سایه سنگین بی‌برقی بر سر صنایع
از نیمه فروردین مسئولان وزارت نیرو یکی پس از دیگری خبر از اجرای برنامه‌هایی دادند که تابستان بدون خاموشی را برای تابستان ۱۴۰۲ رقم می‌زد. قرار بود تا آغاز پیک تابستان امسال ۷ هزار و ۸۸۹ مگاوات به ظرفیت تولید برق از روش‌های مختلف افزوده شود. با این‌همه نگرانی از احتمال قطع برق دست از سر تولید برنداشت و ابلاغ برنامه سهمیه‌بندی برق صنایع که با سیمانی‌ها و فولادی‌ها آغاز شده نشان داد این نگرانی چندان هم بیراه نبوده است.
راهی جز احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر نداریم
بسیاری از کارشناسان معتقدند برای حل ریشه‌ای مشکل تامین برق باید به سمت احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر و استفاده از این ظرفیت رفت.
حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران از جمله این کارشناسان است که تاکید دارد ایران در بهترین نقطه دنیا برای استفاده از انرژی‌های حوزه تجدیدپذیر قرار گرفته است. چنانچه ۹۰ هزار مگاوات ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد اما همه پروژه‌ها متوقف مانده است.
حمیدرضا صالحی با تاکید بر ضرورت حمایت از تجدیدپذیرها گفت: این گروه می‌توانند با استفاده از ظرفیت انرژی روز، برق تولیدی را به شبکه سراسری برق تزریق کنند و به تامین برق در بازه زمانی پیک مصرف کمک کنند.
وی افزود: لازمه تولید در این بخش نیز تامین امنیت سرمایه‌گذاری است، یعنی دولت تضمین دهد برق تولیدی تجدیدپذیرها را می‌خرد و پول آن را نیز به موقع پرداخت می‌کند. این درحالی است که تاکنون سابقه خوبی در خرید برق تجدیدپذیرها نداشتیم و قیمت‌ها هم اقتصادی نبوده است.
صالحی تصریح کرد: تولید برق ایران در حوزه تجدیدپذیر زیر یک درصد است. این درحالی است که ۱۷ درصد از تولید برق ترکیه از محل نیروگاه‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود. در اروپا ارقام بیش از این است در حالی که کشور ما در حوزه زیرساخت‌های احداث نیروگاه تجدیدپذیر در بهترین نقطه دنیا واقع شده است.
صالحی درباره وضعیت تامین برق تابستان با توجه به شرایط سربه سر روزهای پیک و ناترازی‌ها اظهارکرد: ما در بحث تولید و تامین برق یک چالش اصلی داریم و راه‌حل‌هایی هم در این حوزه ارائه شده است که اگر اجرایی می‌شد؛ خاموشی‌ها و تنگناهایی که در تابستان دچار می‌شویم سال به سال کمتر و تا چند سال آینده کاملا از بین می‌رفت.
وی افزود: اکنون در حوزه برق همچنان رویکردهای گذشته در زمینه تولید ادامه دارد و این ماجرا ما را به نقطه خوبی نمی‌برد. این روند خواسته یا ناخواسته کمبود و ناترازی تولید و مصرف را بالاتر می‌برد، یعنی اگر سال قبل ناترازی ۱۲ هزار مگاوات بود این ناترازی امسال و سال‌های آتی رشد داشته و بالاتر خواهد رفت.
ضرورت تامین برق خانگی
عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی با اشاره به اینکه مطابق دستورالعمل تامین برق بخش خانگی خط قرمز است، گفت: تلاش می‌شود برق واحدهای مسکونی قطع نشود، مصرف برق بخش خانگی نهایتا ۴۵ درصد است. بنابراین اگر در تابستان با تنگنای تامین برق نیز مواجه شویم و قرار بر اعمال قطعی برق باشد؛ تنها برق بخش صنعت قطعی و یا محدودیت مصرف خواهد داشت.
در میان اخبار
وی ادامه داد: ضرری که کمبود و ناترازی برق به کشور تحمیل می‌کند، اقتصادی است. در این پروسه تولید با کاهش مواجه شده و به شرکت‌های بورسی نیز لطمه وارد می‌شود. در این فرآیند بخش صنعت، پتروشیمی و فولاد بیشترین ضربه را متحمل خواهند شد. صالحی تاکید کرد: به نظر می‌رسد سال ۱۴۰۲ تکرار اوضاع برق سال ۱۴۰۱ است و خاموشی روی صنایع اعمال خواهد شد.
وی با بیان اینکه اگر مسئله بورس برق حل شود مشکل تامین کلی انرژی برق در پیک گرما و شروع فصل تابستان نیز قابل حل است، گفت: پیشنهاداتی نیز به وزارت نیرو ارائه شده اما گاهی اجرای این پیشنهاد‌ها با مقاومت‌هایی همراه است. به نظر می‌رسد برخی تاکید دارند چرخ بر پایه همان چرخ سابق بچرخد و منابع ابتدا به خزانه توانیر رفته، بعد توزیع شود. این درحالی است که این روند باعث شده راه‌حل‌های موجود عملیاتی نشوند.
هزینه هنگفت ناترازی برق برای اقتصاد
پیام باقری، رئیس سندیکای صنعت برق کشور، اظهار داشت: موضوع هدررفت انرژی در صنعت برق یکی از مشکلات جدی این حوزه بوده و عمده تلفات این صنعت مربوط به بخش توزیع نیروی برق است. بر اساس آمار منتشر‌شده، متوسط تلفات کشور حدود ۱۱ درصد است که فرسودگی و پراکندگی شبکه‌های توزیع در سراسر کشور از جمله مهم‌ترین عوامل هدررفت عظیم منابع ملی در حوزه برق محسوب می‌شود، البته عارضه برق‌دزدی و انشعابات غیرمجاز را نیز باید به این مسئله افزود.
وی ادامه داد: بخش دیگری از تلفات برق نیز مربوط به حوزه انتقال و فوق توزیع است، این امر نشان می‌دهد که فرسودگی زیرساخت‌های انتقال و توزیع به‌تدریج میزان تلفات را نیز افزایش خواهد داد. بر همین اساس لزوم تمرکز جدی بر بهینه‌سازی شبکه‌های انتقال و توزیع به منظور جلوگیری از هدررفت منابع مالی صنعت برق و همچنین اتلاف برق به‌عنوان یک سرمایه ملی باید یکی از برنامه‌های کلیدی صنعت برق باشد.
رئیس سندیکای صنعت برق کشور گفت: نباید فراموش کرد که طی سال‌های اخیر ناترازی تولید و مصرف برق هزینه‌های هنگفتی را به اقتصاد کشور تحمیل کرده و امروز کاهش این میزان تلفات در حوزه انتقال و توزیع می‌تواند جایگزین مناسبی برای افزایش ظرفیت‌های تولید برق که امری زمانبر و هزینه‌بر در کشور است، باشد.
وی بااشاره به اینکه نوسازی شبکه‌های انتقال و توزیع به‌عنوان یک راهبردی کلیدی بوده و هزینه بسیار کمتری نسبت به ساخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های جدید دارد، افزود: بخش خصوصی ظرفیت و پتانسیل قابل توجهی برای بازسازی و بهینه‌سازی شبکه‌های انتقال و توزیع دارد.
این اقدام می‌تواند با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی هم انجام شود به شرط آنکه دولت مدل مناسب مالی قابل اجرایی برای تضمین بازگشت سرمایه فعالان این حوزه تدوین و پیاده‌سازی کند.
سخن پایانی
در طول سالیان پس از انقلاب، صنعت برق ایران توانسته با دستیابی به دانش فنی ساخت و احداث تأسیسات تولید و انتقال و توزیع برق، از اتکا به شرکت‌های خارجی بی‌نیاز شود و حتی رتبه اول صادرات خدمات فنی و مهندسی را کسب کند، حالا ایران را به‌عنوان یکی از قطب‌های انرژی برق در منطقه می‌شناسند. این انرژی ارزشمند و پیشرفت کشور در این زمینه با تلاش‌های فراوانی به دست آمده است اما هنوز راه پر پیچ و خمی را باید طی کرد، صنعت برق کشورمان همچنان با مسئله‌ای مهم یعنی هدررفت انرژی برق مواجه است.با توجه به اینکه این صنعت هنوز در زمینه کاهش تلفات تا حد مطلوب راه طولانی را در پیش دارد، ضرورت توجه به این امر را متوجه مسئولان و محققان می‌سازد که باید پس از شناسایی بخش‌های تلفات برق به دنبال چاره بود، قطعا جلوگیری از تلفات برق نیازمند سرمایه و هزینه است که باید آن را تامین کرد. در واقع بیش از یک دهه است که رشد بخش صنعت برق به‌طور زیربنایی و استراتژیک، به‌دلیل ساختار ناکارآمد اقتصاد و مالی آن، متناسب با نیازهای توسعه‌ای کشور محقق نشده است. عدم پرداخت این مطالبات حتی بقای کسب‌وکارهای این بخش را به خطر انداخته و لازم است که دولت و وزارت نیرو پرداخت مطالبات این بخش را در اولویت قرار داده و متناسب با حجم مطالبات و با استفاده از ظرفیت‌های بازارهای مالی و منابع داخلی، نسبت به تسویه بدهی‌های خود اقدام فوری کند تا بتوان نیمی از مسائل این صنعت را حل کرد.
