منیر حضوری: دولت برای تامین هزینه‌های خود، کسری پول و برای اینکه حجم پول را هم افزایش ندهد و از افزایش نرخ تورم جلوگیری کند گاهی اقدام به انتشار اوراق می‌کند. توجیه اصلی این کار آن است که برای تامین هزینه‌های خود بدون افزایش حجم پول از پول موجود استفاده می‌کند.
وقتی حجم اوراق عرضه‌شده از حدی بالاتر می‌رود، مازاد عرضه به وجود آمده و درنتیجه نرخ اوراق کاهش یافته و با کاهش نرخ اوراق به علت افزایش اختلاف نرخ فعلی اوراق با رقم اسمی آن، نرخ بهره اوراق بالا می‌رود و در ادامه، این نرخ بهره به بازارهای دیگر نیز فشار وارد کرده و درنهایت نرخ بهره بانکی افزایش پیدا می‌کند. با توجه به اینکه بدهی‌های دولت به بخش‌های مختلف زیاد است و نزدیک به ارائه لایحه بودجه سال ۹۷ از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی هستیم سوال این است که توسعه ابزارهای مالی این‌چنینی تا چه میزان با مبانی اقتصاد مقاومتی سازگار است؟ انتشار اوراق چقدر می‌تواند برای دولت مفید باشد؟ آیا انتشار اوراق فشاری درجهت سنگین‌تر کردن بدهی‌های آینده دولت وارد نمی‌کند؟ در این‌باره با کارشناسان اقتصادی گفت‌وگو کردیم.
انتشار اوراق تسهیل‌گر اوضاع بد اقتصادی
محمد صادق الحسینی، کارشناس اقتصاد درباره سیاست افزایش یا کاهش انتشار اوراق در کشور به صمت گفت: در همه جای دنیا اوراق بدهی یکی از انواع بسیار مطمئن تامین مالی دولت است و کمک می‌کند تا دولت‌ها بتوانند امورشان را بهتر سر و سامان بدهند و تسهیل‌گری برای شرایط اقتصادی و بحرانی و کاهش درآمدها باشد. او در ادامه از مضرات انتشار بیش از حد اوراق سخن گفت و اظهار کرد: این‌گونه تامین مالی چون به پایه پولی کاری ندارد و آسیب نمی‌زند به صورت مستقیم باعث ایجاد تورم نخواهد شد اما از آنجایی‌که قرض کردن دولت در بازار باعث می‌شود که نرخ بهره افزایش پیدا کند در نتیجه این سیاست انتشار اوراق باعث کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی خواهد شد. البته اوراقی که درحال‌حاضر دولت منتشر می‌کند برای بدهی‌های سابق است که برای رفع آن باید اوراق منتشر و بدهی‌هایش را پرداخت کند. بخشی از آن هم به دلیل کسری بودجه جاری دولت است. هرچند سیاست اولی مناسب است ولی برای بخش دوم باید گفت که انتشار اوراق راه مناسبی نیست. الحسینی ادامه داد: دولت باید بتواند کسری بودجه خود را کنترل کند و با سیاست‌های انقباضی درست هزینه‌های خود را کاهش دهد. اینکه ما فقط با اوراق باعث شویم درآمد کافی برای هر نوع هزینه‌ای وجود داشته باشد غلط است و دولت باید افزایش بهره‌وری داشته باشد و از این طریق سعی کند هزینه‌ها را کاهش دهد. از این طریق کسری بودجه خود را می‌تواند کنترل کند نه اینکه برای تامین هزینه‌های جاری‌اش از اوراق مایه بگذارد. او درباره اینکه انتشار اوراق خیلی نمی‌تواند نقش مثبتی داشته باشد گفت: ممکن است بگوییم که برخی از هزینه‌های عمرانی چون در آینده برای دولت درآمد و بازدهی مشخصی دارد درنتیجه انتشار اوراق توجیه دارد ولی برای تامین هزینه‌های جاری و کسری بودجه جاری به طور قطع انتشار اوراق کمکی نخواهد کرد. این کارشناس اقتصادی درباره میزان انتشار اوراق در بودجه سال ۹۷ اظهار کرد: امسال قرار است در بودجه سال ۹۷، ۳۰ هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شود که این رقم مبلغ بزرگ و خوبی است. اگر اوراق بیش از حد منتشر شود باعث می‌شود که نرخ‌های کلیدی اقتصاد مثل نرخ بهره و حضور بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری آسیب ببیند. دولت باید بر این تمرکز کند که بیش از حد اقدام به جذب منابع مالی به‌ویژه برای هزینه‌های جاری نکند چون باعث آسیب کل اقتصاد و بورس و بانک خواهد شد. او در آخر تاکید کرد: دولت باید خیلی از امور تصدی‌گری خود را واگذار کند تا این‌قدرهزینه‌هایش افزایش پیدا نکند. بحث در افزایش بهره‌وری خود دولت است تا هزینه‌هایش را کاهش بدهد، دولت باید دست به کار شود برای کاهش هزینه‌ها و چاره‌ای جز این هم ندارد. البته در شرایطی که ۸۵ درصد بودجه جاری هزینه حقوق و دستمزد است خیلی سخت است که کاهش هزینه‌ها را داشته باشد اما چاره‌ای جز این نداریم و باید به این سمت حرکت کنیم.
انتشار اوراق قرضه ابزاری کوتاه‌مدت
محمد حسینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت با انتقاد از انتشار اوراق قرضه گفت: در رابطه با اعتبارات، تسهیلات و اوراق قرضه که در بودجه کشور خود را نشان می‌دهد و عدد بزرگی را به خود اختصاص می‌دهد باید گفت که این عدد و استفاده از آن نمی‌تواند به عنوان یک ابزار مهم مورد استفاده قرار بگیرد. درواقع اینها ابزارهایی هستند که می‌توانند برای رفع برخی از دغدغه‌ها برای مدتی کوتاه معتبر باشند و در بلندمدت پاسخگو نیست. نماینده مردم تفرش در ادامه گفت: درحال‌حاضر با توجه به روندی که در دو سال گذشته داشتیم و تمام هم و غم خزانه هم این بوده که در سررسید هم اسناد خزانه را به موقع پرداخت کند تا اعتماد بازار را به خود جلب کند ولی با توجه به میزان بدهی‌هایی که دولت دارد اگر بخواهیم از این ابزار هم به عنوان یکی از ابزارهایی که بیش از ۳۰ درصد بودجه عمومی کشور را به خود اختصاص داده استفاده کنیم، جای نگرانی دارد بنابراین ادامه این سیاست باید با مدیریت دقیق منابع باشد و از متورم کردن این عدد در لایحه بودجه سال ۹۷ به طور جدی خودداری کنیم. ما نباید به این سمت برویم که بخواهیم عددی را در بودجه پیش‌بینی کنیم که از عدد بازپرداختی فاصله فاحشی داشته باشد. او درباره کشش بازار اظهار کرد: حتی بازار این کشش را ندارد که بخواهیم با جمع‌آوری نقدینگی در جهت اجرای طرح‌های عمرانی کشور گام موثری را برداریم. به این ترتیب به صلاح دولت نیست که از انتشار اوراق بخواهد بیش از اندازه استفاده کند. او به عنوان راهکار مطرح کرد: باید پیش‌بینی‌های درآمدهایمان را واقعی‌تر کنیم، براساس شاخص‌های دقیق‌تر و کنترل هزینه‌ها پیش برویم. امروز مشکل اصلی کشور این است که هزینه‌های جاری کشورمان به شدت بالاست درنتیجه برای توسعه و ایجاد زیرساخت‌هایی که جزو وظایف دولت و حاکمیت است ما بسیار کند حرکت می‌کنیم. در این بین با کاهش هزینه‌های جاری و تقویت اعتبارات عمرانی می‌توانیم مقداری فضا را مدیریت کنیم.
کلام آخر
انتشار اوراق قرضه یکی از راه‌هایی است که می‌تواند برای تامین هزینه‌های دولت مفید باشد اما راه‌حل بلندمدتی نیست. اگر اوراق بیش از حد منتشر شود باعث می‌شود که نرخ‌های کلیدی اقتصاد مثل نرخ بهره و حضور بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری آسیب ببیند. دولت باید بر این تمرکز کند که بیش از حد اقدام به جذب منابع مالی به‌ویژه برای هزینه‌های جاری نکند چون باعث آسیب کل اقتصاد و بورس و بانک خواهد شد. هرچند حل مشکلات بودجه‌ریزی در کشور نیازمند آسیب‌شناسی مفصل است اما می‌توان گفت در درجه نخست باید هزینه‌های دولت سامان یافته و دولت سعی کند بهره‌وری خود را افزایش دهد.
