به‌مناسبت چهارشنبه‌سوری بررسی شد
آتش‌بازی پرسود و زیان
ایرانیان در هفته آخر اسفند جشنی را برپا می‌کنند که گویی استقبال از بهارخانم است. چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های اصیل ایرانیان است که در شب آخرین سه‌شنبه سال با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود. این جشن در هر شهر یا منطقه با آداب و رسوم خاصی برپا می‌شود و حتی اسم خاصی دارد. این جشن در بین مردم گیلان باعنوان گول‌گوله چهارشنبه، در کردستان باعنوان چورشمه کوله، در اصفهان باعنوان چارشنبه‌سرخی و در قزوین باعنوان کوله‌چهارشنبه شناخته می‌شود. اما این سنت دیرینه در سال‌های اخیر شکل و شمایل جدیدی به خود گرفته و در برخی موارد اتفاقات عجیب و غریبی در برپایی آن رخ داده که یک از این دگرگونی‌ها آتش‌بازی و استفاده از مواد محترقه است. بر همین اساس بسیاری از دستفروشان در هفته پایانی سال اقدام به فروش وسایل آتش‌بازی می‌کنند تا نان بیشتری نصیب‌شان شود. چند روز مانده به آخرین شب چهارشنبه سال بازار لوازم این شب با تقاضای زیادی همراه است؛ بازاری که وسایل آن تنوع زیادی دارد و عمدتا به‌صورت قاچاق از چین می‌آید که گردش مالی چندمیلیاردی دارد و متقاضیان آن هم جوانان و نوجوانان هستند. صمت در این گزارش به‌مناسبت چهارشنبه‌سوری که مصادف است با ۲۳ اسفند به بررسی ابعاد مختلف این جشن کهن پرداخته است.
از چهارشنبه‌سوری‌های قدیم چه خبر؟
پای حرف بزرگان خانواده که بنشینید، خاطرات قشنگی از چهارشنبه‌سوری‌های قدیم می‌گویند. یکی از مراسم چهارشنبه‌سوری بوته‌افروزی است. در این سنت هر خانواده روی پشت‌بام یا فضای باز خانه خود، بوته‌های خشک یا گون را در چند کپه آماده می‌کند و با تاریک شدن هوا که همگی دور هم جمع می‌شوند، این کپه‌ها را آتش می‌زنند و از روی آن می‌پرند. یکی دیگر از سنت‌های این شب، قاشق‌زنی است که امروزه تقریبا فراموش شده اما در گذشته یکی از مهم‌ترین رسوم چهارشنبه‌سوری بوده است. در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر خود می‌کشیدند تا شناخته نشوند و قاشق و کاسه به‌دست، به در خانه دوستان و همسایگان‌شان می‌رفتند. صاحبخانه با شنیدن صدای قاشقی که به کاسه می‌خورد، به در خانه می‌آمد و داخل کاسه آنها آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات و نقل می‌ریخت. رسم دیگر کوزه‌شکنی بود که طی آن پس از پریدن از روی آتش، کوزه‌ها را می‌شکستند. این آیین ریشه در این باور دارد که بدیمنی به درون کوزه می‌رود و شکستن آن باعث از بین رفتن بدیمنی و بلاگردانی می‌شود. مدت‌هاست که سنت‌های قدیمی ما دستخوش تغییر شده و لاکچری‌بازی جای خود را به این رسم و رسوم زیبا داده است. مدتی است که جشن چهارشنبه‌سوری در تهران به‌شکل دیگری برگزار می‌شود؛ از مهمانی بگیر تا آتش‌بازی‌هایی که بیشتر شبیه جنگ است.
اکنون بخش مهم جشن چهارشنبه‌سوری افراد، گذاشتن چند استوری یک‌دقیقه‌ای در صفحه اینستاگرام است تا حسابی شیوه برگزاری چهارشنبه‌سوری خود را به رخ دیگران بکشند. برخی نیز به‌دنبال تفریح و نشاط هستند، اما نمی‌دانند چطور انرژی خود را تخلیه کنند و گاهی روش‌های اشتباهی را برای این کار انتخاب می‌کنند که از جمله آنها استفاده از لوازم آتش‌بازی و مواد محترقه است. به‌طور کلی لوازم چهارشنبه‌سوری را می‌توان به دو دسته کم‌خطر و پرخطر تقسیم کرد. بخش زیادی از وسایلی که دستفروشان عرضه می‌کنند وسایلی کم‌خطر و بی‌خطر مانند بالن، سیگارت، سوتی، کپسول، آبشار و منور است و البته در این بین وسایل پرخطر نیز خرید و فروش می‌شود؛ به‌گونه‌ای که با گذری در بازارهای خیابان مولوی با فروش آزادانه مواد محترقه به‌صورت عمده و خرده‌فروشی مواجه خواهید شد.
گشتی در بازار
خیابان ولیعصر، درست بعد از ایستگاه مترو «میدان جهاد» پیاده‌رو جای سوزن انداختن نیست و پر از دستفروشانی است که سیمی بلند بالای بساط آنها کشیده شده و به هر کدام لامپی آویزان است. برخی رگال لباس دارند و برخی کوهی از لباس مقابل خود درست کردند و هر چند دقیقه یک بار دو دست خود را به‌هم می‌زنند و با لحنی خاص می‌گویند: «بیا این ور بازار». هر کالایی که بخواهید از مانتوهای حراج‌شده تا ظرف‌های پذیرایی در این بساط‌ها وجود دارد. جلوی هر بساط افراد زیادی ایستاده‌اند و با وسواس به کالایی که در دست‌شان است نگاه می‌کنند. کمی جلوتر پسری جوان وسایل آتش‌بازی را روی یک کارتن بزرگ گذاشته و فریاد می‌زند: «بدو بیا ترقه، جرقه؛ بیا که چهارشنبه‌سوری غمگین نمونی». کمی که جلوتر می‌روم صدایش را بالاتر می‌برد: «خانم، خانم سیگارت می‌خوای؟ نارنجکم دارم. ارزون میدما». به وسایلی که می‌فروشد نگاهی می‌اندازم. غیر از چند مورد، باقی را نمی‌شناسم که اسم‌ها را از پسر جوان می‌پرسم و او با هیجان اسم، طرز کار و نرخ هر کدام را این گونه توضیح می‌دهد: «ببین خانم سیگارت بسته‌ای ۴۵ تومن؛ منور دونه‌ای ۴۰ تومن؛ مثلثی فقط صدا میده دونه‌ای ۵ تومن؛ اینا از کپسولی قوی‌تر دونه‌ای ۱۵ تومن؛ لاکپشتی دونه‌ای ۳۵ تومن، از زنبوری قوی‌تره می‌ذاری زمین می‌چرخه نور میده؛ نارنجک دونه‌ای ۲۰ تومن؛ پیازی ۲۰ تومن، کبریت نمی‌خواد می‌زنی زمین می‌ترکه، توپی ۴ تا ۲۰ تومن. ببین اگه بخوام راستشو بهت بگم نارنجکام با کپسولی صداش خیلی فرق نداره.»
ممنوعیت فروش مواد محترقه در واحدهای صنفی
علی توسطی، رئیس اتاق اصناف تهران ضمن تاکید بر ممنوعیت فروش مواد محترقه در واحدهای صنفی به صمت گفت: درباره فروش مواد محترقه بخشنامه‌ای به واحدهای صنفی ارسال می‌شود. اخیرا در خیابان مازندران به خاطر همین کالاهای محترقه ۴ نفر از یک خانواده کشته شدند. قطعا ما نمی‌خواهیم برای یک سرگرمی گذرا، سلامت و جان جامعه به خطر بیفتد. وی با بیان اینکه برای چهارشنبه‌سوری فقط کالاهایی که جنبه سرگرمی داشته باشند مجاز به فروش هستند، گفت: کالاهای محترقه، اشتعالزا و خطرناک، به‌هیچ‌وجه نباید در واحدهای صنفی به فروش برسد.
مغازه‌ها اجازه فروش ندارند
توسطی افزود: بالغ بر ۹۸ درصد مواد محترقه ازسوی دستفروشان در کنار خیابان، در ترافیک یا حواشی بازار بزرگ به فروش می‌رسد، اما مغازه‌دار‌ها اجازه فروش این مواد را ندارند. جامعه صنفی نباید به فروش مواد محترقه ورود پیدا کند. واحدهایی که در این زمینه تخلف کنند، طبق قانون جریمه خواهند شد.
توصیه‌های مهم برای پیشگیری از چهارشنبه‌سوزی
نواب شمس‌پور، مدیرکل آموزش‌های همگانی جمعیت هلال احمر با طرح نکات ایمنی برای برگزاری مطلوب‌تر آیین شب چهارشنبه آخر سال گفت: برای پیشگیری از حادثه باید از اکنون نکات ایمنی را رعایت کرد تا مراسم چهارشنبه‌سوری بدون حادثه برگزار و تبدیل به چهارشنبه‌سوزی نشود.به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال احمر شمس‌پور گفت: در شب چهارشنبه‌سوری از روشن کردن آتش در کنار سیم‌های برق، خودروها، محیط‌های مسقف، پارکینگ‌ها و معابر کم‌عرض خودداری و بهتر است آتش را در سطوح هموار خاکی یا بتنی روشن کنید. اگر قصد روشن کردن آتش در کوچه را دارید برای خراب نشدن آسفالت قبل از افروختن آتش، مقداری خاک بریزید تا خاک بین آتش و آسفالت قرار بگیرد.
او افزود: برای افروختن آتش از موادی چون الکل یا بنزین استفاده نکنید و هنگام پریدن از روی آتش از مانتوی بلند، چادر، شال بلند، لباس خیلی گشاد و عینک استفاده نکنید.
در میان اخبار
لاستیک خودرو را در آتش نیندازید
شمس‌پور ادامه داد: از پرتاب وسایل تحت فشار مثل اسپری، کپسول، حشره‌کش و همچنین وسایل شیشه‌ای مثل شیشه آمپول در آتش خودداری کنید و لاستیک خودرو را در آتش نیندازید. چون علاوه بر ایجاد آلودگی هوا، خطرات مختلفی را به همراه دارد.
مدیرکل آموزش‌های همگانی جمعیت هلال احمر توصیه کرد: در صورت امکان یک خاموش‌کننده متصل به آب را به نزدیکی محل آتش برسانید.
دقایقی در کنار آتش خاموش شده بمانید
مدیر کل آموزش‌های همگانی هلال احمر گفت: بیش از همه مراقب افراد سالمند، کودکان، بیماران قلبی و زنان باردار باشید. خود و آنها را از افراد و گروه‌هایی که رفتار پرخطر و ناایمن دارند، دور کنید.شمس‌پور در پایان گفت: پس از اتمام مراسم، دقایقی در کنار آتش خاموش شده بمانید و پس از خنک شدن باقیمانده‌ها، پسماند آن را در یک سطل آب ریخته و دفع کنید.
ترقه‌های اینترنتی
عده‌ای نیز در شبکه‌های مجازی و سایت‌های مختلف وسایل مخصوص چهارشنبه‌سوری را می‌فروشند. یعنی دیگر جوانان دغدغه به خیابان رفتن و خرید این وسایل محترقه را ندارند، بلکه با سفارشی از طریق تلفن همراه بسته وسایل آتش‌بازی را درب منزل تحویل می‌گیرند. با جست‌وجو در یکی از سایت‌های خریدوفروش با آقایی ارتباط گرفتیم که وسایل آتش‌بازی را با نرخ خوبی می‌فروخت. آقای فروشنده پس از کمی هم‌صحبتی، لیستی بلند بالا با اسامی تخصصی از وسایل چهارشنبه‌سوری با ۲ جدول جداگانه برای قیمت‌های تک و عمده ارسال کرد. این لیست شامل سیگارت گرگی اصلی ۲سلفون بسته‌ای ۵۰ هزار تومان به نرخ خرده‌فروشی و باکسی ۴۵۰ هزار تومان به نرخ عمده، کپسول چینی سنگین هر عدد ۷ هزار تومان به نرخ خرده‌فروشی و باکسی ۱۸۰ هزار تومان به نرخ عمده، شیافی اصلی سنگین چینی هر عدد ۱۲ هزار تومان به نرخ خرده‌فروشی و باکسی ۲۰۰ هزار تومان به نرخ عمده، دینامیت خمیری هر عدد ۱۸ هزار تومان به نرخ خرده‌فروشی، منور ۱۵ شوت هر عدد ۴۵ هزار تومان به نرخ خرده‌فروشی و باکسی ۴۵۰ هزار تومان به نرخ عمده است.
اجاره ویلا برای چهارشنبه‌سوری
برخی از افراد چهارشنبه‌سوری خود را در خانه‌هایی خارج از شهر، به‌دور از سروصداهای ترسناک خیابان جشن می‌گیرند. برای این کار اجاره ویلاهای اطراف شهر که هر یک باتوجه به امکانات‌شان نرخ متفاوتی دارند، گزینه مناسبی به‌نظر می‌رسد. بسیاری از ویلاهای اطراف شهر برای مناسبت‌های مختلف قیمت‌های بالاتری را در نظر می‌گیرند. برای نمونه اجاره ویلا، دارای استخر آبگرم در رودهن با ۲۲۰ متر بنا، ۲ خواب که یکی مستر است، استخر سرپوشیده آبگرم با تصفیه ۲۴ساعته سیستم سرریز و وسایل آشپزخانه برای ۳۰ نفر تکمیل، رختخواب به تعداد ۱۵ نفر، جای پارک ۴ خودرو برای مناسبت‌های خاص شبی ۵ میلیون تومان است. همچنین اجاره ویلا با استخر و جکوزی سرپوشیده در دماوند با ۱۲۰۰ متر باغ، ۴۶۰متر بنای تریبلکس، دوخوابه و دارای دو پذیرایی برای مناسبت‌های خاص شبی ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است. اجاره ویلا در سهیلیه با امکانات ۷۵۰ متر زمین و ۱۵۰ متر بنای تازه‌ساخت، استخر فعال‌شده آبگرم روباز، سالن ۸۰ متری بزرگ، آشپزخانه ۲۰ متری با کابینت شیک و به‌روز، سرویس مستر و بیرون برای مناسبت‌های خاص شبی ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است.
نگاهی به حوادث چهارشنبه‌سوری از ۹۶ تا ۱۴۰۰
آمار مصدومان سنت چهارشنبه آخر سال ۹۶، ۳ هزار و ۴۴۶ نفر بود که ۸۲۵ مصدوم دچار سوختگی درجه دو و سه شدند. در این سال ۵۲ قطع عضو و ۳۱۸ بستری انجام شده و هزار و ۱۱۳ نفر نیز از ناحیه چشم مصدوم شدند. همچنین ۴ نفر بر اثر حوادث چهارشنبه آخر سال جان خود را از دست دادند. تعداد کل مصدومان برنامه چهارشنبه آخر سال ۹۷، ۱۰۷۱ نفر، تعداد افراد بستری در بخش عادی ۳۸ نفر، تعداد افراد بستری در بخش ویژه یک نفر، تعداد درمان سرپایی ۲۱۸ نفر، تعداد بریدگی و خراشیدگی ۱۲۳ نفر، تعداد قطع عضو ۳۲ نفر، تعداد سوختگی درجه یک ۸۰ نفر، تعداد سوختگی درجه دو ۷۶ نفر، تعداد سوختگی درجه سه ۲۳ نفر، تعداد شکستگی ۵ نفر، تعداد افراد با سایر مصدومیت‌ها ۵۷ نفر بود و ۲ نفر نیز بر اثر حوادث چهارشنبه آخر سال جان خود را از دست دادند.آخرین آمار مصدومان چهارشنبه آخر سال ۹۸، ۷۵۱ نفر بود که از این تعداد ۶۱۲ نفر مرد و ۱۳۹ نفر زن هستند. ۵۲۰ نفر از این افراد پس از درمان از مراکز درمانی مرخص شده‌اند. از این تعداد ۳۹ نفر دچار قطع عضو و ۲۲۰ نفر با مصدومیت چشمی مواجه شدند. تهران با ۱۹۰ مصدوم بیشترین تعداد مصدومان را دارد و آذربایجان غربی با ۹۳ و آذربایجان شرقی با ۸۲ مصدوم در رده‌های بعدی هستند.آخرین آمار مصدومان چهارشنبه آخر سال ۹۹، هزار و ۸۹۴ نفر بود. در این سال ۵۲۷ نفر دچار آسیب چشمی، ۱۳۱ نفر دچار قطع عضو و ۵۴۶ نفر نیز دچار سوختگی متوسط تا شدید شدند. همچنین ۹ نفر در ارتباط با این حوادث جان خود را از دست داده‌اند.آخرین آمار مصدومان چهارشنبه آخر سال ۱۴۰۰، ۲۰۳۸ نفر بود که از این تعداد ۱۶۸۷ نفر درمان و ترخیص شدند، ۱۱۱ نفر دچار قطع عضو و ۶۶۵ نفر دچار آسیب چشمی شدند. تعداد فوتی‌های ناشی از این حادثه نیز در این سال ۱۷ نفر بود.
سخن پایانی
متاسفانه چهارشنبه‌سوری همواره با نگرانی‌ها و اضطراب‌های زیادی از راه می‌رسد و همیشه بیمارستان‌های کشور در این شب میزبان تعداد زیادی از مجروحان و مصدومان خواهند بود، این در حالی است که در شب چهارشنبه‌سوری رسانه ملی لیستی از بهترین فیلم‌ها و کارتون‌ها را در برنامه پخش خود قرار می‌دهد تا شاید با این روش عده‌ای را در خانه نگه دارد. با این حال در سال‌های اخیر خوشبختانه کمی آمارهای وحشتناک کاسته شده است؛ گرچه بازار پرسودی برای فروش وسایل چهارشنبه‌سوری و جشن‌ها وجود دارد. اما چقدر خوب بود این آیین‌ها طبق روال سنتی‌شان برگزار می‌شدند.
نویسنده:
