در روزهای پایانی نیمه نخست سال گذشته، بارها از سوی مسئولان اعلام شد که با پایان فصل تابستان، تجارت با رمزارز برای فعالان اقتصادی امکان‌پذیر می‌شود. این موضوع را رئیس وقت سازمان توسعه تجارت اعلام کرد و البته همان زمان هم پیش‌بینی شد، این روش حجم زیادی از تجارت ایران را در بر نگیرد. با این‌همه رئیس وقت سازمان توسعه تجارت درباره تجارت با رمزارز در برنامه تلویزیونی نیز توضیحاتی داد و گفت: تمام تلاش ما تسهیل تجارت خارجی و یکی از ابزارهای توسعه تجارت خارجی هم، تسهیل مبادلات مالی است. پیمان‌پاک همچنین درباره ثبت‌سفارش واردات به‌میزان ۱۰ میلیون دلار از طریق رمزارز گفت: طبق موافقتنامه‌ای که میان آقایان صالح‌آبادی و فاطمی‌امین منعقد شد، استفاده از رمزارزها به‌عنوان یک ابزار توسعه تجارت مطرح شد. با این‌همه سال به پایان رسید و دیگر خبری از مبادلات تجاری با رمزارز مطرح نشد. به‌گزارش صمت، فعالان اقتصادی معتقدند باوجود اینکه ظرفیت بسیار خوبی برای استفاده از رمزارزها در تجارت خارجی وجود دارد، اما همچنان نمی‌توان از فعالیت همه‌جانبه در این حوزه سخن گفت.

تسهیل تجارت با ارز دیجیتال

ارز دیجیتال یکی از پدیده‌های مهم و جدید در حوزه فناوری‌های مالی به‌شمار می‌رود که باتوجه به کارکردهای تسهیل‌کننده در زمینه پرداخت، مورد استقبال کشورها و بازارهای مالی قرار گرفته است. می‌توان با نگاهی به اقتصاد جهانی دریافت که مرز تراکنش‌های مالی از کشورها عبور کرده است. به‌همین دلیل نیاز به همکاری رو به گسترش نهادهای مختلف در سطح جهانی از قبیل بانک‌های معتبر بین‌المللی با هدف تسهیل هرچه بیشتر تجارت جهانی وجود دارد و به‌طورقطع در این مسیر یکی از بهترین ابزارها و راه‌حل‌ها، ارزهای دیجیتال است.

استفاده از ظرفیت رمزارزها

عباس آرگون ـ عضو هیات‌ نمایندگان اتاق بازرگانی تهران: اولویت نخست باید فراهم‌کردن شرایطی باشد که در آن تحریم‌ها کنار بروند، تا زمانی‌که تحریم‌ها برداشته شوند، استفاده از هر شیوه‌ای که می‌تواند فشار بر فعالان اقتصادی را کاهش دهد یا به بهبود وضعیت تجاری ما منجر شود، اهمیت فراوانی خواهد داشت. اگر در این بستر رمزارزها می‌توانند سهمی داشته باشند نیز، باید تلاش کرد که از ظرفیت آنها به‌طور کامل استفاده شود.

 در حال ‌حاضر در این بازار تعداد زیادی رمزارز وجود دارد که هریک شرایط خاص خود را دارند. از سوی دیگر، نوسان در این بازار نیز بسیار بالا است و هر روز قیمت‌ها تغییرات مختلفی را تجربه می‌کنند، از این‌رو اینکه مشخص کنیم که فعالیت با کدام رمزارزها مجاز است و به رسمیت شناخته می‌شود، نخستین مقدمه مهم در این حوزه خواهد بود. نحوه معامله این رمزارزها، چگونگی استفاده از آنها در صادرات و واردات، تعامل با بانک مرکزی برای تعهدات ارزی و قوانین نظارتی بر این رویه، دیگر مقدمات مهمی هستند که تا زمانی‌که از سوی دولت به‌شکل دقیق بررسی و اعلام نشوند،  انتظار نمی‌رود که استفاده از آنها به‌طور گسترده در تجارت در دستور کار قرار بگیرد. در صورت فراهم‌ شدن مقدمات در ایران، کشورهای خارجی آماده استفاده از رمزارزها هستند، باوجود آنکه در ماه‌های گذشته بحث‌های گسترده‌ای درباره رمزارزها در کشورها و شرکت‌های مختلف مطرح‌ شده است و حتی برخی شرکت‌ها کار رسمی با آن را آغاز کرده‌اند، اما هنوز در ابتدای این مسیر قرار داریم، در واقع بسیاری از کشورها هنوز تجارت با رمزارز را به‌طور رسمی نپذیرفته‌اند و تاکنون در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی نیز، شاهد معامله با این شیوه نبوده‌ایم، از این‌رو پس از فراهم‌کردن مقدمات داخلی، باید مذاکره با طرف‌های خارجی نیز آغاز شود تا بدانیم که چه کشوری و تحت چه شرایطی از این طریق با ما معامله خواهد کرد و تا چه میزان می‌شود روی ظرفیت‌های آن حساب کرد؟

صادرات نباید محدود به مواد خام باشد

علیرضا کلاهی ـ رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران: صادرات نباید محدود به مواد خام باشد، بنابراین ارزدیجیتال ابزاری است که اگر حاکمیت به آن ورود کند، می‌تواند تجارت با کشورهای خارجی را تسهیل کند.

همیشه نقد این بوده که تجارت خارجی و به‌ویژه صادرات ما محدود به مواد اولیه و خام شده که این مسئله برای کشور بسیار خطرناک است، زیرا چندین چالش ایجاد می‌کند.

ظرفیت اشتغال صنایعی که تنها نسبت به تولید مواد اولیه و خام اقدام می‌کنند، بسیار پایین است، در حالی که مشکل کلیدی کشور بیشتر از تورم و هر موضوع دیگری بحث اشتغال است. سوق دادن تولید به‌سمت ایجاد ارزش‌افزوده بالا مسئله‌ای است که می‌تواند رقابت‌پذیری و بهره‌وری کل اقتصاد را بالا ببرد و موجب اشتغال بیشتر شود. به‌طبع در این حوزه، وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت از کنشگران اصلی هستند تا مسئله صادرات مواد اولیه خام را مدیریت و به‌سمت تولیدات با ارزش‌افزوده بیشتر هدایت کنند. استفاده از ارزهای دیجیتال در حوزه تجارت یکی از الزاماتی است که باید با جدیت دنبال شود. برهمین اساس، بحث توکنایز کردن را 3 سال پیش مطرح و تاکید کردیم که ارزهای دیجیتال باید در سامانه جامع تجارت قرار بگیرند؛ بسیار تلاش کردیم تا بانک مرکزی متوجه این موضوع شود که ارز دیجیتال ابزاری است که اگر حاکمیت به آن ورود کند، می‌تواند تجارت با کشورهای خارجی را تسهیل کند.

روند مبادلات تجاری با رمزارز

احمد صالحی ـ فعال تجاری: براساس آیین‌نامه مربوط به استفاده از رمزارزها و قراردادهای هوشمند در صادرات و واردات، قرار بود بکارگیری رمزارزها در چند گام و به‌صورت آزمایشی به‌زودی به اجرا درآید. در حوزه واردات در گام اول قرار است کسانی که خودشان به‌صورت قانونی ماین رمزارز انجام داده‌اند، بتوانند با استفاده از «رمزارز خود» شروع به واردات کنند.

احراز کیف پول یا اینکه آیا رمز ارز تولیدی خود واردکننده است یا مبادله‌ای و سوالاتی از این دست، همه قابل‌اثبات و پیگیری هستند. براساس این آیین‌نامه، در گام دوم امکان استفاده از «رمز ارز غیر» نیز در سامانه فراهم خواهد شد. یعنی تولیدکننده مجازی که رمز ارز را ماین کرده است، رمز ارز را در سامانه عرضه می‌کند و واردکننده با تخصیص این ارز، واردات خود را انجام می‌دهد. در فاز سوم هم واردات با استفاده از رمزارز حاصل از صادرات، در این آیین‌نامه دیده شده است، به این منظور چیزی شبیه به سامانه نیما تعریف شده که در آن صادرکننده با عرضه ارز خود در این سامانه رفع تعهد ارزی می‌کند و واردکننده هم میزان ارز موردنیاز خود را تخصیص گرفته و واردات خود را انجام می‌دهد.  بنابراین رفع تعهد ارزی از طریق رمز ارزها در گام سوم اجرایی خواهد شد، به این شکل که فرد در قبال صادرات خود رمز ارز دریافت می‌کند. او باید رمز ارز را یا در یک صرافی اکس چینج داخل ایران یا خارج از ایران تبدیل به ارز فیات کند و با یکی از روش‌های مجاز (یا واردات در برابر صادرات یا به‌شکل ریالی یا عرضه در سامانه نیما) تعهد ارزی خود را رفع کند.

مزایای ارز دیجیتال برای تجارت

آرش فروزان علاء ـ کارشناس تجارت بین‌الملل: جهانی شدن و پیچیدگی روابط سیاسی مبتنی بر اقتصاد، شبکه درهم‌تنیده‌ای از تجارت صنایع مختلف را ایجاد کرده و وابستگی اقتصادی کشورهای مختلف را از طریق توسعه تکنولوژی و رشد حجم و تنوع کالاها و خدمات افزایش داده است. بر کسی هم پوشیده نیست که سیستم‌های پرداخت از مهم‌ترین عوامل موثر در تجارت بین‌المللی محسوب می‌شوند. مطالعات مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد کاهش موانع موجود می‌تواند تجارت جهانی و تولید ناخالص داخلی را به‌ترتیب تا ۱۵ و ۵ درصد افزایش دهد. در این صورت، حجم اقتصاد جهانی هم حدود ۳ تریلیون دلار افزایش می‌یابد. به همین خاطر است که کشورهای مختلف به‌دنبال راهکارهایی برای حل مشکلات مذکور و تسهیل صادرات و واردات خود هستند. از سوی دیگر، اگرچه دلار امروزه با اختلاف زیادی همچنان ارز غالب جهانی است، اما شواهد موجود نشان می‌دهد که آینده آن در خطر است که علاوه بر چین، امروز ارزهای دیجیتال نیز یک رقیب اصلی برای رقابت در این کارزار اقتصاد سیاسی محسوب می‌شوند. از طرفی، ارزهای دیجیتال و فناوری زیربنایی آنها، یعنی بلاک‌چین، در چند سال گذشته در سراسر جهان طرفداران زیادی به‌دست آورده و توجه کشورهای مختلف را به خود جلب کرده است.

ایران هم یکی از کشورهایی است که در ماه‌های اخیر به این مسئله توجه داشته است. علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت، چند روز پیش اعلام کرد که ایران قصد دارد برای تسویه صادرات و واردات خود با کشورهایی مثل چین، روسیه و هند از ارز دیجیتال استفاده کند. طبق گفته‌های او، سازکار استفاده از ارزهای دیجیتال در تجارت بین‌المللی پیاده‌سازی و مرحله اعتبارسنجی تاجران برای استفاده از آن آغاز شده است.

به‌طورکلی، ارزهای دیجیتال می‌توانند باعث افزایش کارآیی و سرعت پرداخت‌های فرامرزی شوند. این در حالی است که تسویه حساب معاملات بین‌المللی از طریق ارزهای فیات، بین یک تا 5 روز کاری طول می‌کشد. در نتیجه، اگر تاجران ایرانی در صادرات خود از ارزهای دیجیتالی استفاده کنند که به دفتر کل غیرمتمرکز متکی هستند، می‌توانند وجوه خود را در عرض چند ثانیه و در تمام ساعات شبانه‌روز دریافت کنند. علاوه بر این، از دفاتر عمومی ارزهای دیجیتال می‌توان برای به اشتراک گذاشتن تاریخچه مالی و پرداخت‌های دوطرف معامله استفاده کرد. ضمن اینکه تاجران کشورهای مختلف هنگام انجام صادرات و واردات خود با موانعی در زمینه ریسک‌زدایی مواجه می‌شوند و به‌رغم نوسانات نرخ ارزهای دیجیتال، می‌توانند موانع مذکور را کاهش دهند.

 البته مهم‌ترین موضوع را می‌توان امنیت در مبادلات و ایمن بودن تسویه‌های مالی دوطرف حساب کرد که قراردادهای هوشمندی همچون شبکه اتریوم یک بستر تمام‌عیار برای توسعه اقتصاد ملی است. حریم خصوصی و امنیت معاملات همیشه یکی از دغدغه‌های مهم کشورها و شرکت‌های مختلف در صادرات و واردات بوده است. از آنجا که ارزهای دیجیتال فناوری امن و پیچیده‌ای دارند، از تراکنش‌های الکترونیکی سنتی امن‌تر هستند و رمزگشایی آنها کار بسیار سختی است.

گفتنی است، نقدینگی بازار ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته و اگر ایران بخواهد از آنها در صادرات خود استفاده کند، به‌راحتی می‌تواند در صرافی‌های مختلف، پول خود را به یک ارز فیات تبدیل کند. علاوه بر این، ارزهای دیجیتال بسیار مقرون‌به‌صرفه هستند و با هزینه‌ای کم می‌توان وجوه قابل‌توجهی را به آن سوی مرزها ارسال کرد. با این حال، شایان ذکر است که ارزهای دیجیتال نکات منفی هم دارند. برای مثال، از دست دادن داده‌ها ضررهای مالی زیادی ایجاد می‌کند و این امر در مقیاس صادرات و واردات یک کشور می‌تواند تاثیرات غیرقابل‌بازگشتی داشته باشد. علاوه بر این، هرچند این نوع ارزها غیرمتمرکز هستند، توسعه‌دهندگان آنها همچنان می‌توانند جریان و مقدار ارزها و تراکنش‌ها را کنترل کنند. ضمن اینکه برخی از ارزهای دیجیتال را تنها می‌توان با یک یا تعداد محدودی ارز فیات معامله کرد.

در هر حال، همان‌طور که ارزهای دیجیتال و فناوری‌های دفترکل توزیع‌شده آنها مدام در حال تغییر هستند، نقش ارزهای دیجیتال و بلاک‌چین در تجارت بین‌المللی و واردات و صادرات هم در حال تغییر است. آنچه اهمیت دارد، این است که ایران بتواند با برنامه‌ریزی درست، ریسک‌های موجود را به حداقل برساند تا نهایت استفاده را از این فناوری ببرد.

سخن پایانی

امروزه ارز دیجیتال از راه‌های جدید توسعه تجارت بین‌الملل و تغییر ماهیت دارایی‌های غیرفیزیکی به‌منزله منابع دارای ارزش اقتصادی به‌شمار می‌رود و از گزینه‌های سرمایه‌گذاری و اختراع بزرگی است که به‌طور بالقوه می‌تواند مانند طلا به دارایی خاصی برای ذخیره ثروت تبدیل شود. ارز دیجیتال نقش اساسی در ظرفیت‌سازی در داخل کشور برای مقابله با محدودیت‌های اقتصادی یا رشد تراز تجاری دولت‌ها دارد، زیرا مرز نمی‌شناسد و کاملا در یک فضای مجازی و در بستر دیجیتال فعالیت می‌کند. بر همین اساس در دنیای امروز ورود به بازار ارزهای دیجیتال از ارزش و اهمیت بسیار بالایی برای کشورهای جهان برخوردار است.