صفیه رضایی - گروه صنعت: ایجاد پیوند اقتصادی بین واحدهای صنعتی داخلی نیازمند فرهنگ مشارکتی قوی و بسترسازی برای بروز و پیوند این مشارکت است؛ در مقابل برای پیوند واحدهای صنعتی داخلی و خارجی نیز باید قوانین و بسترهای امنیت سرمایه‌گذاری مهیا شود.
پسابرجام نویددهنده و بسترساز مشارکت و رونق اقتصادی است؛ هرچند هنوز مشکلاتی در این زمینه وجود دارد اما امید است با برطرف شدن مشکلات و چالش‌های سیاسی، زمینه مشارکت و سرمایه‌گذاری مشترک با واحدها و شرکت‌های خارجی عمیق‌تر شود. نکته‌ای که در پیش و پس این رویدادهای شیرین نهفته شده، موانع و چالش‌ها بر سر مشارکت اقتصادی است. مشارکت اقتصادی از فضای داخلی پا را بیرون‌تر می‌نهد و در زمینه‌های وسیع‌تری همچون تولید مشترک و پیوند اقتصادی با شرکت‌ها و واحدهای صنعتی خارجی ظهور می‌یابد. شاید در نگاه نخست رویدادی ایده‌آل در عالم صنعت باشد با این حال باید بدانیم که ممکن است موانعی بر سر این موضوع نیز قرار گیرد؛ موانعی که باید شناسایی شود تا مشارکت و پیوند اقتصادی در فضای داخلی و خارجی تسهیل و تسریع شود. به عبارتی باید بدانیم اگر قرار است مشارکت اقتصادی در ابعاد بزرگتری همچون تشکیل کنسرسیوم‌ها بروز کند چه زمینه‌ها و بسترهایی فراهم است؛ به علاوه اینکه به موازات این چینش مشارکت اقتصادی چه بسترهایی برای مشارکت واحدهای صنعتی داخلی می‌توان پیش‌بینی و ترسیم کرد؛ اینها از جمله نقاط مهم و در عین حال ضعیف بخش صنعتی ماست که کمتر به آن پرداخته می‌شود. به ویژه اینکه کمتر به این موضوع پرداخته می‌شود که چه لوازمی برای مشارکت واحدهای صنعتی داخلی لازم است و چه راهکارهایی باید اندیشه کرد تا واحدهای صنعتی چراغ خاموش حرکت نکنند و تمایل به انحصار کمتر شود.
قوی عمل نکرده‌ایم
سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی، رییس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است؛ کنسرسیوم‌های اقتصادی مختلفی در داخل کشور تشکیل شده اما تا به حال موفق عمل نکرده‌اند. این مقام مسئول مشارکت بین واحدهای صنعتی داخلی را مقدمه‌ای برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی برآورد کرد؛ رویدادی که نیاز به حمایت همه‌جانبه دولت ندارد و بستگی به تلاش و همت بیشتر واحدها و شرکت‌های صنعتی دارد. وی به صمت گفت: با توجه به فضای پسابرجام شرکت‌ها و واحدهای صنعتی باید با هم مشارکت بیشتری داشته و تلاش کنند توسط شرکت‌های بیمه‌ای، سرمایه‌گذاری خود را بیمه کنند تا شرکت‌های خارجی نیز انگیزه مشارکت با ما را بیابند. در مجموع می‌توان گفت در صورت ارتباط و همکاری بین صنایع و تقسیم کارها و تجمیع و تمرکز سرمایه‌ها زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز بیشتر می‌شود. لازمه آن همت واحدهای صنعتی است. در کنار آن خانه‌های صنعت، معدن و تجارت نیز باید کمک کنند.
مشارکت اقتصادی با خارجی‌ها
در مقام تئوری شاید تحلیل این دو عامل مهم رونق اقتصادی یعنی پیوند میان واحدهای صنعتی و مشارکت با واحدهای صنعتی خارجی و جذب سرمایه، اندکی راحت باشد اما در مقام عمل پیش‌نیازهای مهمی باید وجود داشته باشد تا برآیند مناسبی از آن حاصل شود که تمامی زوایای صنعت و اقتصاد را پوشش دهد. این موضوعات کلیدی و مهم بخش صنعت را با علیرضا حائری، کارشناس صنعت نیز در میان گذاشتیم. حائری به صمت گفت: یکی از موضوعات مهم در مشارکت با واحدهای صنعتی خارجی جذب سرمایه‌گذاری است. بسیار مرسوم است که یک واحد صنعتی خارجی با یک شرکت تولیدی داخلی پیوند اقتصادی داشته باشند و یک کالای مشترک تولید کنند. به‌عنوان نمونه در برخی از کشورهای توسعه‌یافته که هزینه تولید بالا است تمایل به تولید کالا در کشورهای کمتر توسعه‌یافته که هزینه تولید و انرژی پایین‌تری در آنجا وجود دارد بیشتر است. البته ماحصل این مشارکت اقتصادی تنها تولید کالای مشترک نیست بلکه انتقال دانش فنی و فناوری، جذب سرمایه خارجی، کسب دانش مدیریت و انتقال ارز در پی این مشارکت اقتصادی نمود پیدا می‌کند. به علاوه اینکه کالای باکیفیت و با نشان یک شرکت خارجی تولید می‌شود که قابلیت اتصال به بازارهای جهانی و استفاده از شبکه توزیع بین‌المللی را پیدا می‌کند. حائری با بررسی این موضوع که ما هنوز در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت با واحدهای صنعتی خارجی مشکل داریم گفت: پیش‌نیاز ورود سرمایه‌گذار خارجی و سرآغاز پیوند اقتصادی با آن بسترسازی امنیت اقتصادی است. به عبارتی سرمایه‌گذار خارجی باید در زمینه‌های مختلفی همچون سیستم بانکی و نقل و انتقال پول، احساس امنیت اقتصادی و سودآوری اطمینان خاطر داشته باشد. از این‌رو لازم است مجموعه قوانین بانکی و اقتصادی ما به نحوی باشد که شرکت‌های خارجی بتوانند از سر یقین با شرکت‌ها و واحدهای صنعتی ما پیوند اقتصادی برقرار کنند. در کنار آن باید قوانین داخلی را برای سرمایه‌گذار خارجی به‌گونه‌ای تشریح کنیم که بداند چگونه دامنه سودآوری خود را تنظیم کند.
قوانینی برای امنیت سرمایه‌گذاری
این کارشناس صنعت با اشاره به اینکه مشارکت واحدهای صنعتی خارجی در فضای اقتصاد دستوری اندکی مشکل است گفت: باید بسترهای اطمینان‌بخشی برای واحدهای صنعتی خارجی را فراهم کنیم. اگر چند الگوی موفق در زمینه مشارکت اقتصادی خارجی داشته و توانایی معرفی و عرضه آن را به دنیا داشته باشیم، خواهیم توانست مصداق جذب سرمایه خارجی را به خوبی برای واحدهای صنعتی خارجی تداعی کنیم. حائری با تشریح مزیت‌های برقراری مشارکت اقتصادی با سرمایه‌گذاران خارجی گفت: انتقال دانش فنی و فناوری روز، اتصال به بازارهای جهانی، توسعه کسب‌وکار داخلی، ارتقای کیفیت کالاهای تولید شده، کاهش هزینه تولید و قیمت محصولات و شناسایی نشان معتبر از محاسن مشارکت اقتصادی با واحدهای صنعتی خارجی است؛ از این رو لازم است که دولت این نیاز صنعتی را با تدوین لوایح و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی بیشتر تامین کند. این اقدام باعث می‌شود که از برخوردهای سلیقه‌ای جلوگیری و قوانین محکم تامین‌کننده امنیت سرمایه‌گذاری در کشور شود.
کار جمعی دوست نداریم
پیوند و مشارکت اقتصادی بین واحدهای صنعتی یکی دیگر از نیازهای صنعت است که متاسفانه آنچنان برای آن گام‌های قوی برداشته نشده است. این مشارکت در قالب کنسرسیوم می‌تواند نمود عینی پیدا کند که البته به دلیل آنچه نبود فرهنگ غنی مشارکت گفته می‌شود امکان آن چندان فراهم نیست. حائری در واکاوی این مشکل صنعتی گفت: نداشتن مشارکت اقتصادی و تولیدی ناشی از یک مشکل فرهنگی است آن هم به این دلیل که از اساس در کشور ما روحیه کار دسته‌جمعی وجود ندارد. به‌عنوان نمونه، واحدها و شرکت‌های خصوصی داخلی بیشتر خانوادگی اداره می‌شوند و در آنها بنیان‌گذار نقش تعیین‌کننده اصلی را دارد. تلاش این مجموعه خصوصی خانوادگی نیز این است که اطلاعات مالی در معرض دید عموم قرار نگیرد و فاش نشود. در مقابل واحدهای صنعتی و شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی هستند که هیات‌مدیره‌های قوی دارند و به‌طور معمول با ۵ نفر بیشتر نمی‌توانند کار کنند و مدام ترکیب آنها تغییر می‌کند. حائری معتقد است؛ فرهنگ مشارکت اقتصادی در کشور ما ضعیف است و باعث شده که واحدهای صنعتی تمایل نداشته باشند فعالیت‌های تولیدی و صنعتی خود را به‌صورت شفاف بروز دهند. این کارشناس صنعت گفت: بهترین بستر برای مشارکت و پیوند اقتصادی بین واحدهای صنعتی داخلی «بورس» است؛ چراکه واحدهای صنعتی می‌توانند از طریق بورس اطلاعات مالی خود را به سهامداران عرضه کنند. لازمه مشارکت با واحدهای صنعتی نیز این است که اطلاعات مالی آنها به‌صورت شفاف عرضه شود تا یک شرکت یا واحد صنعتی دیگر با آن سهیم شود. با این حال بیشتر واحدهای صنعتی ما در بورس حضور ندارند.
گفته‌های حائری این نکته را در ذهن منسجم می‌کند که دو راهکار اصلی برای پیوند اقتصادی و تولیدی میان واحدهای صنعتی داخلی وجود دارد که نخست از طریق بورس است و دوم از طریق تقویت فرهنگ ذهنی مشارکت اقتصادی.
از متن تا حاشیه مشارکت اقتصادی
سهل‌آبادی نیز معتقد است: یکی از راهکارهای پیشرفت واحدهای صنعتی مشارکت با یکدیگر و غنی شدن فرهنگ کار است؛ مولفه‌ای مهم که در نگاه تمامی اهالی صنعت تعریف‌های گوناگونی می‌تواند داشته باشد. این موضوع جدا از پیوند و اتصال با واحدهای صنعتی خارجی است؛ چراکه در پیوند با خارجی‌ها شاید انگیزه سودآوری در دستور کار اقتصادی قرار گیرد و در مشارکت بین واحدهای صنعتی سودآوری تنها مولفه مطرح نباشد بلکه کسب سود بیشتر و انحصاری مدنظر باشد که با هدف از میدان خارج کردن رقیبان معنی پیدا کند. البته این تمام دلیل روحیه فردگرایی در زمینه تولیدی در واحدهای صنعتی نیست اما شاید به جرات بتوان گفت یکی از دلایل مهم باشد. رقابت در محیط‌های اقتصادی باید به نحوی معنا شود که به مشارکت لطمه‌ای نزند. هرچند ما نمی‌توانیم نفی‌کننده اصل رقابت‌پذیری باشیم اما به نظر می‌رسد در ادبیات اقتصادی ما رقابت در صدر معادلات است و همکاری و روحیه مشارکت در حاشیه قرار می‌گیرد. به عبارتی قرار نیست مشارکتی انجام شود چون ترس از شکست در سایه وجود رقبا نمود دارد. بدیهی است پیدایش چنین روحیه‌ای، ریشه در فرهنگ اقتصادی و اجتماعی دارد. حالا به جرات می‌توان گفت که برای سرمایه‌گذار خارجی دیگر نباید چنین فضایی ترسیم شود؛ چراکه باعث فراری دادن آن سرمایه‌دار می‌شود.