به‌عقیده برخی کارشناسان اقتصاد، دولت محترم چراغ خاموش ارز ترجیحی ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی را به ارز نیمایی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی تبدیل کند. در حقیقت تنها نام ارز تغییر می‌کند که به‌واسطه آن افزایش ۶ برابری نرخ را داریم و همان قصه‌های تکراری از گرانی تا کمبود! چندی پیش محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی گفت: هدف ما از ثابت نگه داشتن نرخ ارز برای واردات کالاها در سامانه نیما ثبات در بازار کالا و کنترل تورم است؛ البته سخت است اما برای اینکه این ثبات را ایجاد کنیم حتما این کار را خواهیم کرد و این نرخ را برای یک دوره یک‌ساله ادامه خواهیم داد. این در حالی است که بسیاری از تولیدکنندگان شیرخشک معتقدند، حذف ارز ترجیحی باعث می‌شود نرخ مواد اولیه شیرخشک بین ۵ تا ۷ برابر افزایش یابد. صمت در این گزارش به بررسی کمبود و گرانی شیرخشک پرداخت.

گرانی در راه است؟

در روزهایی که ثبات قیمت‌ها و کنترل نوسانات بازار به موضوعی پرچالش تبدیل شده، به‌عقیده برخی از کارشناسان نرخ ارز ترجیحی به‌طور چراغ خاموش با افزایش ۶ برابری به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان با عنوان ارز نیمایی رسیده است. دولت نیز برای کاهش قیمت‌ها همین ارز نیمایی را پیشنهاد می‌دهد که پس از اجرای این راهکار باید منتظر وارد آمدن ضرری همه‌جانبه به تولیدکننده و مصرف‌کننده باشیم. در همین راستا اکنون زمزمه‌هایی از افتادن شیر خشک در دام حذف ارز ترجیحی شنیده می‌شود. با این اتفاق ماده اولیه شیر خشک دچار افزایش نرخ ۶ برابری می‌شود که در نتیجه آن بعید نیست نرخ نهایی شیر خشک سر به فلک بکشد. ممکن است راهکاری مانند طرح دارویار برای کنترل نرخ شیر خشک پیشنهاد شود که به‌نظر نمی‌رسد با روند فعلی اجرا، یاری از آن به مردم برسد و چندان نمی‌توان به این راهکار دلخوش بود. این در حالی است که در هر کشوری وقتی مردم نتوانند نیاز خود را از محل درآمد خانوار تامین کنند و متوسل به یارانه و بیمه شوند، ممکن است با هرگونه تغییر در قوانین مشکلاتی ایجاد شود. درباره شیرخشک به‌عنوان غذای اصلی کودک نیز همین شرایط حکمفرماست. شاید تصمیم دولت مبنی بر حذف ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه شیرخشک، منجر به کمبود این کالا در بازار شده و والدین بسیاری برای تامین شیرخشک نوزاد وارد بازار سیاه شوند؛ بر همین اساس می‌توان گفت دولت راهی پیچیده در برابر مردم گذاشته است. در هر حال شهروندان مدت‌هاست که با درد گرانی می‌سوزند و می‌سازند؛ کاش حداقل درباره غذای کودک دچار کمبود نشویم. هنوز هم جای ابهام دارد که تصمیم‌گیری درباره موضوعات مرتبط برعهده خود سازمان غذا و دارو است یا تصمیمات برای این سازمان گرفته و ابلاغ می‌شوند. از زمان حذف ارز ترجیحی باخبر نیستیم و هنوز ابلاغ خاصی به سازمان نشده است. باید منتظر ماند و دید آقایان مسئول چه راهکاری را برای کنترل نرخ شیر خشک در پیش می‌گیرند.

هیچ افزایش قیمتی در کار نیست

هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک درباره اخباری مبنی بر گران شیرخشک به صمت گفت: نرخ شیرخشک هیچ‌ تغییری نداشته و تولیدکنندگان نمی‌توانند بدون مجوز به افزایش نرخ بپردازند. از سوی دیگر واردات مواد اولیه موردنیاز برای شیر خشک نوزاد همچنان ارز دولتی می‌گیرد و این محصول براساس ارز دولتی قیمت‌گذاری می‌شود.

وی با اشاره به اثرات منفی حذف ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه شیرخشک اظهار کرد: تا این لحظه تصمیمی برای حذف ارز دولتی واردات مواد اولیه شیرخشک گرفته نشده است. ۸۵ درصد مواد اولیه شیر خشک وارداتی است و با ارز دولتی وارد می‌شود؛ از همین رو ممکن است با حذف ارز ترجیحی واردات مواد اولیه شیرخشک در سال آینده با افزایش نرخ این محصول مواجه شویم. از سوی دیگر بسیاری از تولیدکنندگان دچار کمبود نقدینگی هستند و در صورت حذف ارز ترجیحی و روی کار آمدن ارز نیمایی همه کارخانه‌ها دچار بحران می‌شوند. به این دلیل که با ۶ برابر شدن هزینه مواد اولیه تولید شیرخشک، تامین نقدینگی برای ادامه تولید سخت‌تر می‌شود.

رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک با اشاره به توان تولید شیرخشک در ایران گفت: ۱۸ سال است که تولید شیرخشک در کشور انجام می‌شود و هیچ سال شاهد کمبود این محصول نبودیم، اما با تغییرات ناگهانی در زمینه ارز واردات مواد اولیه شیرخشک، ممکن است مصرف‌کننده مجبور به تهیه شیرخشک با چند برابر نرخ از بازار سیاه ‌شود. با این همه تا این لحظه هنوز ابلاغیه‌ای منتشر نشده و اتفاقی رخ نداده و قضاوت درباره آن زود است.

تحویل‌زاده با اشاره به انواع شیرخشک در بازار گفت: در حال‌ حاضر ۳ نوع شیرخشک به کشور وارد یا در داخل تولید می‌شود. یک نوع شیرخشک «رژیمی» است که برای نوزادانی است که عارضه موقت دارند. یک نوع شیرخشک «متابولیک» است و برای نوزادانی است که بیمار هستند و نوع دیگر شیرخشک نیز شیرخشک «رگولار» است که برای نوزادان عادی است. در حال‌حاضر شیر خشک «متابولیک» را صرفا هلال‌احمر وارد می‌کند، اما سایر شیرخشک‌ها توسط تولیدکنندگان و واردکنندگان بخش‌خصوصی تامین می‌شود.

کمبود نداریم

رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک درباره کمبود شیر خشک در بازار بیان کرد: کمبودی در زمینه شیر خشک نوزادان عادی در بازار نداریم و ممکن است در برخی موارد برای نوع خاصی از شیرخشک‌های متابولیک یا رژیمی یا یک برند خاص از شیرخشک برای کودکان عادی، کمبودهایی را شاهد باشیم.

صادرات شیرخشک

تحویل‌زاده با اشاره به میزان تولید شیرخشک در کشور گفت: در حال‌ حاضر هیچ کشوری در تولید مواد اولیه شیرخشک خودکفا نیست. صادرات شیرخشک انجام می‌شود، اما بخش عظیمی از آن به‌صورت قاچاق است و این کار زیان تولیدکننده را به همراه دارد. ما نه‌تنها نیاز داخل را تامین می‌کنیم، بلکه مازاد تولید را صادر می‌کنیم؛ به‌گونه‌ای که کشورهای عراق و افغانستان بدون صادرات شیرخشک ایران دچار مشکل خواهند شد.

وی با بیان اینکه نرخ شیرخشک‌های داخلی بسیار ارزان است، افزود: نرخ این محصول در محدوده ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان قرار دارد؛ یعنی ۱.۵ یورو که نسبت به نرخ جهانی بسیار کم است. در سایت‌های بین‌المللی نرخ شیرخشک نوزاد بین ۵ تا ۶ یورو است. نرخ شیرخشک در بازار عربستان ۸ یورو، افغانستان حدود ۳ تا ۴ یورو و در عراق ۵ تا ۶ یورو است؛ پس قاچاق این کالا سود هنگفتی برای قاچاقچیان دارد.

هزینه بسته‌بندی

رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک با اشاره به هزینه‌های سنگین تولید بیان کرد: هزینه تولید به‌شدت زیاد است، اما نمی‌توان کیفیت بسته‌بندی شیرخشک را مانند برخی از محصولات کاهش داد، زیرا شرکت سازنده قوطی شیرخشک برای همه تولیدکنندگان یکی است. همچنین هزینه بسته‌بندی حدود یک‌سوم نرخ تمام‌شده شیرخشک است.

توزیع شیرخشک قطره‌چکانی شد

جواد آقابابایی، مؤسس و مسئول فنی یکی از داروخانه‌های تهران درباره کمبود شیر خشک در داروخانه‌ها به صمت گفت: کمبود شیرخشک در داروخانه‌ها صحت دارد و در حال ‌حاضر شاهد توزیع قطره‌چکانی و در برخی از موارد نایابی برخی از برندها هستیم.

وی با اشاره به گرانی شیرخشک اظهار کرد: مدتی است که نرخ برخی از شیرخشک‌ها افزایش یافته و در برخی از برندها دچار کسری شده‌ایم که احتمالا علت آن افزایش دوباره قیمت‌ها است.

این داروساز در پاسخ به چرایی افزایش نرخ شیر خشک بیان کرد: ما در جریان علت مشخص این افزایش نرخ نیستیم، اما هنگامی‌که علت افزایش نرخ را از شرکت‌ها جویا می‌شویم به هزینه بسته‌بندی و نرخ جدید ارز نیمایی اشاره می‌کنند.

شیرخشک‌های گران بازار

بابایی درباره شیرخشک‌هایی که در بازار با قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسند نیز گفت: شیرخشک‌هایی که با نرخ بسیار بالا عرضه می‌شوند برای کودکان دارای بیماری‌های خاص‌ است. این محصولات در داروخانه‌های معمولی پیدا نمی‌شوند و تنها در داروخانه‌های دولتی عرضه می‌شوند.

سخن پایانی

تابستان ۱۴۰۱ بازار با کاهش موجودی انواع شیرخشک به‌ویژه شیرخشک‌های رژیمی مواجه بود که این موضوع مشکلات فراوانی را برای خانواده‌ها ایجاد کرد. علت این کمبود به‌عقیده فعالان این حوزه تاخیر در اعلام نرخ مصوب شیرخشک ازسوی سازمان حمایت و ابهام در نوع ارز تخصیصی به واردات مواد اولیه بود که در برخی از شرکت‌ها موجب توقف تولید یا دپو شیرخشک شد، این در حالی است که نرخ شیرخشک امسال در ۲ مرحله افزایش یافت که مرحله اول آن در اردیبهشت به میزان ۱۲ درصد بود. در مرحله دوم هم اواخر تابستان سازمان حمایت مجوز افزایش نرخ ۲۰ درصدی شیرخشک رگولار را صادر کرد، این در حالی است که در برخی از داروخانه‌ها در برخی از برندها شاهد افزایش قیمت حدود ۴۰ درصدی بود‌ه‌ایم. ظاهرا افزایش نرخ به‌ مذاق برخی تولیدکنندگان شیرین آمده و دوباره ۲۰ درصد افزایش نرخ داشتند، این در حالی است که نرخ شیرخشک در کمیته‌ای در سازمان غذا و دارو که سازمان حمایت نیز عضو آن است، تصویب و روی سامانه اینترنتی به شرکت‌ها ابلاغ می‌شود. شواهد حاکی از آن است که حذف ارز ترجیحی و رفتن به سمت ارز نیمایی برای واردات مواد اولیه شیرخشک از همین حالا باوجود اختصاص ارز دولتی تاثیر خود را بر قیمت‌ها گذاشته است؛ پس هنگامی‌که هزینه تامین مواد اولیه ۶ برابر می‌شود قرار است چه بر سر نرخ محصول نهایی بیاید؟ تامین شیرخشک در کنار همه سختی‌ها و خرج‌های سرسام‌آور فرزندآوری امری مهم و حیاتی است، اما صد حیف که قبل از تصمیمات یک‌شبه آقایان تمام جوانب در نظر گرفته نمی‌شود. نکته قابل‌تامل‌تر یادآوری چندین تجربه تلخ است که پس از تبدیل آن به گرفتاری بزرگ به فکر حذف آن افتادند. کاش این بار که جان فرشتگانی زمینی در میان است دولت قبل از وقوع فاجعه به راهکاری بیندیشد!