یکی از خاطرات و نوستالژی‌های دهه۶۰ ایران مکعب‌های چهارگوش و قرمز رنگ پنیرهای دانمارکی وارداتی است که تقریبا مهمان سفره آن روزهای همه ایرانیان بود.
غیر از این، کشور ما در آن سال‌ها یکی از واردکنندگان بزرگ محصولات لبنی محسوب می‌شد و انواع این محصولات از کشورهای مختلف، بازارهای مصرف کشور را نشانه گرفته بودند. اما پس از گذشت حدود ۳ دهه از آن روزها اخبار خوشایندی از این حوزه به گوش می‌رسد که خبر از خودکفایی در تولید محصولات لبنی و علاوه بر آن صادرات این محصولات می‌دهد. اما این صادرات تا چه حد می‌تواند جدی باشد و آیا کالاهای لبنی کشور از نظر کیفیت و معیارهای استاندارد قابل رقابت با همتایان خارجی خود هستند تا بتوانند سهمی از بازارهای خارجی را برای خود دست و پا کنند؟! با گزارش صمت درباره این موضوع همراه باشید: آمارهای موجود نشان می‌دهند صادرات محصولات لبنی ایران از واردات این کالاها پیشی‌گرفته و شرکت‌های داخلی پس از تامین نیازهای داخلی حالا می‌توانند نیم‌نگاهی نیز به بازار مصرف سایر کشورها داشته باشند، اما آیا میزان این صادرات در حدی است که بتوان برای لبنیات کشور در صادرات سهمی در نظر گرفت؟!
صادرات ۱۵۴ میلیون دلاری
سخنگوی گمرک کشور در گفت‌وگو با صمت اعلام کرد: صنایع لبنی کشور در ۴ ماهه نخست امسال بیش از ۱۵۳ میلیون دلار برابر با ۱۵۲ هزار و ۵۷۴ تن انواع لبنیات را به بیش از ۳۰ کشور جهان صادر کرده‌اند که این موضوع با توجه به محدودیت‌های اقتصادی کشور و بحران کرونا در نوع خود قابل‌توجه است.
سیدروح‌اله لطیفی در این‌باره اظهارکرد: به همت تولیدکنندگان داخلی، ایران که در دهه ۶۰ به‌عنوان یکی از واردکنندگان بزرگ لبنیات به‌شمار می‌آمد، امروز به یک کشور صادرکننده این کالا تبدیل شده است. وی گفت: براساس گزارش‌ها و آمارهای رسمی، کشور در ۴ ماهه نخست امسال اقدام به صادرات بیش از ۱۵۳ میلیون و۷۴۲ هزار و ۶۱۱ دلار برابر با ۱۵۲ هزار و۵۷۴ تن انواع لبنیات را به کشورهای گوناگون جهان صادر کرده است.
دبیر شورای اطلاع‌رسانی گمرک گفت: با وجود مشکلات ناشی از شیوع کرونا و توقف فعالیت مرزها و محدودیت‌های تجاری در جهان، کشورهای مقصد لبنیات ایرانی، در ۴ ماهه نخست سال، ۳۰ کشور جهان از جمله کانادا، آلمان، انگلستان، استرالیا، روسیه، ترکیه، مالزی، امارات متحده عربی، بحرین، افغانستان، قزاقستان، عراق و نیوزلند بودند که در این میان بیشترین سهم صادرات به کشور عراق با بیش از ۷۵ میلیون و ۹۹۸ هزار و ۹۷۵ دلار و پس از آن افغانستان با بیش از ۱۸ میلیون و ۸۲۵ هزار و ۱۷۰ دلار و پاکستان با ۱۳ میلیون و ۴۱۱ هزار و ۲۸۶ دلار اختصاص دارد. لطیفی خاطرنشان کرد: اقلام و انواع لبنی صادراتی ایران شامل پنیر تازه، پنیر رنده‌شده، آب پنیر، کشک، مواد چرب و روغن‌های مشتق‌شده از شیر، کره بسته‌بندی‌شده، محصولات متشکل از شیر، دوغ پاستوریزه، شیر، خامه، ماست، شیر خشک صنعتی و شیر خشک ویژه اطفال است.
واردات محصولات لبنی
سخنگوی گمرک کشور در پاسخ به پرسش صمت درباره واردات محصولات لبنی به کشور در ۴ ماه گذشته نیز عنوان کرد: برخلاف سال‌های گذشته و نیاز کشور به واردات محصولات لبنی، در ۴ ماهه نخست امسال، واردات کشور در زمینه مواد لبنی محدود به واردات برخی مواد اولیه بوده و کشور واردات خاصی در حوزه محصولات لبنی از مبادی رسمی کشور نداشته است. وی افزود: با توجه به اقلیم کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا، صنعت غذای ایران توانسته جایگاه ویژه‌ای در صادرات محصولات غیرنفتی کشور بازی کند. همچنین این بخش در سال ۱۳۹۷ معادل ۱۴درصد و در سال گذشته معادل ۱۵ درصد از کل صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده که این مقدار باوجود اینکه قابل توجه است، استعداد رشد بیشتری را نیز دارد. لطیفی در این زمینه خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط اقتصادی کشور، قیمت تمام‌شده محصولات لبنی ایران نسبت به بسیاری از کشورها پایین‌تر است و این موضوع در کنار حفظ کیفیت محصولات، برای صادرات این محصولات ایجاد کرده است.
از دنیا عقب نیستیم
یکی از مواردی که در زمینه گسترش صادرات محصولات لبنی کشور مطرح می‌شود، این است که آیا واقعا کیفیت محصولات لبنی در کشور ما همپای صنایع لبنی جهان پیش می‌رود یا اینکه محصولات کشور ما توان رقابت با شرکت‌های خارجی را ندارند و تنها بر مبنای قیمت پایین‌تر قابلیت عرضه در کشورهای محروم منطقه را دارند؟
گیتی کریم، متخصص صنایع لبنی کشور در این زمینه در گفت‌وگو با صمت گفت: شاید در صنایع دیگر موضوع کیفیت به‌عنوان عامل بازدارنده در حوزه صادرات و گسترش بازارهای خارجی مطرح باشد، اما بدون تردید باید گفت که این موضوع درباره صنایع لبنی مصداق ندارد. وی در این‌باره افزود: پیشرفت فناوری و گسترش فناوری‌های نوین فرآورده‌های لبنی در کشور تا حدی پیشرفته است که محصولات ما را به‌راحتی با کشورهای پیشرو در این زمینه قابل رقابت
می‌کند. کریم در این‌باره به استانداردهای جهانی محصولات لبنی اشاره کرد و افزود: استانداردهای این محصولات در جهان همسان است و هیچ کشوری برای تولید و صادرات نمی‌تواند از معیارها عدول کند و این در شرایطی است که برخی استانداردها در کشور ما درباره این محصولات حتی سخت‌گیرانه‌تر از معیارهای جهانی است.
این متخصص صنایع لبنی کشور تاکید کرد: ما به هیچ وجه از نظر کیفیت محصولات در این حوزه از کشورهای دیگر عقب نیستیم و جایگاه اصلی ما در حوزه صادرات بسیار فراتر رتبه کنونی ماست. مسائل و مشکلات دیگر از جمله موانع صادراتی داخلی، تحریم‌ها و زیرساخت‌هایی از این دست هستند که توان ما را در صادرات این محصولات تحت‌تاثیر قرار داده‌اند، وگرنه ما در این حوزه حرف‌های زیادی از نظر تنوع و کیفیت محصولات برای عرضه در بازارهای جهانی داریم.
یک فرصت جهانی
سیدمحمدرضا مرتضوی، نایب رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز درباره صادرات محصولات لبنی کشور در گفت‌وگو با صمت اظهارکرد: امروز صنایع لبنی ما با دهه‌های قبل تفاوت‌های بسیاری کرده است و از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جایگاه مطلوبی
دارد. وی در این‌باره افزود: امروز ما همه قابلیت‌ها را برای تولید مطلوب و صادرات داریم و باتوجه به قابلیت‌های خوبی که در کشورهای همسایه و منطقه وجود دارد، می‌توانیم بازارهای خوبی را در کشورهای عراق و افغانستان و همچنین کشورهای اوراسیا و اروپایی پیدا کنیم. مرتضوی درباره برخی اظهارنظرها در زمینه مطلوب نبودن کیفیت محصولات لبنی کشور و مرجع‌شدن محموله‌های صادراتی از کشورهایی مانند عراق نیز گفت: در این سال‌ها اقدامات بسیار خوبی در حوزه کنترل کیفیت این محصولات انجام‌شده و محصولات لبنی ما از نظر کیفیت حتی از محصولات رقبای خارجی نیز مرغوب‌تر هستند و آنچه در برخی موارد موجب پذیرفته نشدن برخی از اقلام صادراتی می‌شود، منطق نبودن استانداردهای در نظر گرفته شده هر کشور با کشور دیگر است.
وی در این‌باره افزود: ما در گذشته موارد اختلاف اینچنینی با کشور روسیه نیز داشتیم که بخش‌های مورد اختلاف در جلسات هم‌اندیشی در این‌باره، حل و فصل شد و درحال‌حاضر مشکلی از این بابت وجود ندارد. مرتضوی تاکید کرد: صنایع لبنی ما اگرچه همواره زیر چوب قیمت‌گذاری دستوری و واحدهای نظارتی بوده‌اند، اما در این سال‌ها رشد کرده، به بلوغ رسیده و تکامل پیدا کرده و امروز با تنوع بسیار بالا قابلیت حضور در عرصه‌های بین‌المللی را دارند و باید با تسهیل صادرات و کاهش موانع در این مسیر از فرصت به وجودآمده در این زمینه استفاده کنیم.
بازارهای صادراتی
صادرات یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر درآمد بنگاه‌های اقتصادی و در بعد کلان درآمد هر کشوری است و از آنجا که ایران در چند سال گذشته با معضل تحریم‌های امریکا روبه‌رو شده است، بنابراین صادرات و ارزآوری نقش بسزایی در روند اقتصاد کل کشور
دارد. مقصد عمده صادرات محصولات لبنی ایران کشور عراق است که در سال ۹۶ سهم ۷۸.۵ درصدی و در سال ۹۷ سهم ۷۷ درصدی را به خود اختصاص داده است. افغانستان، پاکستان، قطر، فدراسیون روسیه، ترکمنستان، امارات متحده عربی، عمان، سوریه و کویت به ترتیب از دیگر مقاصد صادراتی محصولات لبنی ایران در سال ۹۶ بود. در سال ۹۷ نیز بعد از عراق، افغانستان، پاکستان، امارات متحده عربی، قطر، فدراسیون روسیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، سوریه و کویت مقاصد صادراتی ایران بوده‌اند. تولیدکنندگان محصولات لبنی می‌توانند با بازطراحی در الگوی صادراتی خود از این فرصت در ارزآوری بیشتر بهره ببرند.