اختلاف‌نظر درباره واردات برنج همچنان در میان فعالان این حوزه ادامه دارد؛ از یک سو تولیدکنندگان و حامیان برنج ایرانی معتقدند برای حمایت از تولیدکننده داخلی، واردات برنج خارجی به کشور باید به حداقل برسد و از سوی دیگر طرفداران واردات این کالا معتقدند باتوجه به قیمت بالای برنج ایرانی و مخاطبان خاص برنج وارداتی، بهتر آن است که واردات این کالا همچنان ادامه داشته باشد و از آن حمایت شود تا این کالا که تا چندی پیش «اساسی» تلقی می‌شد و با ارز ترجیحی به کشور راه می‌یافت، همچنان در سبد غذایی خانواده جایی داشته باشد.
جدا از این اختلاف‌نظر مسئله‌ای که در این مدت واردات و قیمت برنج خارجی را در کشور تحت تاثیر قرار داد، تغییر منشأ ارزی تعلق گرفته به این کالا در پی کاهش دسترسی کشور به ارز بود که منجر به رسوب مقادیر زیادی از برنج‌های وارداتی در گمرک شد. با کنار هم قرار دادن این چند قطعه پازل چند سوال مطرح می‌شود که پاسخ به آنها می‌تواند وضعیت برنج اعم از وارداتی یا تولید داخل را در بازار مشخص کند. اینکه آیا باتوجه به تاکید دست‌اندرکاران به حمایت از تولید داخل، واردات این کالا از دستور کار خارج می‌شود؟ اینکه آیا با تغییر منشأ ارزی واردات برنج و نزدیک شدن قیمت آن به برنج ایرانی، واردات آن همچنان توجیه اقتصادی خواهد داشت؟ و در آخر اینکه با وضعیت فعلی تکلیف اقشار کم‌درآمد برای تامین برنج مورد نیاز چه خواهد شد؟ با گزارش صمت در این‌باره همراه باشید:
کاهش واردات، تولید را رونق می‌دهد
عزیزاله شهیدی‌فر، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران اعلام کرد: برنج یکی از محصولات استراتژیک و اشتغالزا در استان مازندران است که سالانه افزون بر ۲۱۰ هزار هکتار از شالیزارهای استان به کشت اول اختصاص پیدا می‌کند و امسال هم ۲۱۵ هزار هکتار از شالیزارهای مازندران زیر کشت برنج رفته است.
شهیدی‌فر با بیان اینکه تاکنون ۲۰۰ هزار هکتار از شالیزارهای استان برداشت شده، گفت: در سال‌های اخیر باتوجه به شرایط آب و هوایی مطلوبی که در استان مازندران شاهد بوده‌ایم تولید برنج افزایش داشته و با این میزان تولید تنها به ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تن واردات برنج نیاز است و اگر اصلاح اصول تغذیه‌ای داشته باشیم می‌توان این میزان نیاز وارداتی را هم کمتر کرد.
وی همچنین گفت: در سال ۹۸ یک میلیون و ۵۵۰ هزار تن برنج با ارز ترجیحی وارد کشور شد اما در سال ۹۹ این روند تغییر کرد و در حال حاضر واردات برمبنای ارز نیمایی انجام می‌شود که تفاوت آن با سال گذشته در این است که تا سال گذشته واردات برنج برای واردکنندگان به‌صرفه بود و به هر میزان می‌توانستند به واردات آن بپردازند اما امسال با ارز نیمایی، این کالا به اندازه نیاز کشور وارد می‌شود و واردات بیش از این میزان نخواهد بود
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در پایان درباره قیمت برنج در بازار کشور تصریح کرد: در حال حاضر قیمت برنج نسبت به سال قبل ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش پیدا کرده است.
کاهش واردات به افزایش قیمت می‌انجامد
البته دست‌اندرکاران حوزه واردات اعتقاد دارند کاهش واردات نه‌تنها باعث حمایت از تولید ملی نمی‌شود بلکه حتی تولیدکننده را تحت فشار می‌گذارد و باعث سوءاستفاده سودجویان می‌شود.
مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج در این باره در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: کمبود برنج خارجی در بازار باعث می‌شود دلالان از شرایط سوءاستفاده کنند و با کاهش قیمت خرید خود از شالیکاران و افزایش قیمت در بازار، تعادل بازار برنج را از بین ببرند. وی با بیان اینکه ۳ مولفه قیمت جهانی، نرخ ارز و مجموع سود و عوارض گمرکی و سایر هزینه‌ها در قیمت تمام‌شده کالاهای وارداتی موثر است، گفت: قیمت جهانی برنج رو به کاهش است اما در کشور مشکل افزایش نرخ ارز و هزینه‌های مربوط به انبارداری وجود دارد که اثرات خود را بر قیمت تمام‌شده برنج وارداتی می‌گذارد.
وی تصریح کرد: اینکه گفته می‌شود واردات برنج هیچ تاثیری در قیمت برنج ایرانی ندارد و واردات به اندازه کافی انجام شده و همچنین برنج خارجی در بازار وجود ندارد، آدرس‌های غلطی است که ازسوی دلالان داده می‌شود، زیرا می‌توانند با این طریق برنج را از شالیکاران ارزان‌تر خریداری کنند و با اعلام اینکه فقط برنج ایرانی در بازار موجود است، قیمت‌ها را بالا ببرند.
کشاورز در این باره تاکید کرد: سهم برنج خارجی در بازار جداست اما کمبود برنج خارجی باعث می‌شود دلالان از شرایط سوءاستفاده کنند، در حالی که اگر برنج خارجی در کشور به اندازه کافی باشد، از شدت افزایش قیمت برنج ایرانی می‌کاهد، زیرا افزایش قیمت برنج ایرانی بسیاری از مصرف‌کنندگان این برنج را به سمت مصرف برنج خارجی سوق می‌دهد؛ اما اگر این اتفاق رخ ندهد و برنج وارداتی در بازار نباشد، قیمت برنج ایرانی افزایش می‌یابد و تولیدکننده و مصرف‌کننده، هر دو آسیب می‌بینند.
تولید از بین نرود!
جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج ایران در گفت‌وگو با صمت درباره میزان تولید برنج کشور اظهار کرد: ما در 3 سال اخیر در کشور شرایط مطلوبی برای تولید برنج داشته‌ایم، به‌طوری‌که تولید این محصول در این مدت افزایش چشمگیری نسبت به سال‌های پیش از آن داشته است.
وی در این باره افزود: تولید سالانه برنج ما به‌طور متوسط حدود ۲.۳ تا ۲.۵ میلیون تن بوده است. این ارقام باتوجه به نیاز ۳ میلیون تنی کشور به برنج نشان می‌دهد در این سال‌ها به‌طور متوسط نیاز به واردات ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن برنج داشته‌ایم. باوجود افزایش تولید داخلی در این سال‌ها، انتظار می‌رفت نیاز به واردات این محصول کاهش پیدا کند اما برعکس مشاهده شد که در این مدت واردات برنج هم به همین شدت افزایش پیدا کرد.
علیزاده شایق با اشاره به کاهش قیمت جهانی برنج و تاثیر آن بر افزایش واردات عنوان کرد: کاهش جهانی قیمت برنج و همزمانی آن با کاهش تعرفه واردات این کالا باعث شده بسیاری از افراد به واردکنندگان برنج تبدیل شوند، در حالی که بسیاری از آنها آگاهی لازم درباره برنج را نیز ندارند. با این تفاسیر گرچه انتظار بر این بود که قیمت برنج وارداتی در بازار افت قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشد اما شاهد بودیم که این اتفاق نیز نیفتاد و قیمت این محصول وارداتی نیز در بازار حفظ شد.
توجه به نیازسنجی بازار
دبیر انجمن برنج ایران بر لزوم نیازسنجی در واردات تاکید کرد و در عین حال یادآور شد: تجربه نشان داده که دولت بین تولیدکننده و واردکننده، بیشتر طرفدار واردکننده‌هاست و بر همین اساس پیش‌بینی ما این است که کنترل خاصی برای واردات این کالا انجام نخواهد شد و موقعیت تولیدکننده داخلی برنج که هر روز با افزایش هزینه‌های تولید و نبود حمایت دولت در زیرساختی‌ترین مسائل روبه‌روست به خطر خواهد افتاد و در این شرایط فقط واردکنندگان این کالا سود خواهند برد. وی تاکید کرد: کشاورزان ما در سال‌های اخیر با مشکلات فراوانی روبه‌رو بوده‌اند اما در حال حاضر مشکل اصلی کشاورزان ما در تولید برنج، نداشتن توانایی تولید نیست و میزان محصول سال‌های اخیر نیز موید همین نکته است.
علیزاده شایق در پایان گفت: تولیدکنندگان کشور بیش از هر چیز نیازمند بررسی‌های جامع و برنامه‌ریزی‌های اصولی هستند تا بتوانند تولید خود را در حد قابل قبولی حفظ کرده و در طول زمان آن را افزایش دهند و به این طریق به توسعه اقتصادی کشور کمک کنند.
سخن آخر
اینکه سیاست‌گذاران کشور در زمینه واردات و تولید برنج چه سیاستی را در پیش می‌گیرند را باید به عهده خودشان گذاشت و آنها باید به‌نحوی برنامه‌ریزی کنند که در این شرایط دشوار اقتصادی نه سیخ بسوزد و نه کباب اما نکته‌ای که شاید در کشمکش‌های تولید و واردات برنج از نظر پنهان مانده باشد، این است که در هر حال قیمت پایین برنج وارداتی، آن را به گزینه مناسبی برای اقشار کم‌درآمد جامعه تبدیل کرده بود اما باتغییر منشأ ارزی واردات این کالا قیمت آن به‌شدت افزایش پیدا کرده و از برنج ایرانی هم که نمی‌توان انتظار کاهش قیمت تا این حد را
داشت.
در این شرایط شاید عده زیادی از مردم کشور این کالا را از سبد خانوار خود حذف کنند که این موضوع باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.