پنج‌شنبه 09 فروردین 1403 - 28 Mar 2024
کد خبر: 86447
نویسنده: شهناز صفایی
تاریخ انتشار: 1402/03/10 12:19
صمت وضعیت تجهیزات و ماشین‌آلات یک صنعت کلیدی را بررسی کرد

سندرم فرسودگی در کمین صنایع ‌غذایی

در چرخه تولید مواد غذایی از مزرعه تا سفره، طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی قرار دارد و می‌توان گفت این صنعت بزرگ‌ترین زنجیره تولید و خدمات در بین تمامی صنایع را به خود اختصاص داده که نقش ماشین‌آلات و تجهیزات در سراسر این چرخه، بسیار کلیدی و منحصربه‌فرد است.
سندرم فرسودگی در کمین صنایع ‌غذایی

در تمام صنایع کمیت و کیفیت تولید و نیز افزایش بهرهوری در گرو وجود ماشینآلات روزآمد، با راندمان بالاست؛ بهعبارتی بدون توجه به کیفیت ماشینآلات خطوط تولید، جهش تولید محقق نمیشود. در این میان، صنایع غذایی بهواسطه ارتباط عمیقی که با امنیت غذایی دارند، باید استانداردهای بهروزتر و سختگیرانهتری را در تجهیزات تولید خود رعایت کنند؛ از این رو باید توان آنها را در بروزرسانی و نوسازی تجهیزات و ماشینآلات واحدهای تولیدی تقویت و بهطور جدی از آنها حمایت کرد تا بتوانند روزآمد و سالم تولید کنند. صمت در این گزارش به بررسی وضعیت تجهیزات و ماشینآلات صنایعغذایی پرداخته که در ادامه میآید. با ما همراه باشید.

حاکمیت نگاه کوتاهمدت، بلای جان صنعت

حسن فروزانفرد، فعال حوزه صنعت و عضو اتاق بازرگانی ایران درباره وضعیت ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی به صمت گفت: امروزه کشور بعد از حدود ۴۰ سال در تولید و تامین ماشینآلات و تجهیزات صنایع تبدیلی غذایی بهویژه برای سایزهای کوچک و متوسط، دستاوردهای خوبی داشته و توانسته با بهرهگیری از روشهای گوناگون، ماشینآلات موردنیاز صنایع غذایی را در سایزهای کوچک و متوسط در داخل تامین کند. این تولیدات یا مبتنی بر طراحیهای داخلی هستند یا عمدتا در نتیجه تلاش صنعتگران ایرانی با عنوان مهندسی معکوس روی دستگاهها و ماشینآلات خارجی تولید شدهاند. در حالحاضر بخش زیادی از نیازهای شرکتهای کوچک و متوسط در عرصه صنایع تبدیلی کشاورزی در داخل کشور تولید و تامین میشود و حتی برخی تولیدکنندگان داخلی با فعالیتهای مستمری که در این بخش داشتهاند، توانایی صادرات پیدا کرده و خطوط تولیدشان را در کشورهای همسایه راه انداختهاند.

فروزانفرد افزود: در بخش هایتک و فناوریهای پیشرفته برای اندازههای بزرگ صنایع غذایی همچنان وابستگیهایی به خارج کشور داریم که متاثر از مشکلات مربوط به تعاملات بینالمللی، تامین ارز و همچنین واردات است، به همین دلیل جابهجایی، خرید، نصب و راهاندازی فناوری برای صنعتگران کار سادهای نیست و پرهزینه است. در این وضعیت روند توسعه صنایع غذایی، اینکه شرکتها بهوجود آمده، توسعه پیدا کنند و در نهایت به سایزهای بزرگ تبدیل شوند، تا اندازه زیادی برای عمده فعالان این عرصه سخت شده است.

وی ادامه داد: شرکتهای کوچک و متوسط زیادی شکل گرفتهاند که امکانات و خدماتی هم در داخل به آنها ارائه میشود تا بتوانند فعالیتشان را انجام دهند، اما در کنار سایر گرفتاریهای سرمایهگذاری مانند نرخ بهره بالای تسهیلات بانکی، مشکلات اقتصاد کلان، تورم و... در شرایط تحریم به فناوری روز دنیا با قیمت مناسب دسترسی ندارند که این امر باعث شده صنایع غذایی ما برای تبدیل واحدی کوچک و متوسط به بزرگ، تاثیرگذار و با سود اقتصادی بهتر، کمتر هزینه کنند. البته در این بخش، نمونههای موفقی هم داشتهایم، اما در عمده موارد، این جهش از کوچک و متوسط به بزرگ را کمتر شاهد بودهایم. گرفتاریهای متعدد باعث شده این روند کند باشد که یکی از این گرفتاریها عدم دسترسی به ماشینآلات و تجهیزات روز است؛ یعنی برای صنعتگران این بخش، هیچ امکانی برای دریافت وامهای ارزی از بانکهای خارج از کشور، جلب شرکای تجاری بهصورت حرفهای برای سرمایهگذاری در ایران همراه با کمک به راهاندازی فناوری جدید در کشور و همینطور استفاده از منابع رسمی بانکی برای جابهجایی پول فراهم نیست؛ بهعبارتی صنایع غذایی ما برای دسترسی به فناوریهای روز در سایزهای بزرگ دچار مشکلات جدی است.

صنایع توان سرمایهگذاری ندارند

فروزانفرد در پاسخ به این پرسش که دلیل فرسودگی بهنسبت بالایی که گریبانگیر صنایع غذایی شده چیست، اظهار کرد: در بخشی از ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی که برای بروزسانی نیاز به واردات دارند، این نیاز جدی و قطعی و کاملا مشهود است. در حالحاضر صنعت حاشیه سود بسیار پایینی دارد که بهدلیل مکانیسمهای قیمتگذاری دستوری و فشارهای بازار در کنار افزایش چشمگیر و بیرویه قیمت نهادهها و مواد اولیه، دستمزد و هزینههای جاری و ثابت تولید رخ داده است. در این شرایط، شرکتها توان سرمایهگذاری حتی در حد جبران استهلاک ماشینآلات و تجهیزات را هم ندارند و بخش زیادی از نقدینگی تولیدکنندگان در بهترین شرایط با استفاده از تسهیلات بانکی، به آنها تنها این اجازه را میدهد که حداقلهای تولیدشان را حفظ کنند. بهعنوان مثال، وقتی قیمت نهادهها بهصورت جهشی و یکباره ۵۰ تا ۷۰ درصد افزایش پیدا میکند، قبل از اینکه آن شرکت فروش یا گردش مالی داشته باشد، تمام قدرت منابع مالی آن صرف تامین مواد اولیه میشود تا بتواند ادامه فعالیت بدهد. در واقع منابع لازم برای سرمایهگذاری دوباره یا جبران استهلاک تقریبا در اختیار صنایع قرار ندارد. دسترسی به منابع مالی بانکی محدود است و بهراحتی امکانپذیر نیست. شرکتها باتوجه به منابع محدودی که دارند بین تامین مواد اولیه و نهادههای تولید و ادامه روند تولید و بروزرسانی ماشینآلات، افزایش بهرهوری و ارتقای فناوری، اغلب مجبورند مورد نخست را انتخاب کنند و در نهایت بروزرسانی ماشینآلات و تجهیزات عقب و عقبتر خواهد افتاد.  صنعت غذایی ما به اندازه کافی روزآمد نیست و ظرفیت درآمدسازی و سودآوری آن هم بهگونهای نیست که با قیمت روز بالای ماشینآلات و تجهیزات و نرخ ارز و شرایطی که گفته شد، بتواند بهموقع خود را بهروزرسانی کند. صنعتگران این بخش حتی فناوری و ماشینآلات ساخت داخل را هم بهراحتی نمیتوانند تهیه و تامین کنند.

فروزانفرد درباره راهکار عبور صنایع غذایی از مشکلاتی که در تامین و بروزرسانی ماشینآلات و تجهیزات دارند، اظهار کرد: درخواستی که بهعنوان فعال داریم، فقط مختص یک صنعت خاص نیست. انتظار داریم، اقتصاد کلان زمینهساز سرمایهگذاری و ایجاد انگیزه برای سرمایهگذاری باشد تا نگاه بلندمدت برای فعالان اقتصادی شکل بگیرد. نگاه کوتاهمدتی که در حال حاضر بر بازار و رفتار فعالان اقتصادی، نهتنها در صنایع غذایی که در همه بخشها حاکم است، بههیچ وجه اجازه برنامهریزی و تصمیمگیریهای بلندمدت را نمیدهد. این نگاه کوتاهمدت و متورم بهشدت نقدینگی را میبلعد، درآمدزایی و سودآوری در آن محدود است و اجازه اجرای برنامههای بلندمدت را به صنعتگران نمیدهد. وقتی نگاه میانمدت و بلندمدتی وجود نداشته باشد، یعنی چشمانداز صنعت قابلترسیم نیست؛ بنابراین فرصتهای سرمایهگذاری هم شکل نمیگیرد. در این شرایط زمینه برای بهبود، بروزرسانی و بهرهوری هم بهوجود نمیآید که در ادامه به یک سیکل معیوب برای ضعیفتر و ناتوانتر شدن و عقب ماندن بیشتر صنعت تبدیل میشود. حال آنکه ذات صنعت تحول را میطلبد و اگر در صنعتی بهطور منظم توسعه و بهبود اتفاق نیفتد، آن صنعت محکوم به میرایی است. براین اساس انتظار ما از حاکمیت، تلاش برای ساماندهی اقتصاد کلان است و اینکه مکانیسمهای درستی برای کنترل نرخ تورم و بسامان رسیدن وضعیت نرخ ارز و قابل پیشبینی شدن اقتصاد اتخاذ شود. در نهایت اینکه اقتصادی که قابلیت پیشبینی ندارد، رنگ توسعه را به خود نخواهد دید.

بروکراسی ضربهزننده است

محمدرضا اسماعیلی، فعال حوزه صنعت درباره وضعیت ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی کشور به صمت گفت: با اینکه خوشبختانه در زمینه ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی بخش زیادی از نیاز صنایع غذایی از طریق تولیدکنندگان داخلی تامین میشود، صنایع غذایی کشور در شرایط تحریم، مشکلات بسیاری در بخشهای گوناگون برای بروزرسانی ماشینآلات خود دارند. در واقع تلاش تولیدکنندگان ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی از میزان وابستگی این صنعت به خارج از کشور کاسته، اما متاسفانه صنعتگران توان خرید و تامین ماشینآلات موردنیازشان را ندارند.  وی افزود: موضوع مهمتر این است که تولید وضعیت مناسبی ندارد و تولیدکنندگان ماشینآلات هم متاثر از مشکلات و ضعفهای تولید، تقاضای چندانی ندارند که بخشی از آن به کمبود نقدینگی صنایع غذایی برمیگردد. در شرایط اقتصادی سختی قرار داریم و کارخانهها اغلب ترجیح میدهند با همان ماشینآلات و تجهیزات قدیمی تولیدشان را ادامه دهند. بخشی از صنایع غذایی هم که براساس محصولات تولیدشان، الزام بسیار به داشتن ماشینآلات و تجهیزات روز دارند و مجبورند بهطور مداوم تجهیزاتشان را بهروز کنند، مشکلات بیشتری دارند.

صنعتگران توان بروزرسانی تجهیزات را ندارند

اسماعیلی ادامه داد: باوجود اینکه برخی تولیدکنندگان ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی در حالحاضر به توان بالایی رسیده و حتی صادرکننده هستند، صنایع غذایی در بروزرسانی و تامین ماشینآلات و تجهیزات خود مشکل دارند. بخشی از این موانع به محدودیتهای تحریم برمیگردد و متاثر از آن برخی از ماشینآلات و تجهیزات تولید بهسختی تامین میشوند و حتی در مواردی تولیدکنندگان ناچار به استفاده از ماشینآلات و تجهیزات دست دوم هستند. البته گرانقیمت بودن ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی نیز عاملی است که تا حدودی مانع از بروزرسانی بهموقع آنها میشود. در این شرایط سخت، دولت هم حمایتی از فعالان صنایع غذایی ندارد. البته در شعار حرف از حمایت میزنند، اما در واقعیت شاهد اقدامی نیستیم و آنچه بیشتر نمایان میشود، مشکلات و موانع در مسیر تولید است. بهعنوان مثال اینکه تولیدکننده مجبور به اخذ مجوزهای گوناگون است یک مانع جدی برای صنعت کشور ایجاد میکند. درگاه مجوزها را راهاندازی کردهاند تا مشکلات تولید کمتر شود، اما وقتی صنعتگر را برای دریافت مجوز به درگاه ملی مجوزها ارجاع میدهند با بروکراسی پیچیده حاکم بر آن مواجه میشود که مسیر را برای او سختتر میکند. در کل میتوان گفت آنچه در قالب حمایت از تولید و کمک به رشد آن میشنویم، بیشتر در حد همان شعارهای تبلیغاتی باقی میماند. اسماعیلی در پایان درباره مشکلات فعالان صنایع غذایی اظهار کرد: الزام به دریافت مجوزهای متعدد، تنها یکی از مشکلات فعالان حوزه صنایع غذایی است. معمولا در این حوزه تولیدکننده با مشکلات عدیده دیگری هم مواجه میشود که در نهایت به تولید صدمه میزند. مسئولان در حرف از حمایت و کمک به تولید میگویند، اما در عمل کسی پیگیر رفع مشکلات صنعت نیست و بیشتر شاهد مانعزایی در مسیر حرکت تولید هستیم. در دنیا تولیدکنندگان و صنعتگران تشویق میشوند، اما متاسفانه در کشور ما اینگونه نیست و در این شرایط است که ارزش یک ملک از یک واحد تولیدی بیشتر است و این درد بزرگی برای فعالان صنعت کشور است.

دولت از صنعتگران حمایت کند

حسین مجرد، فعال حوزه صنعت غذا نیز درباره وضعیت ماشینآلات و تجهیزات این صنعت به صمت گفت: باتوجه به اینکه صنعت غذا صنعتی سودآور و ارزآور است، خوشبختانه بخش زیادی از ماشینآلات و تجهیزات این صنعت در داخل تولید و تامین میشوند که در کیفیت و استاندارد با انواع خارجی این تجهیزات برابری میکنند. در سالهای قبل در این بخش با کمبودهایی مواجه بودیم، اما در حال حاضر باتوجه به اینکه تولیدکنندگان تجهیزات در این بخش تبحر خاصی پیدا کردهاند، توانستهاند جایگاه خود را ارتقا بخشند و ما نیاز چندانی به واردات ماشینآلات صنعتی کشورهای دیگر نداشته باشیم. تمام این محصولات باکیفیت بالا و براساس استانداردهایی که باید در صنایع غذایی رعایت شود، تولید میشوند که جای خوشحالی دارد. اینکه این نیاز در داخل تامین میشود و برای تهیه بخش زیادی از ماشینآلات تولید، ارز خارج نمیشود، گام مثبت و کمککنندهای به فعالان حوزه صنعت است.

این فعال حوزه صنعت غذا در پاسخ به این پرسش که علت فرسودگی ماشینآلات و تجهیزات صنایع غذایی چیست، اظهار کرد: در حالحاضر تولیدکنندگان بهدلیل مشکل تامین ارز و نرخ آن، امکان بروزرسانی ماشینآلات و تجهیزات تولید را ندارند. وقتی ماشینآلات و تجهیزات دچار فرسودگی شوند، توان تولید کاهش مییابد و مشکلات متعدد دیگری گریبان تولیدکنندگان را خواهد گرفت؛ بنابراین پیشنهاد میشود برای بروزرسانی ماشینآلات و تجهیزات، تسهیلات با سود کم به صنایع غذایی تعلق بگیرد تا در این روند بتوانند بهراحتی ماشینآلات خود را جایگزین و بهروز و توان رقابتی خود را حفظ کنند.  مجرد در پایان اظهار کرد: صنعت غذای ما این توان را دارد که در منطقه حرف نخست را بزند؛ یعنی اگر دولت حمایتهای لازم را از این صنعت داشته باشد، میتوانیم به کشورهای منطقه و حتی اروپا صادرات داشته باشیم. در این میان، اگر هدف این است که در بازارهای صادراتی، قدرت رقابت داشته و ماندگار باشیم، باید فقط برندهای باکیفیت صادرات داشته باشند و از توان واحدهایی که امکان صادرات ندارند، استفاده کنند. مهم این است که باکیفیت خوب صادرات داشته باشیم تا صنعت ما توان خود را بالا ببرد، شناخته شود و بتواند ارتقا یابد.

سخن پایانی

بنا بر تاکید صنعتگران و کارشناسان اقتصاد، تولید نیازمند مواد اولیه و بروزرسانی ماشینآلات است، اما تحریمهای اقتصادی در سالهای اخیر مانع اساسی در نوسازی ماشینآلات خط تولید بنگاههای اقتصادی بوده است.اگر دولت نسبت به بروزرسانی ماشینآلات خط تولید فرسوده واحدهای صنعتی با ارائه بستههای تشویقی بیتوجه باشد، روزبهروز بر فرسودگی ابزارهای بخش تولید افزوده میشود.

 


نویسنده:
کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/3zpp9n