براساس تعاریف مالیه عمومی مبلغی که اداره مالیات از معدنکاران اخذ می‌کند، مالیات بر درآمد نام دارد. از آنجایی که این نوع مالیات با مالیات بر استخراج یا تولید متفاوت است، معدنکاران باتوجه به تفاوت این دو مورد، می‌توانند از حقوق قانونی خود دفاع کنند.
اغلب مالیات‌ستانی بخش معدن در ایران برپایه استخراج و تولید استوار است. مطابق ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب اسفند ۱۳۶۶ و اصلاحیه‌های بعدی آن، ماموران مالیاتی مکلفند هرگونه تحقیق و رسیدگی که برای آگاهی از وضع مودیان لازم است را با رعایت مقررات مربوطه انجام دهند. به این ترتیب ماموران مالیاتی برای آگاهی از وضعیت معدنکاران از وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره عملکرد معدنکاران استعلام می‌گیرند. این وزارتخانه نیز برحسب اطلاعات موجود در سامانه گزارش عملکرد استخراج و تولید معدنکاران را به اداره مالیات ارائه می‌کند، این در حالی است که این نوع مالیات در عمل مالیات بر استخراج و تولید است، نه مالیات بر درآمد. در مواد قانونی مالیات‌های مستقیم مربوط به بخش معدن از قرارداد بین وزارتخانه و بهره‌بردار به‌عنوان «قرارداد استخراج و فروش» نام برده شده است.
شاید همین امر باعث شده استخراج در بخش معدن معادل فروش آن در نظر گرفته شود. از طرفی همه واقفیم که معدنکار عاشق کار و تولید است که اگر اینچنین نبود این راه مملو از پیچیدگی را انتخاب نمی‌کرد. شاید همگی تایید کنند که دلالی، واسطه‌گری و مصرف‌کننده بودن بیشترین سود را دارد و اصلا چرا باید به‌دنبال تولید رفت. آیا برخی تصور می‌کنند معدنکاری که اینچنین سینه به سینه کوه می‌زند و در جنگ اقتصادی دشواری‌های استخراج را انتخاب می‌کند، از دلالی عاجز است و نمی‌تواند چنین کاری را انجام دهد؟! اگر بخواهیم مشکل مالیات‌ستانی را به‌شکل ریشه‌ای حل کنیم باید از فرهنگ‌سازی آغاز کنیم. برای کار و تلاش و تولید باید اصل بر صداقت و صحت اظهارنامه مالیاتی مودی گذاشته شود؛ مگر اینکه خلافش ثابت شود.
اگر دولت به‌جای پرداخت هزینه‌های جاری و گزاف بدنه سنگین خود کمی بیشتر به فرهنگ‌سازی مالیاتی توجه و اعتماد مودیان را جلب می‌کرد، دیگر نیازی به مچ‌گیری مالیاتی نبود. برای دریافت عادلانه مالیات، دولت باید سیاست‌هایی را در پیش گیرد؛ به‌طور مثال ابتدا قوانین مالیاتی اصلاح شوند. اصل باید بر صحت و صداقت درآمد ابرازی مؤدی باشد. دولت در هزینه‌کرد مالیات برای مودیان صداقت داشته باشد تا با فرهنگ‌سازی صحیح مودی در صحت درآمد ابرازی تاکید کند. در نهایت اینکه سیستم مالیاتی برای قشر زحمتکش جامعه باید از مچ‌گیری مالیاتی به سمت فرهنگ‌سازی مالیاتی سوق پیدا کند.
بهروز فرح‌شیرازی - فعال معدنی