صنایع خلاق به‌عنوان یکی از ارکان اساسی و اثرگذار در رونق اقتصادی دانش‌بنیان و خلاق موردتوجه قرار گرفته و به‌گفته بسیاری از فعالان این حوزه با تصویب و ابلاغ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، ریل‌گذاری آینده شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق تحقق یافت. در این قانون ضمن توجه به جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان و تعریف سازکارهای حمایتی لازم، بر نقش شرکت‌های خلاق توجه شده است و سازکارهای حمایتی را معطوف به صنایع و شرکت‌های خلاق می‌سازد.

جهش تولید دانش‌بنیان

معاون علمی‌وفناوری رئیس‌جمهوری گفت: قانون جهش تولید دانش‌بنیان بسیاری از قوانین پایه‌ای کشور را تغییر می‌دهد و یک جهت‌گیری مناسب برای سال آینده است.

صمتسورنا ستاری چندی پیش در نشست عرضه اولیه سهام شرکت پیشگامان فناوری و دانش آرامیس (تپسی) با تاکید بر اینکه ایده‌ها، تفکرات، خلاقیت‌ها و نوآوری قابل قیمت‌گذاری نیستند، افزود: در سال‌های گذشته یک حرکت و راهی بزرگ را برای ورود نخبگان و فعالان بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف از جمله فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، نانو و سلول‌های بنیادی برای بروز خلاقیت‌ها باز کردیم. وی در این نشست که با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی برگزار شد، به ابلاغ قانون جهش تولید دانش‌بنیان در اردیبهشت از سوی رئیس‌جمهوری اشاره و تاکید کرد: این قانون یک تغییر نگرش و فرهنگ در اقتصاد کشور محسوب می‌شود.

معاون علمی‌وفناوری رئیس‌جمهوری به همه مسئولان و فعالان اقتصادی توصیه کرد: قانون جهش تولید دانش‌بنیان را مطالعه کنند، چرا که این قانون بسیاری از قوانین پایه‌ای کشور را تغییر می‌دهد و یک جهت‌گیری برای سال آینده کشور محسوب می‌شود.

وی یادآور شد: در حال ورود به فضای جدیدی هستیم و بسیاری از استارت‌آپ‌ها در سایر حوزه‌ها هم به‌زودی وارد بازار سرمایه می‌شوند و تپسی یک انگیزه برای ورود آنها است.  وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز با تاکید بر حمایت وزارت اقتصاد از استارت‌آپ‌ها گفت: وزارت اقتصاد مصمم است در دوره بلوغ به کسب‌وکارهای نوآورانه کمک کند تا بتوانند از ابزارهای تجهیز منابع به‌ویژه بازار سرمایه به‌خوبی استفاده کنند.

صمتسیداحسان خاندوزی ضمن بیان این مطلب افزود: در زیست‌بوم سرمایه‌گذاری کشور اقدامات و بسترهای مناسب برای توسعه کسب‌وکارهای نوآورانه فراهم شده و شرایط قابل‌دفاع است. اما برای سایر مراحل رشد با تنگناهای زیادی مواجهیم. در این بین، وزارت اقتصاد مصمم است با حمایت از این بخش از اقتصاد کمک کند تا این گروه بتوانند از ابزارهای تجهیز منابع یعنی ابزارهایی که در بازار سرمایه وجود دارد، بیش از پیش استفاده کنند و امروز نقطه شروعی برای این تصمیم است.

تدابیر جدید پذیرش دانش‌بنیان‌ها در بورس

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: تمهیدات خوبی درباره انتشار اوراق بدهی و پذیرش دانش‌بنیان‌ها در بورس اتخاذ شده است. مجید عشقی اظهار کرد: از زمان حضور خود در سازمان بورس به‌دنبال پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه بودیم، در این مسیر برخی موانع و ابهامات وجود داشت که با کمک بررسی‌های انجام‌شده توانستیم عرضه این شرکت را در بازار به‌سرانجام برسانیم.

وی با بیان اینکه در تامین مالی جمعی باید به ادبیات رایجی در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان دست پیدا کنیم، گفت: تامین مالی جمعی جای زیادی برای کار دارد، اما به‌طورحتم می‌تواند ایفاکننده نقش زیادی در شرکت‌های دانش‌بنیان باشد.وی با بیان اینکه شکل‌گیری و بلوغ شرکت‌های دانش‌بنیان از جمله مسائل مهمی است که باید به‌طورحتم آن را مدنظر قرار دهیم و زمینه توسعه آن را فراهم کنیم، افزود: ۵۰ شرکت وجود دارد که فعالیت آنها مرتبط به شرکت‌های دانش‌بنیان است، در حالی که شرکت تپسی به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان محسوب می‌شود. عشقی ادامه داد: عرضه تپسی به‌عنوان شروع راه جدید در بازار سرمایه محسوب می‌شود و باید از این اقدام در بورس به‌عنوان اتفاقی بسیاربزرگ یاد کرد.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: امیدواریم با گذر زمان شاهد شکوفایی هرچه بیشتر دانش‌بنیان‌ها باشیم، چرا که این شرکت‌ها می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد تحول در اقتصاد کشور باشند.

وی ادامه داد: سازمان بورس به‌دنبال این است تا شرکت‌های دانش‌بنیان ایفاکننده نقش موثرتری در بازار سرمایه باشند. عشقی اظهار کرد: همچنین سازمان بورس در تلاش است تا در افزایش تامین مالی این شرکت‌ها نقش بیشتری را برعهده داشته باشد.

رئیس سازمان بورس گفت: در سازمان بورس تمهیدات خوبی درباره انتشار اوراق بدهی و پذیرش دانش‌بنیان‌ها در بورس اتخاذ شده است.

بررسی پذیرش استارت‌آپ‌ها در آینده نزدیک

همچنین میثم فدایی، مدیرعامل فرابورس ایران در ابتدای این نشست بااشاره به اینکه بعد از 2 سال تلاش، امروز میزبان نخستین استارت‌آپ در بازار سرمایه هستیم، گفت: طولانی شدن این فرآیند به‌دلیل نخستین بودن و تدوین قوانین و تسهیل شرایط آن بود. وی اظهار کرد: تاکنون تقاضاهای خوبی از استارت‌آپ‌ها داشتیم که طی ماه‌های آینده در هیات پذیرش، موردبررسی و پذیرش قرار خواهند گرفت.فدایی با بیان اینکه چند روز پیش شاهد عرضه نخستین استارت‌آپ در فرابورس کشور بودیم، گفت: علت اصلی طولانی شدن عرضه تپسی مشکلات و موانعی بود که در این مسیر وجود داشت، اما با کمک تیم پرتلاش تپسی و ارکان سازمان بورس از این مرحله عبور کردیم.

در انتظار افزایش تقاضای ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سرمایه

رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی نیز گفت: باتوجه به ماهیت کسب‌وکارهای استارت‌آپی، باید منتظر رشد سریع و افزایش قابل‌توجه تقاضای این کسب‌وکارها برای ورود به بازار بورس باشیم. وی افزود: برخی نگرانی‌ها درباره نوپا بودن این کسب‌وکارها و مخاطرات ورود آنها به بازار اوراق بهادار وجود دارد که با کمک کار کارشناسی سازمان بورس و اوراق بهادار و عرضه محدود سهام این استارت‌آپ، نگرانی‌ها به‌حداقل رسیده است. به‌گزارش ایسنا، مجتبی توانگر بااشاره به رونمایی از ورود تپسی به بورس، با بیان اینکه فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای مردم تغییر کرده است، گفت: عموم مردم تاکنون فرصت سرمایه‌گذاری در ابزارها و موقعیت‌های سنتی از جمله املاک، طلا و مسکوکات و سهام شرکت‌های دارایی پایه از طریق بورس یا بازارهای خارج از بورس را داشته‌اند، اما برای نخستین‌بار فرصت سرمایه‌گذاری در شرکت‌های استارت‌آپی از طریق بازارهای متشکل بورس و فرابورس امکان‌پذیر شده که پیش از این تنها برای طیف کمی از سرمایه‌گذاران به‌صورت خصوصی فراهم بوده است.

وی ادامه داد: در حال ‌حاضر فرصت‌های بهره‌برداری تغییر کرده و کارآفرینان از کسب‌وکارهای بلوغ‌یافته خارج شده و فرصت تامین مالی برای ایجاد کسب‌وکارهای جدید به‌وجود آمده است. تاکنون امکان جذب و خروج بخشی از سرمایه کارآفرینان و سرمایه‌گذاران خطرپذیر به‌سختی امکان‌پذیر بود؛ آنهایی که در حوزه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، استارت‌آپ‌ها و... سرمایه‌گذاری می‌کردند و آن کسب‌وکار را به‌بلوغ می‌رساندند. اکنون این فرصت فراهم شده است که بتوانند با عرضه بخشی از سهام در بازار سرمایه، امکان جذب سرمایه در کسب‌وکار فعلی یا در ایده‌ها و استارت‌آپ‌های جدید را داشته باشند و به توسعه اقتصاد نوآورانه و دیجیتال و افزایش اشتغال کمک کنند. این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس توضیح داد: برای هر سرمایه‌گذار، نقدشوندگی سرمایه و امکان برداشت حداقل بخشی از سرمایه‌گذاری‌اش برای مواقع ضروری یا گسترش کسب‌وکار یک ضرورت ابتدایی است که امروز برای سرمایه‌گذاران استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های با دارایی‌های نامشهود و پلتفرم‌ها فراهم شده است.توانگر اضافه کرد: تاکنون چند شرکت با کسب‌وکارهایی مبتنی بر دارایی نامشهود و دانش‌بنیان در بازار سرمایه عرضه شده‌اند که به‌طورعمده دارایی نامشهود آنها نرم‌افزارهای تولیدی آنها بوده،اما تفاوت تپسی به‌عنوان فصلی نو، در نوع دارایی‌های نامشهود آن است.

دارایی نامشهود تپسی علاوه بر امکانات نرم‌افزاری و دانش و فناوری نرم‌افزارهایش، پلتفرم آن، مشتریان فعالش، اعتماد مردم و البته هزینه‌های جذب مشتری از جمله تبلیغات و یارانه‌هایی است که به دارایی‌های نامشهودش یعنی مشتریان فعال تبدیل شده‌اند،بنابراین با نوع جدیدی از دارایی و بدون تکیه بر دارایی‌های مشهود سنتی روبه‌رو هستیم که یک تغییر رو به جلو است.توانگر گفت: برای بازار سرمایه نیز امروز روزی تاریخی است، برای سرمایه‌گذاران این بازار، امکان سرمایه‌گذاری در شرکت‌های با دارایی نامشهود، کسب‌وکارهای غیرسنتی، دانش‌بنیان و مبتنی بر تغییرات روز، فراهم شده. این فرصت برای سرمایه‌گذاران مغتنم است و وظیفه سازمان بورس و شرکت فرابورس ایران را سنگین کرده است. در انتخاب و عرضه این شرکت‌ها باید نظام‌های شفافیت، کنترل و ارزش‌گذاری دقیق رعایت شود تا تجربه شیرین و موفقی برای مردم شکل بگیرد و سرمایه‌گذاری در این کسب‌وکارها تشویق شده و باعث شکوفایی کشور در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان، اقتصاد دیجیتال، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌هایی که از فناوری برای بهره‌وری و ارائه خدمات و کالا جدید استفاده می‌کنند، شود.این نماینده مجلس با بیان اینکه از متولیان بازار سرمایه انتظار می‌رود که نقش کلیدی تسهیل‌کنندگی و نظارت را به‌صورت همزمان داشته باشند، افزود: شفافیت به‌عنوان مهم‌ترین نیاز امروز جامعه که تبلور آن در بازار سرمایه است، نقش اساسی در موفقیت کشور خواهد داشت. این مهم برای شرکت‌های استارت‌آپی، دانش‌بنیان و... بسیار حائزاهمیت است. باتوجه به اینکه از نگاه بیرونی، مبهم به‌نظر می‌رسند و مدل‌های کسب درآمد و هزینه‌ها و دارایی‌های نامشهودشان کمی سخت قابل‌شناسایی است و بازار سرمایه این بستر را برای این شرکت‌ها فراهم می‌کند و رویه‌های صحیح را به آنها یاد می‌دهد،بنابراین مورداستقبال کسب‌وکارها و از طرف دیگر سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد و ان‎شاءالله موجب شکوفایی و توسعه کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال در کشور عزیزمان خواهد شد.

توانگر ادامه داد: باتوجه به ماهیت کسب‌وکارهای استارت‌آپی، باید منتظر رشد سریع و افزایش قابل‌توجه تقاضای این کسب‌وکارها برای ورود به بازار بورس باشیم. برخی نگرانی‌ها درباره نوپا بودن این کسب‌وکارها و مخاطرات ورود آنها به بازار اوراق بهادار وجود دارد که با کمک کار کارشناسی سازمان بورس و اوراق بهادار و عرضه محدود سهام این استارت‌آپ، نگرانی‌ها به‌حداقل رسیده ‌است. نتیجه این کارشناسی در ضوابطی با عنوان ضوابط پذیرش شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتالی که توسط هیات‌مدیره سازمان بورس به‌تصویب رسیده و به شرکت‌ها ابلاغ شده، انعکاس یافته است. این ضوابط گام مهمی در هموار ساختن راه ورود به بازار اوراق بهادار و عرضه عمومی استارت‌آپ‌ها است.

سخن پایانی

بسیاری از فعالان این حوزه معتقد هستند داشتن نگاه اقتصادی و ارزش‌افزوده به حوزه صنایع خلاق امری ضروری بوده و تنها داشتن نگاه حمایتی به این حوزه را بسیار آسیب‌زا عنوان کرد. این گروه ضمن تاکید بر ضرورت ورود این شرکت‌ها بر بورس، از وجود ۳ مانع به‌عنوان اصلی‌ترین موانع پیش‌روی شرکت‌های فعال در حوزه صنایع خلاق سخن می‌گویند. فعالان این حوزه در تشریح این موانع می‌گویند جامعه ما با ویژگی‌ها و شرایط خاص، لاجرم مستعد محدودیت در برخی حوزه‌هایی است که  در ذات خود محدود نیستند. به‌علاوه اینکه شاخص‌های تنظیم‌شده در این فضا، با واقعیت موجود فاصله‌ای زیاد دارد و در نهایت مانع نهایی، نبود امنیت سرمایه‌گذاری برای تولید مصنوعات خلاق است، بنابراین در مسیر قانون و سیاست‌گذاری شرکت‌های فعال در حوزه صنایع خلاق، باید 2 کار مهم را انجام داد که عبارتند از: حمایت از حلقه‌های میانی در توسعه شرکت‌های خلاق باتوجه به منویات رهبر معظم انقلاب و تحریک تقاضا برای شرکت‌های خلاق.