پنج‌شنبه 09 فروردین 1403 - 28 Mar 2024
کد خبر: 34845
نویسنده: جلال خوش چهره
تاریخ انتشار: 1401/11/18 09:37

پیام‌های دوگانه واشنگتن به تهران

جلال خوش چهره-روزنامه‌نگار
پیام‌های دوگانه واشنگتن به تهران

امریکاییان با دست پس میزنند، با پا پیش میکشند. آنان از سویی در حال مدیریت اجماع گستردهای هستند که اکنون علیه تهران شکل دادهاند. از سوی دیگر، همچنان بر بازگشت به گفتوگوهای تعلیق شده اصرار دارند. بازی دوگانه واشنگتن میتواند دربردارنده نقشه راه هوشمندانهای باشد که سرانجام آن، تسلیم تهران در برابر خواستهایی است که بسا متفاوت از نتایج قابلانتظار در گفتوگوهای گذشته است. پیشازاین، هدف گفتوگوها که تا مرداد گذشته در وین دنبال میشد، جانبخشی دوباره به «برجام» بود. اما آیا میتوان آنچه را که اکنون واشنگتن در حال مهندسی آن است در مفهومی از طراحی تازه برای یک نتیجه «برد-برد» تفسیر کرد؟ در این صورت، تهران چه ایده بدیلی را در آستین دارد؟

هدف نقشه راه جدید واشنگتن با همراهی متحدان اروپایی خود در تنگ کردن حلقه فشارهایشان، هل دادن تهران به شیب لغزنده از نفس افتادگی است. خواستهای کنونی آنان از تهران تنها به برنامه هستهای بر اساس توافق سال ۲۰۱۵ میلادی محدود نمیشود، بلکه حتی بیش ازآنچه دولت «دونالد ترامپ» در شروط ششگانه خود برای بازگشت به برجام به میان آورده بود را شامل میشود.شروط دولت ترامپ، اصلاح بندهای زوالپذیر توافقنامه ۲۰۱۵؛ امکان بازرسی از تمامی سایتها ازجمله سایتهای نظامی؛ محدود کردن برنامه موشکهای بالستیک؛ پایانبخشی به تهدیدهای سایبری؛ محدودسازی نقش سپاه پاسداران در منطقه و حلوفصل موضوعات مربوط به حقوق بشر در ایران بود.

در آن هنگام، تهران میتوانست امیدوار باشد که یکجانبهگرایی ترامپ، به ظهور دوباره «دوگلیسم» و اندیشه استقلالخواهی اروپاییان از سیاستهای واشنگتن بینجامد. در این بستر، فضای ممکن برای مقاومت همچنان باقی میماند. اما از همان موقع و خاصه اکنون روشن شد که اروپاییان به این وضع قانعاند که همچنان نقش دستیار ارزنده را برای قدرت بزرگتر؛ یعنی ایالاتمتحده امریکا بازی کنند. جنگ اوکراین و همصدایی گریزناپذیر اروپاییان با سیاستهای واشنگتن، مصداق این مدعاست. خواستهای اروپاییان همانی است که در حال حاضر واشنگتن در یک بسته بزرگتر مقابل تهران قرار داده است.پیچیدگی نقشه راه واشنگتن، ممکن است بسیاری از ناظران را دچار ناتوانی و آشفتگی در درک و فهم ویژگیهای شرایط جدید کند. دولت «جو بایدن» مسیری هدفمند را در قبال تهران دنبال میکند؛ همانگونه که درباره روسیه در جنگ اوکراین چنین کرده است. اروپاییان نیز در همراهی با این نقشه، بی کموکاست مشارکت دارند. مواضع «جوزف بورل» کمیسر سیاست امور خارجی اتحادیه اروپا پس از قطعنامه اخیر پارلمان این اتحادیه در استراسبورگ را نمیتوان به معنای انعطاف در قبال تهران تعبیر کرد؛ وقتی هدفمندی تصمیمهای این اتحادیه را در سیاست گامبهگام برای تنگتر کردن حلقه فشارها در نظر آوریم.

واشنگتن در روزهای اخیر پیامهای متعارضی را به تهران داده است. برگزاری بزرگترین مانور نظامی مشترک با اسراییل، سفر رئیس «سیآیای» و مشاور امنیت ملی دولت بایدن و نیز معاون وزارت خزانهداری امریکا به منطقه برای دادن هشدار به ناقضان تحریم ایران و سرانجام سفر «آنتونی بلینگتون» وزیر امور خارجه امریکا به مصر و اسراییل، همراهی پیدا و پنهان با اقدامهای ایذایی اسراییل در داخل مرزهای ایران و نیز بیرون از آن، اعلام همراهی معنوی با معترضان داخلی و یا حتی شاید پرخاشگریهای اخیر جمهوری آذربایجان، بخشی از پیامهای واشنگتن را شامل میشود. اما در هنگامهای که چنین تصور میرود که واشنگتن و متحدان غربی و منطقهای آن رفتهرفته در پی فروپاشی حیات سیاسی - اقتصادی ایران گام برمیدارند، پیامهای متعارض دیگری نیز به تهران داده میشود. بلینگتون بهرغم ادبیات آمیخته با تهدید خود علیه تهران در مصر و اسراییل، همچنان خواستار ازسرگیری گفتوگوها با تهران است. «رابرت مالی» نماینده ویژه دولت بایدن در گفتوگوهای برجامی، از امید و لزوم بازگشت به میز مذاکرات میگوید. او در پاسخ به اصرار خبرنگارانی که خواستار اعلام مرگ برجام و پایان گفتوگوها با تهران هستند، میگوید که مأموریت او همچنان به قوت خود باقی است.

آیا نقشه راه دولت بایدن و متحدان اروپایی او ادامه سیاست چماق و هویج سابق با شکل و شمایل تازه است؟ یا هوشمندی در تعقیب سیاستی هدفمند که پیامد آن دو نتیجه احتمالی را در پی دارد: پایان دیپلماسی همراه با زیرکی از سرخود باز کردن مسئولیت بروز این وضع. یا ازنفس افتادن مقاومت تهران و قبول شرایطی که به برآورده کردن خواستهای فزاینده غرب در نتیجهای با حاصل جمع صفر بروز میکند. نباید از نظر دور داشت که در سیاست و عرصه قدرت، متر منابع با متر نتایج دلخواه، همیشه یک اندازه نمیشود. ازاینرو باید منتظر بود و دید که تهران در برخورد با شرایط پیچیده کنونی چه ایده بدیلی را در آستین دارد. پاسخهای دفعی و معمول، بیشتر به انفعال و سیاست «بنشین و ببین» نزدیک است تا داشتن ایدهای راهگشا و مؤثر در برونرفت از وضعی که بیگمان با گذشتههای دور و نزدیک کم شباهت است. مهم این است که نقطه شروع ابتکارهای راهگشای تهران از کجا خواهد بود؛ داخل یا خارج؟


نویسنده:
کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/2xo6nz