درباره موضوع کم‌آبی و نقش آن در اقتصاد ایران باید گفت گرمایش زمین که بخش عمده‌ای از آن حاصل اثر تشعشعات خورشیدی است چالش‌های فراوانی را درباره آب در دنیا ایجاد کرده است. این روند باعث کاهش بارندگی و بی‌نظمی‌های بارش در نقاط مختلف زمین از جمله ایران شده که پیامد آن پدیده‌هایی مانند خشکسالی و سیل بوده است.

برنامه نداشته‌ایم

البته نباید از این موضوع غافل باشیم که بی‌توجهی‌های ما در این سال‌ها به سرمایه‌گذاری‌های دولت در پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری مزید بر آسیب‌های کم‌آبی در کشور شده است؛ بنابراین نمی‌توان همه کمبودهای منابع آبی را به گردن مسائل آب و هوایی انداخت. با سرمایه‌گذاری در طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در کشور می‌توانیم از باران‌های موسمی به‌عنوان ذخیره‌های آبی در لایه‌های زیرین زمین بهره بگیریم. پس دو کار باید به صورت همزمان در دستور کار قرار گیرد؛ نخست اینکه الگوی مصرف آب را اصلاح کنیم و بعد اینکه الگوی تولید، مهار و عرضه آب را نیز مدنظر قرار دهیم. 

الگوی کشت را دریابیم

در حوزه کشاورزی باید حتما به پیاده‌سازی الگوی کشت توجه خاص داشته باشیم و در این زمینه اقداماتی مثل کشت قراردادی می‌تواند شروع خوبی باشد. همچنین باید مواردی مانند مصوبه دولت مبنی‌بر پرداخت ۸۵ درصد هزینه‌های تجهیز اراضی کشاورزی به تجهیزات نوین آبیاری مورد تجدیدنظر قرار بگیرد و به ۱۰۰ درصد ارتقا یابد زیرا این ۱۵ درصد می‌تواند پس از تغییر الگوی کشت و از محل صرفه‌جویی کلی، به صورت اقساط از کشاورزان دریافت شود.

کشت برخی محصولات آب‌بر مانند هندوانه در مناطق خشک کشور باید ممنوع شود. کشت برنج نیز باید محدود به مناطق پربارشی مانند گیلان، مازندران و گلستان شود تا رونق کشاورزی توام با توانایی در تامین آب برای همه نقاط کشور فراهم شود.

همچنین باید برای تولید انرژی با استفاده از منابع تجدیدپذیر برنامه‌ریزی‌های مدونی انجام شود تا هم بتوانند جای سدهای عظیم روسطحی را برای تامین انرژی پرکنند و هم از آنها در فرآیند‌های شیرین‌سازی آب و انتقال آن به مناطق خشک کشور استفاده شود.

وقتی اصلاح الگوی تولید، عرضه و مصرف آب در تجارت محصولات کشاورزی مورد بازنگری قرار گیرند و به شرایط مطلوب برسیم، بازارهای تجاری کشور نیز مطابق این الگوی تجاری در حوزه‌های صادراتی و وارداتی نیز تنظیم خواهد شد.

قدر آب را نمی‌دانیم

درباره هزینه‌هایی که بابت تامین آب و بازده تجاری آن در کشور صرف می‌شود نیز باید گفت چون کشاورزان قیمت واقعی آب برای تولید محصولات کشاورزی خود را پرداخت نمی‌کنند، برنامه و طرح خاصی نیز برای اصلاح مصرف آن درنظر نمی‌گیرند، در صورتی که درحال‌حاضر قیمت هر متر‌مکعب آب مصرفی در کشاورزی شاید بیش از ۱۰ برابر هزینه‌های صرف‌شده برای آن باشد.

در صورت استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری، هزینه‌های مربوط به این موضوع تا یک‌سوم کاهش پیدا خواهد کرد. به علاوه با استفاده از فناوری‌های نوین تولید نیز می‌تواند تا ۳ برابر افزایش پیدا کند؛ بنابراین با همین میزان آب مصرفی در کشور بهره‌وری در کشاورزی می‌تواند تا ۶ برابر افزایش یابد که این موضوع نقش مهمی در توسعه اقتصادی و تجاری خواهد داشت.

در نهایت اینکه درحال‌حاضر مشکلات کشور در حوزه کشاورزی به‌‌ویژه بخش صادرات بیش از آنکه کمبود آب باشد، الگوی تولید، توزیع و مصرف آب در کشور است. این موضوع باید هرچه زودتر در دستور کار دولتمردان کشور قرار گیرد. در این صورت، هم منابع آب به شکل مطلوب در اختیار تولیدکنندگان محصولات کشاورزی قرار می‌گیرد و هم افزایش تولید، صادرات و توسعه اقتصادی و تجاری کشور را به دنبال خواهد داشت.