تندسیلاب‌ها از خطرناک‌ترین سیلاب‌ها محسوب می‌شوند که در حوضه‌های کوچک کوهستانی به‌وقوع می‌پیوندند. مدت وقوع آن از زمان شروع بارندگی تا زمانی که سیلاب حرکت می‌کند و به اوج می‌رسد، چند دقیقه یا چند ساعت است. برخلاف تصور، تندسیلاب‌های حوضه‌های کوچک مثل گلابدره و دربند ممکن است تلفاتی بسیار بیشتر از یک رودخانه بزرگ مثل کارون یا کرخه داشته باشند. زمان تمرکز، مدت زمانی است که آب از دورترین نقطه حوضه به نقطه خروجی برسد، برای مثال در تندسیلابی در عمان در کمتر از ۴۵ثانیه وضعیت تفرجگاهی به شرایط بسیار بحرانی تبدیل شد، باتوجه به کم بودن زمان تمرکز تندسیلاب‌ها، پیش‌بینی و هشدار این سیلاب‌ها چالش‌آور است و نیاز به پیش‌بینی‌های هواشناسی خاص و مدل‌های هیدرولوژیکی دارد. مدیریت انسانی هم که باید بر این تندسیلاب‌ها کار کند، علاوه بر اشراف بر مدیریت بحران و تسلط بر منطقه، باید ابزار مناسب در اختیار داشته باشد. در حال ‌حاضر مدل‌هایی در امریکا وجود دارد که روی اینترنت، هر ۵دقیقه به‌روز می‌شوند و تندسیلاب‌ها را پیش‌بینی می‌کنند، اما متاسفانه در ایران در رابطه با این جنبه‌های پیش‌بینی و هشدار سیلاب و به‌طور کل روش‌های غیرسازه‌ای مدیریت سیلاب، سرمایه‌گذاری لازم انجام نگرفته است. پیش‌آگاهی‌ها برای کاهش اثرات بلایای طبیعی لازم است. علاوه بر پیش‌آگاهی، نیاز به طرح عملیاتی شرایط اضطراری است. در این طرح‌ها، تخصص، دانش، تجربه و زمان برای شرایط بحرانی ذخیره می‌شود، به‌طورمثال در مدیریت سیلاب یک شهر با بررسی یک پل روی رودخانه متوجه می‌شوید که گرفتگی آن ممکن است، آن را به گلوگاه تبدیل کند و در نهایت سیلاب، مناطقی را در بر بگیرد، بنابراین باید آماده این حادثه بود و در طرح عملیاتی سیلاب در مرحله اعلام هشدار سطح نارنجی یا زرد، یک بیل مکانیکی بالای آن پل مستقر شود که اگر گرفتگی ایجاد شد، آن را باز کند، در این طرح مشخصات چند راننده و مکانیک بیل مکانیکی محلی هم باید ذکر شود.

در حوضه‌های کوچک آبریز کوهستانی مسئله رانش زمین نیز می‌تواند وجود داشته باشد، همان‌طور که از اسم آن مشخص است، این حوضه‌ها شیب‌های تندی دارند و بارندگی می‌تواند پایداری این شیب‌ها را با مشکل مواجه کند و لرزش زمین اتفاق بیفتد. در ژاپن بیشتر تلفات سیلاب‌ها ناشی از رانش زمین است. پیش‌بینی رانش زمین یک مقدار سخت‌تر از بحث‌های تندسیلاب است، چرا که ممکن است شیبی که صدها یا هزاران سال پایدار بوده، یک لحظه ناپایدار شود و مناطق مسکونی را از بین ببرد و جان افراد را بگیرد. البته این امر با فناوری امروز غیرممکن نیست، همان‌طور که گفته شد، پیش‌بینی و هشدار تندسیلاب با چالش‌های زیادی روبه‌رو است، پس نباید ریسک کرد و هیچ اشکالی ندارد که با هر هشدار نارنجی یا زرد ۵ بار آمادگی میدانی ایجاد کرد و نیروها را به‌کار گرفت، اما فقط یک بار از این ۵ بار سیلاب اتفاق بیفتد، چرا که عدم‌قطعیت‌های جدی راجع به مدل‌ها و پیش‌بینی‌های هواشناسی و هیدرولوژیکی وجود دارد. در یک نقطه‌ای ممکن است تاکنون سیلی هم مشاهده نشده باشد، اما ظرفیت بالایی برای سیلاب داشته باشد، پس باید رگبارهای آن را تحلیل کنیم، مدل‌سازی هیدرولیکی انجام شود، بحث مدل‌سازی ژئوتکنیکی و رانش زمین را هم داشته باشیم و نواحی پرخطر را پهنه‌بندی کنیم. این روند معمول دنیا برای مقابله با سیلاب و کاهش خسارات و تلفات آن است، اما مقابله با سیلاب در ایران تبدیل به رفتارها و عمل‌های واکنشی شده است و زمانی که سیل اتفاق می‌افتد، مسئولان خود را به آن منطقه می‌رسانند تا سیل و خسارات آن را مدیریت کنند. چند سال پیش، در مالزی تفریحگاهی بیرون از شهر وجود داشت که آنجا را سیل گرفت و ۴ نفر کشته شدند، پس از آن، در مدت ۲ سال، سامانه پیش‌بینی و هشدار سیلاب را کامل مستقر کردند و جلوی بسیاری از تلفات احتمالی را گرفتند (چون جایی که باران می‌آید، با جایی که سیل می‌آید، فاصله دارد). در گلابدره و دربند با وجود اینکه ۳۰۰ نفر در سال ۱۳۶۶ کشته شدند و ۳۵ سال هم گذشته، اما هنوز سامانه پیش‌بینی و هشدار به‌طورکامل راه‌اندازی نشده است، بنابراین ما حتی راهبرد واکنشی را هم درست انجام نمی‌دهیم.

بخش وسیعی از اراضی کشور هلند زیر تراز دریا است و اگر سیل‌بندهای محافظ تخریب شود، فاجعه بزرگی ایجاد می‌شود؛ این اتفاق هم بارها افتاده است، اما هلندی‌ها از 2، 3 قرن پیش که تجهیزات امروزی نبوده، خود را به‌گونه‌ای برای مقابله با سیل آماده می‌کردند و به‌نوعی طرح عملیاتی اضطراری کاملی داشتند که می‌توان به اسب‌های سواره و گشت‌های نظامی برای اطلاع‌رسانی وضعیت سیل‌بندها اشاره کرد، همچنین انبارهای خاصی داشتند که در موقع بحران همه وسایل لازم آماده باشد. آنها حتی پروتکل‌های خاص ارتباطی برای مواجهه در این شرایط داشتند، بنابراین هلندی‌ها باوجود اینکه فناوری‌های پیشرفته امروز را نداشتند، اما توسعه‌یافتگی داشتند،در حالی که ما در ایران هنوز با سیلابی که کاهش خسارات آن قابل‌پیشگیری بود، شوکه می‌شویم. اگر سیستم پیش‌بینی و هشدار مناسبی وجود داشته باشد، طرح عملیات شرایط اضطراری دیده شود، هواشناسی و هیدرولوژی کار خود را انجام دهند و مردم هم آموزش ببینند، تلفات و خسارات سیلاب به حداقل می‌رسد و همان‌طوری که در گزارش ملی سیلاب‌های ۱۳۹۸ توصیه شده، در بیشتر موارد حضور مسئولان نه‌تنها خیلی کمکی نمی‌کند، بلکه ممکن است دست‌وپاگیر هم باشد.