبال فضای مجازی و تعریف و تمجید از مسیر رو به جلوی پلتفرم‌های داخلی در حالی مطرح می‌شود که مروری بر وضعیت و توانمندی پلتفرم‌های فعلی نشان می‌دهد عریضه پیام‌رسان‌های داخلی خالی است.