بسیاری از فعالان صنعت گردشگری در سراسر جهان معتقدند همه‌گیری ویروس کرونا جهانگردی را در همه کشورها به ویرانی کشانده است.
آیا راهی برای نجات دوباره صنعتی که اینچنین آسیب دیده وجود دارد؟ به گزارش گاردین، نخستین برخورد توریسم با کرونا در کشتی‌های تفریحی بود؛ به‌نحوی که گرفتار شدن هزاران ثروتمند در چند قدمی سواحل ژاپن، امریکا، مدیترانه و... دنیا را غرق در شگفتی کرده بود. این وضعیت به کشتی‌ها و ناو جنگی ارتش ایالات متحده هم کشید، به‌گونه‌ای که دولت امریکا فرمانده ناوی که ناوگانش با کرونا دست به گریبان بودند را به‌دلیل افشای این وضعیت و اجازه ندادن به پهلو گرفتن این غول جنگی از کار برکنار کرد. اما نخستین کشتی توریستی که دچار این مشکل شد «الماس شاهزاده» نام داشت که به‌دلیل ابتلای تعداد زیادی از خدمه و مسافرانش به کووید۱۹ مجبور شد تا چند هفته در بندر یوکوهاما قرنطینه شود و دولت ژاپن اجازه پیاده شدن حتی یک نفر را از این کشتی لوکس صادر نکرد.
ژاپنی‌ها معتقد بودند بیش از ۳۵۰ مورد ابتلا در این کشتی دیده شده و اگر مسافران وارد خاک این کشور شوند ممکن است سایر شهروندان ژاپنی را هم درگیر این بیماری ناشناخته کنند. در نهایت ۱۴تن از مسافران «الماس شاهزاده» جان خود را به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا در همین کشتی گران‌قیمت از دست دادند. این اتفاق ترس و دلهره عجیبی را به دل گردشگران در سراسر جهان انداخت و حتی جهانگردان ثروتمند که با بهره‌گیری از بهترین امکانات روز به گردش و تفریح می‌پردازند نیز با این اتفاق ناگوار برنامه سفرهای خود را به‌کلی لغو کردند. اما داستان به اینجا ختم نشد، چراکه حداقل ۳۰ کشتی توریستی دیگر نیز در سواحل کشورهای مختلف گیر افتاده بودند و اجازه پیاده کردن مسافران‌شان را نداشتند.
تخمین زده می‌شود در آن روزها بیش از ۱۰۰ هزار نفر (مسافر و خدمه) در کشتی‌های توریستی، باربری و نظامی در سراسر جهان به دام کروناویروس افتاده بودند و دولت‌های درگیر نیز نه راه پیش داشتند و نه راه پس! سفرهای دریایی به نمادی از اضمحلال صنعت توریسم در رویارویی با یک ویروس ناشناخته تبدیل شده بود؛ حوزه‌ای که (گردشگری دریایی) تا ژانویه ۲۰۲۰ بیش از ۱۵۰میلیارد دلار گردش مالی داشت یک‌شبه راه ورشکستگی را پیش روی خود می‌دید.
کرونا با گردشگری جهان چه کرد؟
سازمان جهانگردی ملل متحد گزارشی را در زمینه ۷ ماه نخست سال ۲۰۲۰ منتشر کرده و تخمین زده درآمدهای صنعت گردشگری در جهان بیش از ۸۰ درصد کاهش یافته و تا پایان سال ۲۰۲۰ این روند ادامه خواهد داشت. طبق این گزارش پیش‌بینی شده بیش از ۱۲۰میلیون شغل در جهان از بین رفته و حدود ۲۰۰ میلیون شغل دیگر نیز با خطر نابودی مواجه شوند. این گزارش با اشاره به وابستگی اجتناب‌ناپذیر صنعت توریسم به تحرک بشر، گردشگری را در تمام کشورهای جهان در معرض خطر دانسته و آینده روشنی را برای این بخش پیش‌بینی نکرده است.
البته این سازمان بین‌المللی معتقد است آینده صنعت توریسم به نحوه سیاست‌گذاری کشورهای توسعه‌یافته بستگی دارد، چراکه اگر این دولت برای تغییر نگرش آمادگی نداشته باشند گردشگری در آینده نزدیک قابلیت ترمیم شدن را نخواهد داشت. این آینده نه‌چندان روشن زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم حیات و ممات یک شغل از هر ۱۰ مورد در کل جهان مستقیما یا غیرمستقیم به رونق توریسم بستگی دارد و اگر این شرایط ناشی از پاندمی کرونا ادامه داشته باشد، سایر بخش‌ها نیز از رکود حاکم بر صنعت گردشگری متضرر خواهند شد.
برای مثال وقتی به دو کشور توسعه‌یافته اسپانیا و ایتالیا توجه می‌کنیم، درمی‌یابیم که سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی این دو کشور به ترتیب ۱۵ و ۱۳درصد است (تا پیش از پاندمی کرونا)؛ این به‌معنای متضرر شدن این کشورها از تعطیلی توریسم خواهد بود اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند کشورهای زیادی در جهان هستند که اساس اقتصادشان بر توریسم بنا شده و اگر این وضعیت هرچه زودتر مدیریت نشود باید انتظار خیل عظیمی از گرسنگان را در سرتاسر جهان داشته باشیم. برای مثال این کارشناسان به کشورهایی نظیر ترکیه، فیلیپین، مالدیو، تایلند، گرجستان و... اشاره می‌کنند که در سال۲۰۲۰ با کاهش چشمگیر درآمدهای ملی مواجه شده‌اند و غالبا با مشکلات اقتصادی دست به گریبان هستند.
اگر این وضع ادامه پیدا کند کنترل از دست این کشورها خارج می‌شود و بخش بزرگی از جمعیت آنها دچار گرسنگی محض خواهند شد. اگر به آمار و ارقام درآمد گرجستان از صنعت توریسم نگاه کنیم متوجه اهمیت این مسئله خواهیم شد. گرجی‌ها تا قبل از سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از ۳۰درصد تولید ناخالص ملی‌شان را از محل درآمدهای حاصل از گردشگری تامین می‌کردند و به همین دلیل تبدیل به یکی از اقتصادهای نوظهور در منطقه شده بودند اما حالا آسیبی که در پی شیوع کووید۱۹ متحمل شده‌اند نه‌تنها آینده روشنی را پیش چشم دولتمردان گرجستانی ترسیم نمی‌کند، بلکه لزوم تغییر نگرش در بین مدیران و متخصصان این کشور را به آنها یادآور می‌شود. این وضع در کشور جامائیکا به‌مراتب نمود بیشتری دارد.
«ادموند بارتلت» وزیر گردشگری جامائیکا که سهم توریسم در اقتصادش به بیش از ۵۰ درصد نیز می‌رسد، می‌گوید: «در آوریل ۲۰۲۰ تعداد مسافرانی که از طریق فرودگاه کینگستون و خلیج مونتگو وارد کشور شده‌اند «صفر» بوده که منجر به بیکاری بیش از ۳۰۰ هزار نفر در بخش هتلداری شده است. اگر بخواهیم برآوردی از این بیکاری بدهیم باید گفت حدود یک میلیون و ۳۰۰هزار نفر در جامائیکا به‌دلیل پاندمی کرونا و تعطیلی صنعت توریسم کار خود را از دست داده‌اند و هم‌اکنون هیچ درآمدی ندارند».
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در همین باره گزارش کرد اگر کسی به داد کشورهای در حال توسعه نرسد، فقط در بخش صنعت گردشگری در سال ۲۰۲۱ باید شاهد بیش از ۲۰۰ میلیون گرسنه در جهان باشیم که یک خبر دردناک و بسیار نگران‌کننده است.
بهشت‌های مالیاتی و شرکت‌های پربازده
صنعت توریسم تا پیش از شیوع کرونا در جهان، یکی از موفق‌ترین بخش‌های اقتصادی در سراسر دنیا بود. شرکت‌های مسافرتی چیزی را به مردم می‌فروختند که از آن آنها نبود و به همین دلیل هزینه‌های جانبی بسیار کمتری در مقایسه با سایر صنایع داشتند؛ برای مثال از مسافران پول می‌گرفتند تا آنها را به دیدن برج ایفل ببرند که مالکیتش برای هیچ کس نیست! مردم را به هتل‌هایی می‌بردند که صاحبان‌شان هیچ ارتباطی به مدیران این شرکت‌ها ندارند. از طرفی هم بسیاری از آژانس‌های مسافرتی بین‌المللی برای پرداخت مالیات کمتر بار و بندیل خود را جمع کرده و در بهشت‌های مالیاتی جهان مانند پاناما، برمودا، لیبریا و... دفاتر مرکزی خود را تاسیس می‌کنند تا هرچه ممکن است از زیر بار پرداخت مالیات بگریزند.
اما کرونا همه معادلات را بر هم ریخت.
در حالی که کارشناسان توریسم پیش‌بینی می‌کردند ورود سرمایه بین‌المللی در سال ۲۰۲۰ بین ۳ تا ۴ درصد نسبت به سال ۲۰۱۹ میلادی افزایش یابد که اتفاقا بیشترین سهمی که تخمین زده می‌شد مربوط به مسافران چینی بود، زیرا گفته می‌شد در ۵ سال اخیر مسافرت‌های شهروندان چینی در جهان بیش از ۲۷درصد افزایش داشته، پس از پاندمی کرونا تمام معادلات عوض شد و ورق برای شرکت‌ها پربازده گردشگری برگشت. آژانس‌های مسافرتی و صاحبان کشتی‌های تفریحی و کروز یکی پس از دیگری اعلام ورشکستگی کردند، برخی شرکت‌های بزرگ‌تر خدمات خود را با تخفیف‌های باورنکردنی برای فروش گذاشتند اما این سیاست نیز کارساز نیفتاد! بشریت از سفر کردن ترسیده بود و با هیچ حیله و نیرنگی حاضر به قمار کردن بر سر جانش نبود.
کرونا، توریسم و خوشحالی فعالان محیط‌زیست
باوجود ضربات سهمگین کرونا به صنعت توریسم در دنیا، کسانی هستند که از این وضعیت بسیار خرسند هستند! فعالان و حامیان محیط‌زیست از همان روزهای نخست با ذوق‌زدگی تحولات را پیگیری می‌کردند و معتقد بودند بشر در حال پس دادن تاوان خطاهایی است که در طول ۲ قرن گذشته مرتکب شده است. نوک پیکان انتقادات این عده از فعالان مدنی که در سال‌های گذشته بیش از هر زمان دیگری صدای‌شان به گوش می‌رسید، به‌سوی صنایعی بود که کربن زیادی تولید کرده و باعث گرمایش بی‌سابقه زمین شده‌اند. نمونه بارز این فعالان، دختری ۱۵ساله به‌نام «گرتا تونبرگ» سوئدی بود که حتی برای شرکت در مجمع ملل متحد حاضر به استفاده از خطوط هوایی بین‌المللی نشد و برای جلوگیری از تولید کربن بیشتر به همراه تیمی از حامیان محیط‌زیست و با استفاده از یک قایق بادی عرض اقیانوس اطلس را طی کرد.
در همان دوره نیز توریسم یکی از حوزه‌هایی بود که شدیدا مورد اتهام فعالان محیط‌زیستی در جهان قرار می‌گرفت، چراکه این افراد معتقد بودند سفرهای دریایی، هوایی و زمینی غیرضروری و لوکسی که ثروتمندان در سراسر جهان انجام می‌دهند هیچ منفعتی جز ورود کربن بیشتر به جو زمین ندارد و صنعت توریسم را در ردیف مخرب‌ترین صنایع قرار می‌دادند. حالا که وضعیت دگرگون شده این عده خوشحال‌ترین انسان‌های روی زمین هستند و معتقدند دولت‌ها باید از این فرصت استفاده و قوانین محدود‌کننده‌ای را برای آژانس‌های مسافرتی، ایرلاین‌های بین‌المللی، صاحبان کشتی‌های کروز و تورهای محلی وضع کنند تا با رفع مشکل کرونا بار دیگر شاهد تخریب محیط‌زیست به‌دست گردشگران نباشیم.
سخن پایانی...
پس از اتفاقاتی که کرونا در سال ۲۰۲۰ در جهان رقم زد، بسیاری از فعالان حوزه گردشگری مجبور به پایان فعالیت خود در این صنعت شده و کسب‌وکار خود را بوسیده و به کناری نهاده‌اند. عده دیگری هم کماکان به آینده این صنعت امیدوارند و خصوصا پس از آغاز واکسیناسیون در جهان، خود را برای از سر گرفتن فعالیت‌های قبلی‌شان آماده کرده‌اند.
موزه‌ها و پارک‌های حیات‌وحش هم بار دیگر کارکنان خود را برای کار فراخوانده‌اند و آژانس‌های مسافرتی که فعالیت خود را به حالت تعلیق درآورده بودند نیز شروع به تبلیغ برای تورهای جدید سراسر دنیا کرده‌اند.
با تمام این مسائل بسیاری از فعالان این حوزه با ناامیدی نسبت به آینده در انتظار معجزه‌ای نشسته‌اند تا شاید دولتی کاری برای این صنعت بزرگ اما آسیب‌دیده کند، اما به‌نظر نمی‌رسد کسی به فکر تغییر رویکرد در زمینه توریسم باشد. البته در این بین فعالان مدنی و محیط‌زیست شدیدا نگران و ناراحتند، چراکه معتقدند دولت‌ها می‌توانستند در این تعطیلی‌ها کاری برای آینده زمین کنند اما همگی دست روی دست گذاشته و نگاه کردند تا واکسن هم از راه برسد و دفتر صنعت توریسم بار دیگر از اول باز شود!
منبع: گاردین. کریستوفر دوبلیگ- روزنامه‌نگار و نویسنده