سال ۹۷ بود که تولیدکنندگان لوازم خانگی باوجود تشدید تحریم‌ها درخواستی مبنی بر ممنوعیت واردات لوازم خانگی را مطرح کردند. در ادامه تولیدکنندگان لوازم خانگی تضمین دادند می‌توانند نیاز مردم را بی‌کم‌وکاست تامین کنند. حال پس از گذشت حدود ۵ سال شعار تولیدکنندگان نه‌تنها محقق نشد بلکه ممنوعیت واردات لوازم خانگی راهی برای سکه شدن بازار آنها شد. برخی معتقدند اجرای طرح جهادکالا همان  مسیری را طی می‌کند که به‌واسطه آن بازار تولیدکنندگان خودرو سکه شد و قرار است روال این بار با تولیدکنندگان لوازم خانگی تجربه ‌شود. با ممنوعیت واردات لوازم خانگی، تولیدکنندگان یکه‌تاز بازار شدند. از سوی دیگر لوازم خانگی قاچاق و تقلبی نیز به دلیل ممنوعیت واردات، روانه بازار شده است. همچنین برخی از تولیدکنندگان بعد از خروج برندهای خارجی از ایران، حسابی جولان دادند و با عرضه قطره‌چکانی کالا، قیمت‌ها را گران کردند. این در حالی است که به تازگی وزارت صمت از تسهیلات ۵۰ تا ۱۰۰میلیون تومانی خرید لوازم خانگی با اجرای طرح «جهاد کالا» برای ۲۰۰ هزار نفر خبر می‌دهد. صمت در این گزارش به بررسی آثار اجرای طرح جهاد کالا از دیدگاه فعالان بازار لوازم خانگی پرداخت.

تکرار سرنوشت خودرو برای لوازم‌خانگی

در حالی که نرخ لوازم خانگی در بازار سر به فلک می‌کشد و مردم قدرت خرید بسیاری از اقلام ضروری را ندارند، تولیدکنندگان داخلی بازار را به‌دست گرفته و از آب ممنوعیت واردات لوازم خانگی ماهی می‌گیرند. این در حالی است که اخیراً امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از تسهیلات ۵۰ تا ۱۰۰میلیون تومانی خرید لوازم خانگی برای ۲۰۰ هزار نفر خبر داد و افزود: برای اجرای طرح جهادکالا با بانک‌های مرتبط صحبت شده و 5 بانک پای کار هستند.

همچنین ارایه تخفیف روی کالاهای تولید داخل و افزایش گارانتی لوازم خانگی از ۱۸ ماه به ۲۴ به  عنوان نخستین الزامات تولیدکنندگان مطرح است. همچنین استاندارد قطعات برای افزایش کیفیت لوازم خانگی نیز در دستور کار گرفته است.

برخی از منتقدان اجرای این طرح معتقدند راهی که کیفیت خودروهای داخلی را به قهقرا کشاند و جیب خودروسازان را پر کرد این بار نصیب تولیدکنندگان لوازم خانگی شده است. این در حالی است که رهبر انقلاب در اواخر سال ۱۴۰۰ و پس از ممنوعیت واردات لوازم خانگی بر لزوم ارتقای کیفیت کالاهای تولید داخل تأکید کردند و افزودند: «حمایت‌های عملی و تبلیغاتی از تولید داخلی باید منجر به ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ارتقای فناوری شود اما متأسفانه در برخی صنایع به‌ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی‌شود و مردم نیز به‌حق به آنها اعتراض دارند.

اگر باوجود فضای حمایتی از تولید داخل، به جای ارتقای کیفیت، قیمت‌ها افزایش یابد، مسئله بدی است زیرا نتیجه همه حمایت‌های دولتی، بانکی و جلوگیری از رقابت‌های خارجی، عملا منجر به بالا رفتن نرخ شده است.»

دولت بسیاری از مردم را بدهکار کرده است

اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفت‌وگو با صمت درباره طرح ملی توان خرید با هدف حمایت از کالای ایرانی و با عنوان «جهاد کالا» اظهارکرد: بنابر اعلام وزارت صمت، در این طرح، حذف واسطه‌ها و واریز مستقیم منابع مالی به حساب تولیدکننده لوازم‌خانگی ایرانی اولویت مجموعه «جهادکالا» بوده تا به این واسطه، مصرف‌کننده نهایی با کمترین هزینه بتواند کالای مورد نیاز خود را تهیه کند. وی افزود: بسیاری از تولیدکنندگان با اجرای طرح توان خرید مخالف هستند اما متاسفانه مسئولان حامی این طرح، گوش شنوایی برای نظرات کارشناسی ندارند و نمی‌خواهند قبول کنند مدت زیادی است که راه را اشتباه رفته‌اند؟ بسیاری از فعالان این حوزه نیز بر این عقیده هستند که این طرح نیز مانند بسیاری از طرح‌های گذشته با شکست همراه است.

بروز مشکل برای فروشندگان

وی در ادامه با انتقاد از اجرای طرح جهاد کالا، افزود: حدود ۲۵۰۰ واحد صنفی لوازم خانگی تنها در تهران فعالیت دارند. با شروع این طرح این واحدهای صنفی باید درچه شرایطی کالا بفروشند؟ به علاوه اینکه حدود ۲۰ کارخانه تولید لوازم خانگی درکشور وجود دارد که در طرح‌های مختلف، تسهیلاتی برای بهبود وضعیت آنها ارائه شده است. این درحالی است که اجرای این طرح تنها منجر به بروز مشکل برای ۲۵۰۰ واحد صنفی و کسبه فعال در تهران خواهد شد. درحقیقت این فروشندگان لوازم خانگی هستند که برند ایرانی را در کشور تبلیغ و با هدف فروش خریداری کردند. در تمام این دوران مشکلانت مالیات و بیمه از دغدغه‌های واحدهای صنفی بوده و در مقابل تسهیلات معمولا برای تولیدکنندگان درنظر گرفته شده است. با اجرای طرح جهاد کالا عملا کسبه حذف می‌شوند و دلیل این رویکرد برای ما نیز مبهم است.

بانک‌ها به دنبال سود بیشتر!

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به کمبود نقدینگی در بانک‌ها گفت: اگر بانک‌ها منابع مالی دارند چرا نقدینگی را به حوزه مسکن و خودرو اختصاص نمی‌دهند.

وی با اشاره به سیاست طرح مذکور گفت: در اصل بانک‌ها پول خود را برای کسب سود بیشتر به بخش توزیع اختصاص می‌دهند. درحال‌حاضر به دلیل کاهش قدرت خرید، دولت عملا بسیاری از مردم را بدهکار کرده و رفته رفته به سمتی پیش می‌رویم که همه کالاها را باید شرایطی خریداری کرد.

همیشه رصد برای فروشندگان است

پازوکی با بیان راهکارهای مناسب برای اجرای این طرح افزود: بسیاری از طرح‌های مشابه که برای شوک به بازار مطرح شده نتیجه عکس داشته است. همچنین جای سؤال است که چرا در طرح جهاد کالا پول را مستقیم به کارخانه‌دار می‌دهند پس توزیع‌کننده که کالای تولید داخل را  می‌خرد و مالیات پرداخت می‌کند چه نقشی در این سیاست‌ دارد؟ راهکار بهتر این بود که به جای ارایه تسهیلات به شرط خرید مستقیم کالا، ۲۵۰ هزار نفر منتخب به مغازه‌دارانی که زیر نظر اتحادیه هستند برای دریافت کالا مراجعه کنند. در این صورت هم تولیدکننده از این سیاست منتفع می‌شد و هم واحد صنفی فروشنده و هم مصرف کننده؛  اگر قرار به برگشت پول به چرخه تولید است از این راه نیز میسر می‌شود.

وی با توجه به سخت‌گیری‌های دولت نسبت به فعالیت واحدهای صنفی بیان کرد: همیشه سختگیری و رصد فعالیت در مورد فروشندگان و واحدهای توزیعی اعمال می‌شود. اما آیا آمار تولید نیز با همین دقت به صورت کامل رصد می‌شود یا تنها بر اساس خروجی اعلامی توسط مدیران کارخانجات بررسی می‌شود. برای موفقیت در این مسیر نظام توزیع صنعت لوازم خانگی باید از کارخانه رصد شود. فروشندگان با حداقل سود کالا را می فروشند.

کسبه مجبور به خرید کالای قاچاق می‌شوند

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به افزایش کالای قاچاق پس از اجرای این طرح گفت: درحال‌حاضر واحدهای صنفی تنها ملزم به فروش لوازم خانگی ایرانی هستند. با اجرای این طرح دیگر آنها فروشی نخواهند داشت در نتیجه با این طرح دولت، کسبه مجبور به خرید کالای قاچاق می‌شوند. متاسفانه بسیاری از سایت‌های فروش آنلاین، کالاهای قاچاق عرضه می‌کنند. گشتی در بازار نشان می‌دهد سایت‌های فروش آنلاین، لوازم خانگی قاچاقی را می‌فروشند که ورود آن به کشور ۵ سال است که ممنوع شده است.

اگر کارشناسی شود، طرح خوبی است

حبیب الله انصاری، مشاور عالی صنعت لوازم خانگی در گفت‌وگو با صمت درباره اجرای طرح ملی توان‌خرید با هدف حمایت از کالای ایرانی و با عنوان «جهاد کالا» اظهارکرد: طرح جهاد کالا از نظر من طرح خوبی است و نسبت به نتیجه این طرح خوش‌بین هستم. استفاده از نظرات کارشناسی و نبود انتخاب خاص می‌تواند به نتیجه مطلوب این طرح کمک بیشتری کند. همچنین بهتر است قبل از اجرای طرح‌ها نمونه‌های دیگر در سایر کشورها را نیز بررسی کنیم. از سوی دیگر مسئولان مربوطه باید در انتخاب کارخانجات مشمول دقت کنند.

وی ضمن تاکید بر اینکه این طرح نباید شامل همه تولیدکنندگان شود، افزود: باید در این طرح تسهیلات به کارخانجاتی ارائه شود که خدمات پس از فروش خوبی دارند و کالاهای با کیفیت تولید می‌کنند.

انصاری ضمن تاکید بر اینکه شرایط تولید باوجود هزینه‌های سنگین تولید سخت است، افزود: باید اعتبارات لازم در اختیار تولیدکننده قرار گیرد و روند خرید مواد اولیه خارجی و داخلی تسهیل شود. این در حالی است که برخی از قطعات از کشورهای ثالث وارد می‌شود و در صورت بروز مشکل برای واردات در این حوزه امکان تولید را از دست می‌دهیم.

کاهش شدید قدرت خرید

مشاور عالی صنعت لوازم خانگی با توجه به کاهش قدرت خرید مردم اظهارکرد: لوازم خانگی از اقلام ضروری یک خانه است. امروزه با کاهش قدرت خرید، بازار لوازم خانگی در رکود کامل به سر می‌برد. همچنین تورم نیز به این رکود دامن زده است.

درآمد مردم کفاف تامین نیازهای اولیه و ضروری آنها را می‌دهد و اگر به بازارهای اصلی فروش لوازم خانگی مراجعه کنید رکود حاکم بر این بازار را به وضوح مشاهده خواهید کرد، به‌طوری که فروش‌ها محدود به تهیه جهیزیه شده است. این درحالی است که بازار و تولید لازم و ملزوم یکدیگر هستند. با افزایش قدرت خرید قطعا میزان تولید نیز افزایش می‌یابد. اگر بازار از رکود خارج شود به طور مستقیم بر افزایش تولید نیز اثر خواهد داشت.

اگر قرار بر اجرای طرحی است که نتیجه مطلوب داشته باشد باید به صورت همزمان جوانب مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان کالای باکیفیت، در نظر گرفته شود.

انصاری با اشاره به حذف واسطه‌ها به عنوان یکی از اهداف طرح جهاد کالا گفت: در این رابطه باید نظرات کارشناسی مدنظر قرار گیرد. با تصمیمات و اقدامات ناگهانی نمی‌شود چشم روی فروشندگان بست. 

خریدار باید به بازار برود

مشاور عالی صنعت لوازم خانگی افزود: در این طرح منفعت هر دو طرف مصرف‌کننده و تولیدکننده درنظر گرفته شده اما بدون شک باید با نگاه دقیق‌تری نسبت به حفظ بازار و کسبه خرد نیز برنامه‌ریزی کرد.

سخن پایانی

با توجه به سرنوشت تلخ صنعت خودرو پس از ممنوعیت و جولان خودروسازان نوبت به لوازم خانگی رسیده است. صنعت خودرو نیز چنین روزهایی را به خود دیده است و اکنون می‌بینیم سطح نارضایتی مردم از خودروهای وطنی چگونه است. به عقیده برخی از کارشناسان این طرح که طرح توان خرید یا جهاد کالا نام دارد به جای حمایت از مصرف‌کننده به فکر تولیدکننده و جیب آن است. هرچند که موافقان این طرح نیز نظری دیگر داشته و معتقدند منفعت هردوطرف مصرف‌کننده و تولیدکننده در این طرح دیده شده و بازار نیز در روند معاملات منتفع خواهد شد. با این همه برخی نیز این  سؤال را مطرح می‌کنند که با توجه به وضعیت موجود بازار و تولید قطره‌چکانی کارخانجات، آیا تخصیص تسهیلات بانکی برای خرید کالا، پول‌پاشی وزارت صمت نیست؟