در هجدهمین اجلاس هیات عمومی سازمان نظام مهندسی معدن که حدود یک ماه پیش برگزار شد، زمینه تبادل دیدگاه و گفت‌وگو در حوزه‌گذار از خام‌فروشی و ضرورت توجه به فناوری‌های معدن و حوزه معدنی با نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها فراهم شد.
مدیر طرح توسعه نوآوری‌ها و فناوری‌های حوزه معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در این اجلاس با بیان اینکه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از طریق حمایت از استارت‌آپ‌ها، شتاب‌دهنده‌های تخصصی حوزه معدن، مراکز نوآوری و فناوری، کریدور صادرات و منابع صندوق نوآوری شکوفایی، از طرح‌های خلاقانه حمایت و استقبال می‌کند، گفت: در این راستا فراخوان جذب و حمایت از طرح‌های نوآورانه و فناورانه حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع معدنی نیز منتشر شده است. مهدی‌زاده در گفت‌وگو با ایرناپلاس علاوه بر اقدامات صورت گرفته در راستای حمایت از طرح‌ها و استارت‌آپ‌های حوزه معدن بر صیانت از ذخایر معدنی و جلوگیری از خام‌فروشی نیز تاکید کرد. وی معتقد است خاک هرمز گران‌ترین خاک جهان است و فرم خوراکی این خاک معروف به گلک برای تهیه ترشی، سس، نان محلی و لوازم آرایشی و بهداشتی از آن استفاده می‌شود. به‌گفته کامبیز مهدی‌زاده هرمز بهشت زمین‌شناسان دنیاست. با دارا بودن منابع منحصر به‌فرد زمین‌شناسی و معدنی، باتوجه به ژئوتوریسم و تکیه بر ایجاد و توسعه خانه‌های بوم‌گردی، می‌تواند درآمدزایی چشمگیری برای مردم منطقه ایجاد کند.
حمایت از استارت‌آپ‌ها و طرح‌های نو در حوزه معدن یکی از اهداف مورد نظر در سال‌های اخیر است، در این زمینه چه اقداماتی انجام شده و آیا استارت‌آپی بوده که به تولید محصول یا خدمت نهایی برسد؟
امسال در همین چند ماه پیش در راستای عملیاتی شدن این هدف و نیز شناسایی گلوگاه‌های حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع معدنی این طرح، فراخوانی منتشر شد. از زمان اعلام فراخوان تا امروز طرح‌هایی نیز ارسال شده است. شاخص‌ترین طرح‌های ارسالی نیز ساخت دستگاه حفاری تونل با مقطع کوچک است که طبق برآوردهای اولیه، هزینه ساخت آن کمتر از نصف دستگاه‌های وارداتی مشابه چین خواهد بود. از دیگر اقدامات عملیاتی صورت گرفته، اجرای مفاد تفاهمنامه سه‌جانبه معاونت علمی‌فناوری ریاست‌جمهوری، معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان نظام مهندسی معدن است. براساس این تفاهم بسته به نوع طرح‌ها و نوع حمایت‌ها برای تسریع در پیشبرد اهداف مخترعان و نوآوران، این معاونت از ابزارهای حمایتی باتوجه به عقد تفاهمنامه استفاده و آنها را به مجموعه‌های مرتبط معرفی می‌کند. علاوه بر این، به‌تازگی این معاونت از ایمینو نیز حمایت‌هایی داشته است. برخی از طرح‌های با قابلیت اجرا به فراخور، برای بهره‌برداری از تسهیلات و تجهیزات، به این مرکز معرفی خواهند شد.
چه برنامه‌ای برای جلوگیری از فروش خاک در نظر گرفته شده است؟
در راستای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در حوزه جزایر هرمز و قشم، تمرکز بر این جزایر را از اولویت‌های خود در طرح توسعه نوآوری‌ها و فناوری‌های حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع معدنی تعریف کردیم. به‌مثابه نخستین برنامه، نسبت به تهیه مستند رخساره زمین با هدف شناساندن و معرفی ظرفیت‌های ژئوپارک، ژئوتوریسم و گردشگری معدن اقدام کردیم که نخستین قسمت آن یعنی جزیره هرمز، در آبان برای رونمایی و نمایش عمومی آماده خواهد بود. مستندهای بعدی این مجموعه، معرفی و شناساندن «باداب سورت» و جزیره قشم خواهد بود. برنامه مشخص این طرح طبق رسالت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، تکیه بر فناوری‌ها و نوآوری‌ها، به‌مثابه مهم‌ترین ابزار جلوگیری از خام‌فروشی است. به این ترتیب که با بهره از این فناوری‌ها می‌توانیم ارزش افزوده در داخل کشور ایجاد کنیم؛ یعنی به‌جای اینکه خام‌فروشی صورت گیرد و به‌عنوان مثال سنگ خام از کشور صادر شود و بعد از ایتالیا و اسپانیا همان سنگ فرآوری شده، به کشور وارد شود، بهتر است بسترهایی با رویکردهای نوآورانه و فناورانه فراهم شود. درحال‌حاضر نیز شرکت‌هایی هستند که در این زمینه گام‌های مؤثری برداشته‌اند.
آیا امکان بازفرآوری و تکثیر یا ساخت نمونه آزمایشگاهی موادی که در خاک جزیره هرمز در صنایع مختلف به‌کار برده می‌شود، وجود دارد؟
خاک هرمز گران‌ترین خاک جهان است. از فرم خوراکی این خاک معروف به گلک برای تهیه ترشی، سس، نان محلی و لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. باید از این خاک صیانت و از خام‌فروشی جلوگیری شود تا ارزش افزوده برای مردم آن منطقه در پی داشته باشد. این امر همان‌گونه که اشاره کردم تنها با توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری‌های حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع معدنی و بهره از توان و دانش شرکت‌های دانش‌بنیان، قابل حصول خواهد بود.
برای مردم محلی طرح‌های جایگزین اشتغالزایی دیده شده تا ترغیب شوند دست از فروش خاک جزیره هرمز بردارند؟
بی‌شک ما برای جلوگیری از خام‌فروشی مصر هستیم و با تکیه بر ابزارهای فناورانه، دانش بومی و توان جوانان کشور به‌دنبال ایجاد اشتغال پایدار در این منطقه خواهیم بود. در این راستا هدف اصلی توسعه گردشگری پدیده‌های زمین‌شناسی و گردشگری معدن در نظر گرفته شده است. برای تحقق این هدف باید نرم‌افزارهای گردشگری برای معرفی جاذبه‌های زمین‌شناسی و معدن جزیره هرمز طراحی شود تا هنگامی که گردشگران به این منطقه سفر می‌کنند با سردرگمی مواجه نشوند و از خطرات احتمالی جغرافیایی نیز آگاه شوند تا در کمترین زمان بیشترین بهره را ببرند. این امر خود نیاز به طراحی و توسعه زیرساخت‌های فناورانه برای معرفی هر پدیده زمین‌شناسی در این منطقه دارد که به‌وسیله آن می‌توان اطلاعات منحصر به‌فردی در اختیار گردشگران منطقه قرار داد. این امر خود سبب ایجاد اشتغال پایدار برای جوانان فناور و صاحبان ایده در آن منطقه خواهد شد. درحال‌حاضر در دوبی امارات برای جذب گردشگر کوه مصنوعی ایجاد شده، زیرا این منطقه هیچ نوع جاذبه گردشگری و ژئوتوریستی ندارد. ما در کشور و در جزایر خود از جمله هرمز که بهشت زمین‌شناسان دنیاست، با دارا بودن منابع منحصر به‌فرد زمین‌شناسی و معدنی، باتوجه به ژئوتوریسم و تکیه بر ایجاد و توسعه خانه‌های بوم‌گردی، می‌توانیم درآمدزایی چشمگیری برای مردم منطقه ایجاد کنیم. باتوجه به فرمایش رهبر معظم انقلاب درباره فقر و رنج مردم این منطقه، این اقدام می‌تواند کمک موثری به کاهش آلام و فقر مردم شریف جزیره هرمز داشته باشد.
آلودگی هوا و سفره‌های آب زیرزمینی توسط پساب صنایع مس یکی از نگرانی‌های جدی در این زمینه است. طرح شما چه راهکاری برای کاهش این آلودگی‌ها در نظر گرفته شده است؟
به‌طور عمومی مس در آب، غذا و هوا موجود است و در حالت طبیعی هنگام خوردن، نوشیدن و تنفس، این ماده را وارد بدن می‌کنیم. البته این ماده چون عنصر کمیابی است، مقدار متناسب آن برای سلامت انسان ضروری است، اما اگر میزان آن در بدن از حدی بالاتر رود، سلامت را با خطر مواجه می‌کند. در گذشته افرادی که در خانه‌هایی با لوله‌کشی مس زندگی می‌کردند، روزانه مقدار مس زیادی وارد بدن‌شان می‌شد. در زمین‌شناسی پزشکی به این مورد «تب فلز» گفته می‌شود و از پیامدهای آن می‌توان به سوزش چشم و دهان، سردرد، تهوع، اسهال، آسیب به کبد و کلیه‌ها اشاره کرد. به‌طور کلی اثرات جانبی افزایش مس در بدن، به ۴ دسته اثرات حاد، مزمن، سرطان‌زایی و تولیدمثلی (نسلی) تقسیم‌بندی می‌شود.
یکی از راهکارهای این طرح تمرکز بر علم نوین زمین‌شناسی پزشکی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ به این ترتیب که با حمایت از طرح‌های نوآورانه و فناورانه در این حوزه، تلاش داریم از ایده‌های جدید به‌منظور ارتقا و توسعه رشته و نیز کاهش آلودگی‌های بیماری‌های ناشی از عناصر زمین‌شناسی همچون ازدیاد مس در بدن، گام موثری برداریم.