مهم‌ترین بحثی که درباره فعالیت صنعت ماینینگ در کشور طی سال اخیر مطرح شد، مصرف انرژی فعالیت‌های این عرصه است. در فصول پرمصرف که کشور با بحران تامین انرژی روبه‌رو است، بنا بر نظر نهادهای دولتی، فعالیت ماینینگ متوقف شده و این ممنوعیت همچنان ادامه دارد. این موضوع سبب شده فعالان صنعت استخراج رمز ارز با نگرانی‌های متعددی روبه‌رو شوند و آینده فعالیت خود را مبهم توصیف کنند. حتی برخی سرمایه‌گذاران این عرصه، ادامه حضور خود را خارج از صرفه اقتصادی توصیف کرده و منابع مالی خود را بر سایر حوزه‌های اقتصادی متمرکز کردند. همه این مسائل نشانگر قریب‌الوقوع بودن ایجاد بحران در حوزه سرمایه‌گذاری صنعت استخراج رمز ارز در کشور است. درباره پیامدهای استمرار ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صنعت استخراج رمز ارز، همچنین وقایع تاثیرگذاری که در سال جاری برای این صنعت رخ داد، صمت با علی بابک‌نیا، دبیر کارگروه ماینینگ انجمن بلاکچین ایران گفت‌وگو کرده که شرح آن را در ادامه می‌خوانید: 

به نظر شما مهم‌ترین اتفاقی که در سال گذشته برای فعالیت در صنعت استخراج رمز ارز کشور رخ داده، چیست؟

صنعت رمز ارز در سال‌های اخیر فرازو‌نشیب‌های فراوانی‌ را هم در بازار و هم در عرصه فعالیت‌های خود تجربه کرده است. از نظر صنعتی اگر به وقایع رخ داده در صنعت استخراج رمز ارز نگاهی بیندازیم، این نوسانات با چالش و حتی تنش‌های بسیاری در کشور ما طی این مدت همراه بوده است. تا پیش از مصوبه هیات‌وزیران در سال ۱۳۹۸، استخراج رمز ارز یک فعالیت بی‌قانون بود. باید تاکید کرد نمی‌توان آن را غیرقانونی نامید چراکه تا پیش از این هیچ قانون و مقرراتی برای صنعت استخراج رمز ارز وجود نداشت و از این رو هر فعالیتی در این حوزه بدون قانون بود. اما پس از مصوبه هیات‌‌وزیران، قوانینی برای نوع فعالیت در این عرصه شکل گرفت؛ تغییر تعرفه‌های قیمتی و افزایش حامل‌های انرژی یکی از این قوانین مهم وضع شده بود که در پی آن اختلافات زیادی به وجود آمد. هرچند طی مدت اخیر با افزایش نرخ ارز و ارزش رمزارزها فعالیت در این عرصه سودآور شد اما به‌طور کلی با تغییر تعرفه‌های انرژی برای ماینینگ، فعالیت در این عرصه از صرفه اقتصادی خارج شد و بسیاری از فعالان مهم، سرمایه‌های کلان خود را از این صنعت خارج کردند؛ بنابراین از مهم‌ترین اتفاقات رخ داده در سال گذشته را می‌توان خروج سرمایه‌های مهم و استراتژیک از صنعت استخراج رمز ارز معرفی کرد.

چالش‌های زیادی برای انرژی مصرفی صنعت ماینینگ در سال‌های اخیر ایجاد شده است. دولت چه تمهیداتی درباره کاهش این مشکلات در پیش گرفت؟

وزیر نیروی دولت سابق توجه و تاکیدی به توسعه نیروگاهی کشور نداشت و بیشتر مدیریت مصرف انرژی در کشور را ترجیح می‌داد. از این رو، در نیروگاه‌های تولید برق در کشور از نظر میزان تولید همچنین تعداد این واحدها، در سال‌های گذشته توسعه نداشتیم. با شیوع ویروس کرونا و رویدادهای مختلف، میزان مصرف برق کشور بسیار افزایش یافت. زیرساخت‌های تولید برق در کشور توانایی پاسخگویی به این رشد تقاضا را نداشتند و در نتیجه با کمبود جدی برق مواجه شدیم. در این میان اخبار و گزارش‌های منفی زیادی علیه فعالیت ماینینگ در کشور از سوی رسانه‌های مختلف منتشر شد. به دنبال این اخبار در خرداد امسال رئیس‌جمهوری وقت به دلیل کمبود برق، هر فعالیت مربوط به استخراج رمز ارز اعم از مجاز و غیرمجاز را تا پایان شهریور متوقف کرد. با پایان این مدت مقرر، وزارت نیرو و وزارت نفت به دارندگان جواز و دارندگان انشعاب استخراج رمز ارز خدمات ارائه دادند. اما وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان متولی اصلی صنعت استخراج رمز ارز در کشور، از باز کردن سامانه بهین‌یاب برای فعالان این عرصه خودداری کرد. سامانه بهین‌یاب، درگاهی است که فعالان معدنی می‌توانند درخواست‌های خود برای اخذ مجوز را در آن ثبت کنند و وزارتخانه پروانه‌ها و مجوزهای مورد نظر را صادر کند. اما وزارت صنعت، معدن و تجارت این سامانه را برای فعالان ماینینگ باز نکرد و همچنان مسدود نگه داشته است. به عبارتی، این وزارتخانه از اعطای مجوز جدید، تمدید یا حتی تبدیل مجوزها به پروانه‌های بهره‌برداری از خرداد امسال تا حال حاضر خودداری کرده است. با پیگیری مکرر از این وزارتخانه، مسئولان مربوط مشکلات حوزه انرژی کشور را دلیل اصلی این اتفاق معرفی کردند. در نگاه نخست به نظر می‌‌رسید این مسئله، دلیلی منطقی است اما زمانی که واقعیت را از وزارت نفت و وزارت نیرو جویا شدیم، متوجه شدیم چنین کمبود گسترده‌ای که به دلیل آن بتوان فعالیت رمزارزها را متوقف کرد، وجود ندارد.

چه عواملی را می‌توان به‌عنوان دلایل اصلی توقف اعطای مجوزها از سوی نهادهای دولتی برای صنعت استخراج رمز ارز برشمرد؟

در آذر امسال جلسه‌ای در وزارت صنعت، معدن و تجارت با معاونان ۳ وزارتخانه نیرو، نفت و صنعت، معدن و تجارت برای بررسی وضعیت صنعت استخراج رمز ارز برگزار شد. در این جلسه توافق شد تا پایان فصل سرد و به عبارتی ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ هرگونه اعطای مجوز و انشعاب‌دهی به صنعت استخراج رمز ارز متوقف شود. دلیل این تصمیم هم کمبود گاز کشور در این فصل است. در فصول سرد کشور دچار مشکلاتی برای تامین گاز و برق مصرفی شده و همواره این موضوع صنایع را درگیر چالش می‌کند. بنابر این امر قرار شد تمام فارم‌های قانونی تا نیمه اسفند تعطیل باشند. اما تنها کمبود انرژی َردر کشور دلیل اصلی توقف مطرح شده نبوده و قصد دولت برای تصویب آیین‌نامه‌ای جامع برای فعالیت صنعت رمز ارز برای ساماندهی به این بخش از دیگر دلایل این مسئله عنوان شده است. 

این اصلاح مصوبات برای ساماندهی، چه بخش‌هایی از فعالیت صنعت رمز ارز را شامل می‌شود؟ همچنین به‌طور کلی رویکردی که نهادهای دولتی برای ساماندهی فعالیت‌های استخراج رمز ارز در پیش گرفته‌اند، تا چه میزان می‌تواند مشکلات را رفع کند؟

دولت جدید عنوان کرده به منظور ساماندهی صنعت استخراج رمز ارز، در حال تدوین آیین‌نامه‌های مناسب و جامع است. نهادهای دولتی مانند وزارت نیرو نیز به این نتیجه رسیدند که تا پایان فصل سرد به حتم این مصوبات و اصلاحات به نتیجه خواهند رسید. از این رو، زمان توقف فعالیت‌ها و خودداری از اعطای مجوزها تا ۱۵ اسفند مقرر شد. در ابتدا قرار بود این مصوبه تنها برای فعالیت‌های مربوط به استخراج رمز ارز اصلاح قوانین و تغییر مقررات داشته باشد، اما مصوبه‌ای که در دست تدوین است، هدف ساماندهی تمام فعالیت‌های مربوط به این عرصه از جمله تعاملات و تبادلات بازار رمز ارز را دارد. باید بر این نکته تاکید کرد که بحث تبادل و سایر جنبه‌های اقتصادی حوزه رمزارز، نیاز به بررسی‌‌های دقیق‌تر و در نظر داشتن جنبه‌های حقوقی کلانی دارد. از این رو، تدوین برنامه‌ای که هم ساماندهی صنعت استخراج رمز ارز و هم دیگر وجوه اقتصاد آن را در خود داشته باشد، بسیار زمان‌بر است. ابتدا قرار بود فقط مقررات مربوط به حوزه استخراج رمز ارز بازنویسی شود اما با تصمیم جدید نهادهای دولتی برای ورود به بحث بازارهای رمز ارز، نگرانی‌های مختلفی برای فعالان این عرصه به‌ وجود آمده است. مهم‌ترین نگرانی نیز زمان‌بر بودن تدوین این مقررات و اصلاحیه‌های یادشده است چراکه ممکن است حتی چندین سال تهیه این دستورالعمل‌ها طول بکشد و تا آن زمان نمی‌توان فعالیت استخراج رمز ارز کشور را متوقف کرد. این بلاتکلیفی مهم‌ترین ضربه‌ای است که به بدنه صنعت استخراج رمز ارز وارد خواهد شد. همچنین در ادامه، حمایتی بودن یا نبودن و به‌طور کلی ماهیت تصمیمات نهادهای دولتی مبنی‌بر ساماندهی تمام فعالیت‌های حوزه رمز ارز مشخص نیست. تمامی این مسائل منجر به نگرانی‌های شدید فعالان و صنعتگران عرصه رمز ارز شده است. نکته بعدی که باید به آن توجه کرد، فعال بودن سکوهای تبادل رمز ارز با وجود نداشتن قانون است. هیچ قانون یا مقررات صریحی برای نحوه تبادل رمزارزها در کشور نیست اما همچنان این نوع فعالیت‌ها ادامه دارند. از سوی دیگر، صنعت استخراج رمز ارز که شاکله‌ای مشخص و قوانین مربوط به خود را دارد، غیرفعال است. این خود نوعی تناقض در اجرایی کردن هدف ساماندهی فعالیت‌های عرصه رمز ارز به شمار می‌رود.

چه نهادهای قانونی به‌طور مستقیم قصد ساماندهی فعالیت‌های صنعت رمز ارز و تدوین این مصوبه را دارند؟

کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با همکاری کمیسیون اقتصادی هیات دولت متشکل از معاونت‌های اقتصادی ریاست‌جمهوری به‌طور مستقیم متولی انجام این کار بوده و اخبارهای مربوط به آن طی چند وقت اخیر منتشر شده است. با توجه به پایان فصل سرد و اتمام زمانی که برای توقف فعالی صنعت رمز ارز در نظر گرفته شده بود، فعالان تقاضا دارند از ۱۵ اسفند به بعد وزارت نفت واگذاری انشعابات گاز را از سر گرفته و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز اعطای مجوزهای متقاضیان این صنعت را برای انجام فعالیت‌های قانونی صادر کند. حتی اگر کمبود گاز و بحران انرژی در کشور نیز به‌عنوان علت اصلی توقف فعالیت‌ها مطرح می‌شود، این بحران مقطعی بوده و پس از گذشت زمان مناسب از این بحران، فعالیت صنایع می‌توانند به حالت عادی بازگردند؛ هرچند ‌این بحران ارتباط تنگاتنگی با منطقه و محدوده دارد و تمامی مناطق کشور شرایط یکسانی در بحران انرژی ندارند. از این رو، نمی‌توان در مدت‌زمان طولانی فعالیت این صنعت را در چالش مداوم و مستمر قرار داد. 

یکی از مسائلی که از سوی فعالان صنعت استخراج رمز ارز عنوان می‌شود، توانایی آنها برای تاسیس نیروگاه‌های تولید برق است. این نظر را چطور ارزیابی می‌کنید؟

تا پیش از وضع محدودیت‌های فعالیت در سال جاری، بخش خصوصی فعال در عرصه رمز ارز این رغبت و تمایل را برای تاسیس نیروگاه‌های تولید برق، چه برای فعالیت‌های خود و چه تامین برق مورد نیاز کشور داشت. توانایی مالی و تخصصی بخش خصوصی در این زمینه را می‌توان مطلوب و مناسب توصیف کرد و در صورت اجازه دولت این بخش می‌توانست بار مهمی را از روی دوش کشور بردارد. اما متاسفانه با مبهم بودن آینده فعالیت صنعت رمز ارز در کشور از این تمایل کاسته شده است. به‌طور کلی می‌توان گفت در ابتدا آمادگی برای احداث ۱۵۰۰ مگاوات نیروگاه گازی تولید برق فراهم بود. اما با مشکلات ایجادشده در نهایت خوشبینی می‌توان روی نیمی از این ظرفیت حساب کرد.

سخن پایانی

باز شدن سامانه اعطای مجوزهای فعالیت قانونی صنعت استخراج رمز ارز که به‌عنوان مهم‌ترین خواسته فعالان این عرصه به شمار می‌رود، می‌تواند ضمن ایجاد بستری ایمن‌تر برای صنعت ماینینگ، فعالان غیرمجاز را نیز به سمت دریافت مجوزهای قانونی بهره‌برداری سوق دهد. در ادامه می‌توان نظارت بهتری بر این واحدهای قانونی داشت و از این مزیت سهولت دریافت مجوزها نباید غافل شد.