سمیرا کرمی- گروه اقتصاد: تورم بخش تولید مهلک‌ترین نوع تورم برای هر اقتصادی است، چرا که منجر به کاهش تولید و اشتغال می‌گردد.
رکود صنعت یکی از نتایج تورم‌های بخش عرضه است که منجر به درخواست صنعتگران برای حمایت‌های بیشتر شده است. این تورم وقتی رخ می‌دهد که صنعتگران یا تولیدکنندگان با افزایش قیمت نهاده‌های تولید روبه‌رو می‌شوند. مهم‌ترین نهاده‌های تولید در هر اقتصادی تکنولوژی و نیروی کار است که منجر به افزایش هزینه‌های تولید خواهد شد. از یک طرف تولیدکننده با افزایش هزینه روبه‌رو شده است و از طرف دیگر بحث سود تولید کننده است که نباید از آستانه مرزی «نقطه تعطیل بنگاه»، کمتر شود. بنابراین تولیدکننده در کوتاه‌مدت مجبور است قیمت کالاهای نهایی تولید شده را افزایش دهد. به این نوع افزایش قیمت، تورم سمت عرضه می‌گویند.
به گزارش بانک مرکزی، شاخص کل تولید کننده در اسفند سال ۹۲، برابر ۵۱۰، ۲ بوده است که در فروردین سال ۹۳ به ۵۲۴، ۷ رسیده است. این شاخص در اردیبهشت ۹۳ به ۵۴۲، ۱ افزایش می‌یابد. شاخص تولیدکننده در خرداد ۹۳ برابر ۵۴۵، ۷ است. در جدول زیر با محاسبه رشد این شاخص، تورم ماهانه بخش تولید را محاسبه کرده‌ایم. با بررسی روند تورم تولید مشاهده می‌کنیم که تورم تولیدکننده در خرداد ماه، نسبت به اردیبهشت با کاهش چشمگیری روبه‌رو بوده است، اگر چه این موضوع امیدوار کننده است اما هنوز هم شاخص قیمت تولید بالا است و نیاز به کاهش‌های بیشتر و مداوم برای برون‌رفت از رکود تورمی الزامی است. برای تحلیل عملکرد تولیدکنندگان و راه‌های برون‌رفت از شرایط تورم عرضه، با چند اقتصاددان در این خصوص به صحبت نشستیم.
راهکارهای کاهش تورم عرضه
حمیدرضا برادران شرکاء، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درخصوص تورم سمت عرضه در گفت‌وگو با اظهار کرد: تورم سمت عرضه یعنی تولید بیش از نیاز، که منجر به مازاد عرضه در اقتصاد می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تورم سمت عرضه، به خاطر افزایش قیمت نهاده‌ها است، تصریح کرد: ۲ راهکار برای کاهش این تورم تاکنون پیشنهاد شده است، راهکار اول کاهش قیمت نهاده‌ها و راهکار دیگر افزایش بهره‌وری تولید است. بهره‌وری بیشتر یعنی با میزان معینی از نهاده‌ها، تولید بیشتری داشته باشیم. در واقع باید کارایی یا بهره وری تولید را افزایش دهیم. در دنیا به‌دنبال راهکارهای افزایش بهره‌وری تولید هستند. در اقتصادهای پیشرفته مهم‌ترین موضوع مورد بحث تولیدکنندگان، چگونگی افزایش بهره‌وری تولید است. آموزش نیروی انسانی و پرورش نیروی کار ماهر و متخصص یکی از رایج‌ترین راه‌های افزایش بهره‌وری تولید که از دیگر روش‌های افزایش بهره‌وری، بهبود تکنولوژی است و با کمک بهبود آن، حجم تولید به ازای نهاده‌ها افزایش پیدا می‌کند.
ناتوانی تولید در کاهش قیمت نهاده‌ها
این کارشناس اقتصادی معتقد است اگر تولیدکنندگان دنبال کاهش قیمت نهاده‌ها باشند به جز در مواردی خاص، این امر غیرممکن است.
وی در تشریح این موضوع گفت: کاهش دستمزد نیروی کار یا خرید ماشین‌آلات ارزان‌تر امکان‌پذیر است، اما این رویکرد، هزینه بیشتری برای کل اقتصاد به بار خواهد آورد. مناسب‌تر بودن قیمت ماشین‌آلات خارجی در مقایسه با ماشین‌آلات داخلی، یکی از دلایلی است که کشورها دنبال ماشین‌آلات خارجی و منابع خارجی می‌روند اما باید حواس مان باشد که وقتی به سمت مبادلات خارجی می‌رویم در حال ایجاد ارزش‌افزوده برای کالاهای غیر داخلی هستیم.
این مدرس اقتصاد با تاکید بر اینکه تولیدکننده باید به یک تعادل در مصرف کالاهای سرمایه‌ای برسد به جای آنکه تصمیم‌هایش دائما به سمت خرید کالای خارجی باشد، گفت: اقتصاد ما باید بر تولید داخلی و ارتقای بخش عرضه متمرکز باشد. به‌طور خلاصه، باید دنبال کالاهایی بود که تولید و بهره‌وری داخلی را افزایش دهد، یعنی به‌ازای نهاده‌های ثابت، حجم تولید افزایش پیدا کند و در مرتبه دوم آموزش نیروی کار است. در تمام این پدیده‌ها باید تعادل رعایت شود که عملکرد اقتصاد ما به سمت بخش خارجی نرود.
برادران شرکا با اشاره به اینکه بسیاری از اقتصاددان با واردات کالای نهایی خارجی مخالف هستند، گفت: اما بسیاری دیگر موافق واردات کالاهای واسطه‌ای تولید یا کالای سرمایه‌ای هستند.
رعایت مسائل ارزشی، بهبود بهره وری نیروی کار
وی در ادامه به سایر راهکارهای افزایش بهره‌وری اشاره کرد و گفت: بهره‌وری نیروی کار پدیده‌ای است که با معضل روبه‌رو است. در مواجه شدن با بهره‌وری خیلی‌ها معتقدند در کوتاه‌مدت هیچ راه‌حلی برای افزایش بهره‌وری نداریم. وی معتقد است: برای افزایش بهره‌وری در اقتصاد ما فعلا باید به مسائل فردی پرداخت باید وجدان کاری در جامعه افزایش پیدا کند. نیروی کار ما باید بداند حداقل از لحاظ مسائل ارزشی هم که شده، کار مفید خود را افزایش دهد.
وی با تاکید بر اینکه وقتی فردی طبق قانون دارد ۸ ساعت کار می‌کند، این ۸ ساعت باید کار مفید باشد، اظهار کرد: وقتی نیروی کار وارد محیط کارش می‌شود باید بداند دیگر در اختیار نهاد یا سازمان محل کارش است به این ترتیب اگر افراد مسائل ساده ارزشی را رعایت کنند کارایی و بهره‌وری نیروی کار به شدت افزایش می‌یابد. برادران شرکا با اشاره به اینکه بخش قابل توجهی از هزینه‌های تولید با رعایت بیشتر کارکنان، کاهش خواهد یافت، گفت: هر کس در هر جایگاهی که است باید بتواند هزینه‌های خود را کاهش دهد. اگر از بعد انسانی و اسلامی هم که بخواهیم نگاه کنیم می‌تواند کاهش‌های شدیدی در هزینه‌های تولید اتفاق بیفتد. وی درخصوص بهبود فناوری افزود: فناوری کارا در دنیای اقتصاد نقش و جایگاه عمده‌ای در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته دارد. با بررسی اقتصادی‌های برتر دنیا می‌بینیم که با افزایش تکنولوژی و کاراتر شدن آن، سهم تولید در تولید ناخالص داخلی این کشورها، افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.
حل معضل بیکاری مهم‌تر از بهره‌وری نیروی کار
نسرین قبادی، کارشناس اقتصادی نیز درخصوص تورم عرضه معتقد است یک نوع تورم عرضه ناشی از این است که تقاضا بیشتر از عرضه تولیدکنندگان است پس برای رفع تورم عرضه باید تولید را افزایش دهیم.
به گفته وی، افزایش عرضه و تولید یکی از راه‌های مهم افزایش بهره‌وری تولید است. در کشور ما نرخ بیکاری بسیار بالاست پس برای بهبود تورم سمت عرضه بهتر است به سمت افزایش ظرفیت‌های تولیدی بخش صنعت در اقتصاد برویم.
وی با اشاره به اینکه در اقتصاد کشور ما به‌خصوص در بخش صنعت ظرفیت‌های خالی بسیار زیادی وجود دارد که باید به سمت به‌کارگیری آنها حرکت کرد، گفت: باید متولیان اقتصادی کشور به سمت رفع مشکلات بخش تولید حرکت کنند تا بتوانند از تمامی ظرفیت‌ها در این حوزه استفاده کنند.
وی در ادامه تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات تولیدکنندگان نبود ثبات در رویه‌های سیاسی دولت است، تغییر مداوم قوانین دولتی، نرخ سودها، حجم وام‌دهی وغیره موجب بی‌ثباتی شرایط برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران می‌شود.
قبادی به آسیب‌شناسی بخش تولید پرداخت و اظهار کرد: بخش تولید در کشور ما با شوک‌های زیادی روبه‌رو است که صدمه‌های جبران‌ناپذیری به تولید می‌زند. برای التیام این شوک‌ها، دولت باید به حمایت از بخش صنعت بپردازد. چون این بخش، بخش مولد اقتصاد است و با بهبود عملکرد آن، چرخ‌های دیگر اقتصاد به حرکت در می‌آیند.
این کارشناس اقتصادی در تحلیل مقایسه‌ای بهره‌وری کشور، با بهره‌وری سایر کشورها این‌گونه گفت: بهره‌وری اقتصاد ایران بسیار پایین است و در مقایسه با کشورهای توسعه یافته شکاف زیادی مشاهده می‌شود.
به گفته وی بهره‌وری در بخش نیروی انسانی، بخش انرژی و سایر بخش‌ها مطرح است اما با توجه به وضعیت اشتغال ایران که در زمینه بیکاری جزو ۱۰ کشور اول دنیا است نباید به همه ابعاد بهره‌وری نیروی کار پرداخت. بهره‌وری به برنامه بلندمدتی نیاز دارد. کشور ما به‌دلیل وجود جمعیت قابل توجه بیکار برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها نمی‌تواند به‌دنبال کاهش تعداد کارکنان در بنگاه‌های تولیدی باشد.