صفیه رضایی - گروه صنعت: شناورهای فایبرگلاس و فلزی در انواع باری، تجاری و نظامی در کشور ساخته می‌شوند و در تولید آنها در مرز خودکفایی هستیم.
همچنین تولید این شناورها در کشور بومی‌سازی شده است. البته در تولید شناورهای مسافری هنوز تا خودکفایی فاصله اندکی داریم.
شناورها انواع مختلفی دارند. به جز کشتی که شناور بزرگی است و برای حمل مسافر و بار روی آب‌های آزاد یا رودخانه و دریاچه‌های پهناور استفاده می‌شود انواع دیگری نیز از شناورها وجود دارد. از دیگر شناورها می‌توان به قایق، بارج، لنج و زیردریایی، کایاک، کرجی، کانو، ناو و... اشاره کرد. شناورهایی که همه در یک صنعت قرار دارند اما نوع استفاده و میزان کارآیی آنها با هم متفاوت است. حتی ممکن است در گذر زمان نوع شناور از لحاظ ساختار و تجهیزات ساخت تغییر کند یا اینکه شیوه ساخت قدیمی آن دیگر مورد قبول نباشد و سبک امروزی تولید جای شیوه قدیمی را بگیرد مانند لنج‌ها که در گذشته از چوب ساخته می‌شد اما امروزه این شیوه تولید از لحاظ قوانین و مقررات و ایمنی چندان مورد نظر نیست و تلاش بر آن است که شیوه‌ها و تجهیزات نوینی برای تولید این نوع شناور به کار رود. هرچند شغل بیشتر کسانی که در مناطق ساحلی و جزیره‌ای زندگی می‌کنند از راه لنج‌داری و تجارت و حمل بار و مسافر است با این حال تغییر در نوع تولید و نظارت بر ساخت لنج می‌تواند ایمنی و امنیت بیشتری را به ارمغان بیاورد.
انواع لنج
لنج‌ها در انواع چوبی، فایبرگلاس، فلزی و آلومینیومی ساخته می‌شوند. استفاده از این شناورها برای حمل‌ونقل بین جزایر، حمل محصولات فله و مسافر است. نوع دیگری از لنج‌ها صیادی هستند. با این حال لنج‌ها چندان نمی‌توانند بارهای سنگین را حمل کنند و حداکثر ظرفیت این نوع شناورها ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن است.
سالم شهیدی، کارشناس حمل‌ونقل دریایی در توضیحات بیشتری درباره ساخت لنج‌ها به صمت گفت: لنج‌ها کندرو هستند و تک‌موتوره ساخته می‌شوند. البته تنها موتور این شناور از خارج تهیه می‌شود و بقیه تجهیزات تولید آن در کشور وجود دارد.
وی افزود: لنج‌های چوبی به صورت سنتی از گذشته ساخته می‌شد اما نوع صنعتی آن که فایبرگلاس است جایگزین شده است. البته کارگاه‌های ساخت لنج‌ها ساماندهی شده و بعد از نظارت و بررسی ایمنی به آنها مجوز داده می‌شود. نوع صنعتی ساخت شناور نیز در کارگاه‌های خاص با قالب‌های ویژه ساخته می‌شود. همچنین زمان ساخت و تولید لنج‌ها نسبت به شناورهای بزرگتر کوتاه‌تر است.
شهیدی درباره میزان هزینه ساخت لنج‌ها نیز گفت: هزینه هر تن لنج حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است یعنی هزینه یک لنج ۳۰۰ تنی حدود ۳۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود. البته تسهیلات ساخت به لنج‌های چوبی داده نمی‌شود؛ چراکه این نوع لنج‌ها نسبت به لنج‌های فایبر و فلزی امنیت کمتری دارند.
لنج‌سازی
لنج‌سازی و قایق‌سازی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین صنایع دستی جنوب کشور است و سابقه آن به دوره افشاریه می‌رسد که تابع شرایط و تغییرات گوناگونی در طول این دوران بوده است. لنج و لنج‌سازی از روزگاران قدیم ریشه در زندگی مردمان ساحل جنوبی کشور داشته که به مرور و با آمدن فناوری‌های جدید دستخوش تحولات بسیاری شده به طوری که لنج‌ها که زمانی به وسیله بادبان‌های بزرگ و در نبود وزش باد با پارو حرکت می‌کردند امروزه به‌وسیله موتورهای بسیار قوی گازوییلی حرکت می‌کنند؛ لنج‌سازانی که با استفاده از وسایل و ابزارهای دستی ساده لنج‌هایی با تناژ پایین را چند ماهه می‌ساختند امروزه با استفاده از ماشین‌ها و ابزارهای برقی لنج‌های بسیار بزرگتری را در همان مدت یا زمان کمتری می‌سازند. صنعت لنج‌سازی در بیشتر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فرصتی برای سرمایه‌گذاری است؛ چراکه سرمایه‌گذاری در این حوزه رشد و توسعه اقتصادی این منطقه را به همراه خواهد داشت. همچنین میزان اشتغالزایی صنعت لنج‌سازی در پایین‌ترین سطح ۴۰۰ نفر به صورت مستقیم است.
حسن‌رضا صفری، دبیر کمیته قوانین و مقررات انجمن مهندسی صنایع دریایی و رییس موسسه رده‌بندی ایرانیان درباره مختصات این صنعت دریایی به صمت گفت: ساخت شناورهای چوبی از۳ سال پیش ممنوع شده چون اعمال قوانین و مقررات جدید بر آنها امکان‌پذیر نیست. برای نمونه نصب دستگاه‌های جدید روی آنها مقدور نیست. همچنین اقدامات جدید ایمنی‌سازی را نمی‌توان روی آنها پیاده کرد از این‌رو سازمان بنادر و دریانوردی تصمیم گرفت همچون کشورهای دیگر که نسل ساخت‌وساز لنج‌های چوبی در آنها متوقف شده در کشور ما نیز تولید نشوند و شناورهای فایبرگلاس، فلزی و آلومینیومی جایگزین آن شوند.
صفری درباره تولید شناورهای فایبرگلاس گفت: شناورهای فایبرگلاس و فلزی در انواع باری، تجاری و نظامی در کشور ساخته می‌شود و در تولید آنها در مرز خودکفایی هستیم. هرچند تعداد اندکی شناور مسافری از امارات به دلیل قیمت پایین وارد می‌شود از این‌رو می‌توان گفت که تولید شناورهای فایبرگلاس به جز نوع مسافری آن در کشور بومی‌سازی شده است.
وی درباره میزان و نوع تسهیلات حمایتی برای تولید این شناورها افزود: شناورها از لحاظ نوع بدنه و شکل متفاوت هستند. در حالی که تسهیلات حمایتی برای تولید بستگی به نوع شناور و کارآیی آن دارد نه نوع بدنه آن؛ نوع شناور از جنبه‌های مختلفی همچون نوسازی، موجود بودن در داخل یا خرید از خارج و نیاز به تولید در داخل قابل تفکیک است.
دبیر کمیته قوانین و مقررات انجمن مهندسی صنایع دریایی درباره میزان نوآوری و خلاقیت در ساخت لنج‌ها نیز گفت: میزان نوآوری و ابتکار در صنعت کشتی‌سازی در نوع شناور نیست بلکه در الزامات ایمنی، کیفی و فنی و قانونی است. به عنوان نمونه یک سوپرتانکر شاید از نظر شکل بدنه چندان تفاوتی با ۱۰۰ سال گذشته خود نکرده باشد اما تغییراتی در پاشنه شناور، نوع سیستم رانش، موتورها، تجهیزات با هدف بالا بردن سطح ایمنی در آن ایجاد شده باشد.
صفری تاکید کرد: کشتی‌سازی صنعتی سنگین است و ابتکار و نوآوری در بدنه و ظاهر آن کمتر رخ می‌دهد بلکه نوآوری در تجهیزات، سیستم‌ها، الزامات فنی و قانونی اتفاق می‌افتد.
رییس موسسه رده‌بندی ایرانیان درباره سطوح استانداردسازی ساخت انواع لنج‌ها گفت: امروزه شناورهای فایبرگلاس جایگزین لنج‌های چوبی شده‌اند. کارگاه‌هایی نیز که در آنجا شناور ساخته می‌شود باید استانداردهایی داشته باشد که سازمان بنادر و دریانوردی و موسسه رده‌بندی ایرانیان تعیین کرده‌اند. این استانداردهای فنی و کیفی نوشته شده و ابلاغ می‌شوند و پس از تایید صلاحیت، گواهینامه تایید کارگاه ساخت صادر می‌شود و در وب‌سایت سازمان بنادر و دریانوردی جزو کارگاه‌های تاییدشده قرار می‌گیرد. در مرحله بعد طرح‌ها و نقشه‌های این کارگاه‌ها بررسی می‌شود. بعد از این مرحله نظارت بر تامین مواد اولیه مصرفی این کارگاه‌ها در دستور کار قرار می‌گیرد. این کار باعث شده که تولیدات داخلی نیز مورد تایید قرار گیرد و در برنامه‌های ساخت و تولید دیگر شناورها نیز از آنها استفاده شود.
صفری افزود: در مدت ساخت، آزمایش‌های هنگام ساخت نیز انجام می‌شود همچنین بعد از آنکه شناور آب‌اندازی شد آزمایش‌های نهایی انجام و پس از آن گواهینامه بهره‌برداری صادر می‌شود. برای تمامی شناورها سیستم نظارت از سوی موسسه رده‌بندی ایرانیان با هدایت سازمان بنادر و دریانوردی تشکیل شده است.
دبیر کمیته قوانین و مقررات انجمن مهندسی صنایع دریایی درباره سطح کیفی شناورهای تولید داخل گفت: با توجه به نظارت‌های دقیقی که در مراحل تولید شناورهای داخل انجام می‌شود با اطمینان می‌توان گفت که کیفیت شناورهای فایبرگلاس تولید داخل چه در بخش نظامی و چه در بخش تجاری با استانداردهای بین‌المللی هم‌تراز است.