به‌گفته کارشناسان، خودرو مانند یک خانه در سرزمین زلزله‌خیز است و باید به‌گونه‌ای طراحی‌شده و کیفیت و ایمنی آن تضمین شود که اگر روزی دچار حادثه شد، آسیب غیرقابل جبرانی به سرنشینان آن وارد نشود، زیرا به‌گفته رئیس پلیس راهور، مجازات یک تخلف رانندگی، مرگ نیست.

تامین توان ایمنی بسیار مهم‌تر از سیستم‌های ایمنی است، زیرا اگر یک خودرو به‌لحاظ مهندسی سازه، دچار ضعف باشد به‌طور قطع، تحمل جذب و دفع انرژی واردشده به خودرو بر اثر تصادف را نخواهد داشت و حتی اگر از بهترین سیستم‌های ایمنی هم برخوردار باشد، نمی‌تواند در برابر حادثه مقاومت و از سرنشینان محافظت کند. همچنین فقط با سیستم‌های ایمنی مانند ترمز ABS، ایربگ و... نمی‌توان امنیت سرنشینان را تامین کرد و قرار دادن این سیستم‌ها روی یک خودرو بی‌کیفیت با وجود نداشتن این سیستم‌ها تفاوت چندانی ندارد. از جمله مهم‌ترین سیستم‌های ایمنی می‌توان به سیستم کنترل پایداری، سیستم ضدقفل، کیسه هوا، سیستم تلسکوپی فرمان، پست‌سری‌های فعال روی صندلی‌ها و زاویه ستون با سر راننده اشاره کرد.

داود اسماعیلی یکی از کارشناسان حوزه خودرو عنوان می‌کند هم‌اکنون در جهان یکی از بهترین اقدامات انجام‌شده در حوزه ایمنی خودروهای مدرن و پیشرفته، قرار دادن وان‌فیبرکربن و در واقع ساخت قطعات اصلی خودرو از فیبرکربن است؛ این وان به‌گونه‌ای طراحی‌شده که راننده درون آن قرار می‌گیرد و چنانچه خودرو دچار تصادف شدید شد، ضربه وارد شده از هر جهت که باشد ضربه به‌وسیله وان‌کربن جذب و دفع می‌شود و در نهایت ضربه شدیدی به راننده وارد نمی‌شود. از سوی دیگر، یک ضعف اصلی صنعت خودرو این است که هنوز یک خط سپر مشخص و معین برای تمام خودروها وجود ندارد و هر خودرو از یک خط سپر متفاوت با خودرو دیگر برخوردار است، در صورتی که اگر خط سپر مشخص باشد و در ساخت سازه خودروها رعایت شود، در صورت بروز تصادف سپر یک خودرو زیر سپر خودرو دیگر فرو نمی‌رود و موجب له‌شدن خودرو نمی‌شود. 

استانداردهای خودرویی از حرف تا عمل

سازمان ملی استاندارد دی سال ۹۶ از توقف تولید ۲۵ خودرو در کشور به‌دلیل رعایت نکردن استانداردهای خودرویی خبر داده بود اما تا امروز تنها خودرویی که از چرخه تولید خارج شد، پراید بود. این خودرو هم با پافشاری پلیس راهور با توجه به گزارش آمار تصادفات و مرگ‌ومیرهای بالاخره از چرخه تولید نه چرخه مصرف خارج شد.  اسفند ۹۵، سازمان ملی استاندارد ایران اعلام کرد تعداد استانداردهای خودرویی از ۵۵ به ۸۵ مورد افزایش یافته و با توجه به مصوبه شورای سیاست‌گذاری خودرو، با حضور وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت، رئیس سازمان ملی استاندارد، خودروسازان و قطعه‌سازان عملا وارد فاز اجرایی شد. براساس زمان‌بندی اعلام‌شده از سوی سازمان ملی استاندارد در آن زمان، خودروسازان فرصت داشتند تا ابتدای دی‌ سال ۹۶، تعداد ۶۱ مورد از استانداردهای مدنظر را رعایت کنند و پس از آن تا ابتدای تیر سال ۹۷ دو مورد دیگر به این ۶۱ مورد اضافه و در نهایت با اضافه شدن ۲۲ مورد استاندارد خودرویی جدید تا ابتدای دی‌ سال ۹۷، در مجموع ۸۵ مورد استاندارد خودرویی باید در خودروهای تولید داخل و وارداتی رعایت 

شود. براساس این مصوبه، در هر یک از زمان‌بندی‌های اعلامی (دی ۹۶، تیر ۹۷ و دی ۹۷) اگر خودرویی قادر به گذراندن تعداد استانداردهای تعریف‌شده تا آن مقطع زمانی نباشد، تولید آن متوقف خواهد شد و پلیس راهور ناجا نیز از شماره‌گذاری این خودروها ممانعت به عمل خواهد آورد.  اول دی‌ ۹۶ سازمان ملی استاندارد فهرست ۲۵ خودرو سواری و تجاری را منتشر کرد که به‌دلیل ناتوانی در گذراندن استانداردهای این سازمان، از ابتدای دی‌ همان سال تولید آنها متوقف خواهد شد و شماره‌گذاری این خودروها ممنوع خواهد بود. حال امروز چند مورد از استانداردهای هشتادوپنج‌گانه در خودروها رعایت می‌شود ،هنوز شفاف‌سازی نشده است. اصرار رئیس اسبق سازمان ملی استاندارد منجر به برکناری او شد و به این ترتیب الزام استانداردهای هشتادوپنج‌گانه در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.

تصادفات زنجیره‌ای، آمار جانباختگان جاده‌ای، خسارت‌های جانی و مالی و... همگی حاکی از ضعف در حوزه ایمنی و استاندارد خودرویی در کشور دارد. امروز عمل نکردن ایربگ و اینکه این قطعه بدون آزمایش روی خودرو، نصب و تحویل مشتری می‌شود پرسش‌های زیادی را ایجاد کرده که در کنار خودروساز سازمان‌های مربوط باید پاسخگو موضوع باشند.

متولیان سهل‌انگار

همان‌طور که آمد، دی ۹۷ آخرین اولتیماتوم سازمان ملی استاندارد به شرکت‌های خودروساز مبنی بر افزایش کمی و کیفی استانداردهای هشتادوپنج‌گانه بود اما با آغاز تحریم این طرح به کما رفت. در ادامه رعایت استانداردهای معمول و حداقل ایمنی هم مورد پرسش قرار گرفت.

بنا به‌گفته کارشناسان، ایمنی خودروها در چند سال اخیر سیر نزولی داشته است. صمت این موضوع را بارها از سوی کارشناسان و سازندگان پیگیری کرد و قطعه‌سازان تاکید دارند مسئول ایمنی خودرو، شرکت‌های خودروساز هستند زیرا فرمول‌های ساخت قطعات را خودروسازان در اختیار زنجیره تامین قرار می‌دهند. یکی از اشکالات سیستمی در کشور، پاسکاری موضوع‌ها از زمینی به زمین دیگر و از دولتی به دولت دیگر است؛ اینکه چه کسی بالاخره قرار است قبول مسئولیت کرده و شروع به رفع مشکلات کند، جای بسی تامل دارد.

در ادامه عین‌اله جهانی، معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا در تشریح تصادفات زنجیره‌ای اخیر و ایمنی خودروها به صمت گفت: قانون به پلیس به‌عنوان یک نیرو حاکمیتی، اجازه داده براساس تبصره ۳ ماده ۱۴ قانون رسیدگی تخلفات رانندگی، اگر در بروز و شکل‌گیری تصادفات نهادی مسئولیتی متوجه آن باشند حتما سهم تقصیر آن در گزارش تخصصی و کارشناسی قید می‌شود. در نهایت هم هر نهاد یا سازمانی که سهمی در بروز تصادف داشته باشد به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.

وی افزود: در حوزه ایمنی و استاندارد خودروها برابر قانون، سازمان‌هایی مانند سازمان ملی استاندارد و حفاظت محیط‌زیست اگر ایمنی و سلامت و زیست‌محیطی این وسیله نقلیه را تایید کنند و به وزارت صنعت، معدن و تجارت و از آنجا به پلیس ارسال شود پلیس موظف به شماره‌گذاری خودرو است.

معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا ادامه داد: اگر تاییدیه این دو سازمان باشد و وزارت صنعت، معدن و تجارت به پلیس منعکس کند پلیس چاره‌ای جز شماره‌گذاری نخواهد داشت، چون قانون تصویب کرده است. مگر پلیس در موقعیت‌ها و شرایط خاصی رانندگی به موضوعات و اطلاعاتی دست پیدا و مطالب را گوشزد کند. به عنوان مثال زمانی پژو ۴۰۵ خیلی زیاد دچار آتش‌سوزی می‌شد. با پیگیری‌های پلیس، سازمان‌های متولی مجاب به رسیدگی موضوع شدند و آتش‌سوزی‌ها در تولیدات بعدی به حداقل رسید. یا تصادفات مربوط به این مدل و نیز پراید با آمار بالا حوادث و جانباختگان پلیس با دلایل کارشناسی فشار آورد تا تولید آنها متوقف شود.

پرسش‌های بی‌پاسخ

سرهنگ جهانی با بیان اینکه تولید پراید متوقف شده اما سال‌های زیادی شاهد تردد و تصادفات این خودرو در خیابان‌ها و جاده‌ها خواهیم بود، گفت: در حوادث رانندگی اگر صاحب خودرو خطایی مرتکب می‌شود انتظار این است وسیله نقلیه، نقش ایمنی خودش را ایفا کند. خودرو باید مامنی برای سرنشینان و حتی راننده خطاکار باشد؛ نه اینکه آنچه جز آپشن و حداقل‌های استاندارد در کشور اجرا می‌شود مانند ترمز ABS، کیسه هوا (ایربگ) و... درست عمل نکند. در این صورت، چگونه می‌توان جان سرنشینان را تضمین کرد. معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا گفت: اگر همین سیستم‌های ایمنی درست عمل نکنند، چه ضرورتی دارد درباره افزایش استانداردها صحبت شود. پرسش این است آیا در ایران کرش‌تست یا برخورد از روبه‌رو وجود دارد؟ چگونه متوجه می‌شوند پلتفرم، بدنه و ستون خودروها استانداردهای لازم را دارند؟ چگونه آزمایش می‌شود ایربگ‌ها هنگام تصادف باز می‌شود یا خیر؟ چگونه می‌شود خودرویی از پشت‌سر آسیب ببیند اما دچار حریق شود؟

وی اظهارکرد: کرش‌تست در کشورهای صنعتی برای هر ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ خودرو انجام می‌شود. خودرو بارها با سطوح سخت از همه طرف برخورد می‌کند تا استقامت و ایمنی آن مورد آزمون قرار گیرد؛ اینکه ورق به‌کار رفته در بدنه دارای عیار و ضخامت مورد نیاز است؟ او گفت: نظارت و کنترل ایمنی خودرو در کشور بر عهده سازمان ملی استاندارد است. اگر تخلفی انجام شد باید برخورد کند و اجازه ادامه تولید ندهد. وی اضافه کرد: سازمان ملی استاندارد پیرو سخنان پلیس، با او همراه شده و امید است این همراهی در بیان و حرف به عمل هم درآید زیرا جان مردم شوخی‌بردار نیست.

نصب قطعه ایمنی بدون تست

سرهنگ جهانی با بیان اینکه راه و خودرو در تصادفات باید بخشنده باشند، تاکید کرد: این جمله به این معنی است که راه و خودرو باید بتوانند بخشی از خطاهای راننده را جبران کنند، نه اینکه مولفه‌ای به‌نام کیسه هوا که جزء استانداردهای ایمنی خودرو است در تصادف عمل

 نکند. در این راستا، پیمان پیرایش، مدیرکل نظارت بر اجرای استاندارد به انتخاب گفته است؛ اساسا دو آزمون تست کرش یا برخورد از روبه‌رو وجود دارد که یکی از موارد آن تست ایربگ است. خودروسازان متعهد می‌شوند این آزمون‌ها را انجام دهند علاوه‌بر اینکه بازرسان ما نیز عملکرد خودروسازان را براساس تیراژ تولید و نوع خودرو کنترل کنند. متاسفانه در ایران تست کرش انجام نمی‌شود چون آزمایشگاه آن وجود ندارد و گلایه سازمان استاندارد هم این است که چرا بعد از ۴ دهه هنوز خودروسازان اقدامی برای ایجاد این آزمایشگاه‌ها نکرده است. در خوشبینانه‌ترین حالت فقط سالی یک بار نمونه‌ای به اروپا برای آزمون ارسال می‌شود.

بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که ایربگ‌هایی در خودروها کار گذاشته می‌شوند که سنجش نشده و عملکرد آنها جای شک و شبهه دارد. 

معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا با بیان اینکه چنین موضوعی جزء نوادر و عجایب جهان است، گفت: چگونه است یک قطعه ایمنی بدون تست روی وسیله نقلیه نصب و فروخته شود. آیا کیسه هوا فقط به‌عنوان شی تزئینی روی خودرو نصب می‌شود؟

راهی که ادامه دارد

سرهنگ جهانی درباره تعامل پلیس و سازمان ملی استاندارد گفت: این یک واقعیت است که متاسفانه سازمان ملی استاندارد حریف خودروساز و وزارت صنعت، معدن و تجارت نمی‌شود. براساس مصوبه سال ۹۷ باید از اسفند امسال استانداردهای یورو۶ در آلایندگی محیط‌زیست در تولید خودرو رعایت شود. آنچه دیده می‌شود و براساس سوابق موجود حاکی از آن است که به‌جای اینکه همت برای اجرای این قانون جزم شود در حال تلاش برای تعویق این قانون هستند. چرا؟

معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا یادآور شد: با این برخوردها چه زمان می‌توانیم شاهد اجرای مصوبات در حوزه ایمنی خودروها در کشور باشیم؟ تا زمانی که شرایط فعلی حاکم باشد نمی‌توان انتظار کاهش آمار تصادفات و جانباختگان را داشته باشیم.

اماواگرهای ایربگ

در ادامه صادق بشیری از کارشناسان حوزه خودرو درباره بحث ایمنی خودرو و عمل نکردن ایربگ هنگام تصادف به صمت گفت: براساس استاندارد، کیسه هوا بر اثر ضربه از جلو به خودرو باز می‌شود؛ البته ایربگ‌های ناحیه راننده و سرنشین جلویی خودرو. بنابراین اگر به انتها یا بغل خودرو ضربه‌ای وارد شود، کیسه هوا جلو خودرو عمل نخواهد کرد. وی افزود: برخی خودروهای خارجی دارای ایربگ‌های جانبی هم هستند که هنگام ضربه باز می‌شوند. به‌عنوان مثال، هنگامی که خودرو چپ کرده و ملق می‌زند اگر رادیاتور خودرو سالم باشد؛ یعنی ضربه از جلو به خودرو وارد نشده و براساس نظر کارشناسی طبیعی است ایربگ جلو عمل نکند.

او ادامه داد: آنچه مسلم است در حوزه ایمنی خودرو هنوز سازمانی اطمینان کامل نداشته؛ از این‌رو نمی‌توان اعتماد لازم به خریداران داد.

ابهام درباره ایمنی خودرو 

بشیری ادامه داد: درباره ایمنی خودرو ابهام وجود دارد. در حالی‌که باید در سند، اطلاعات فنی به مصرف‌کننده به‌طور شفاف اعلام شود. این کارشناس با بیان اینکه سازندگان به محصولات خود اطمینان ندارند و در نتیجه شفاف‌سازی نمی‌کنند، اضافه کرد: آیتم‌های ایمنی در خودرو با قطعیت دیده نمی‌شود و در شرایط حوادث این ضعف‌ها نمود و بروز پیدا می‌کنند؛ بنابراین اگر خودروساز متهم می‌شود به این دلیل است که عملکرد ضعیفی دارد. بشیری در پایان گفت: آنچه مسلم است در حوزه ایربگ، شدت برخورد باید به حدی باشد که کیسه هوا به آستانه عمل برسد تا باز شود. نکته مهم دیگر هم عدم‌شفافیت خودروساز در حوزه ایمنی محصولات است که باید پاسخگو باشند اما نیستند.

سخن پایانی

بنابر این گزارش ایمنی خودروها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و درست عمل نکردن قطعات ایمنی و فوق‌ایمنی به این موضوع بیشتر دامن می‌زند. بنابر نظر پلیس راهور در حوزه شماره‌گذاری خودروهای غیرایمن سازمان ملی استاندارد باید پاسخگو باشد. درباره الزام و رعایت استانداردهای هشتادوپنج‌گانه باید شفاف‌سازی و مشخص شود چقدر دیگر باید تاوان داده شود. در حوزه مشکلات ایمنی خودروها صمت به سراغ کارشناسان سازمان ملی استاندارد نیز رفت اما موفق به دریافت پاسخ نشد.