منجیانی که خود در میان مشکلات گرفتارند
به‌گزارش صمت، در سال‌های اخیر تشدید تحریم‌ها توانست مجاری ورود تکنولوژی و دانش روز دنیا را تنگ‌تر و کار را برای شرکت‌های صنعتی از جمله فولادی‌ها سخت کند، اما درست در چنین شرایطی استفاده از توان ساخت داخل و همچنین همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح و در دستور کار فولادی‌ها قرار گرفت، اما الزام به حرکت در این مسیر به اندازه‌ای بود که دانش‌بنیان در ترکیب شعار سال قرار گرفت و رهبر معظم انقلاب نیز بر آن تاکید بسیار داشت.
شاید پس از این تاکید رهبر معظم انقلاب برای حمایت از دانش‌بنیان‌ها در امسال نقشه راه فولادی‌ها تغییر کرد و حرکت به‌سمت تعامل و همکاری بیشتر با دانش‌بنیان‌ها در دستور کار قرار گرفت تا بتوانند نیازهای خود را در سایه تحریم با همکاری این مجموعه‌ها پیش برده و دانش و تکنولوژی را انتقال دهند.
آمار و گزارش‌های منتشرشده از سوی تولیدکنندگان فولاد و مجموعه‌های شاخص در این صنعت نشان می‌دهد، همکاری دانش‌بنیان‌ها و فولادی‌ها به نقاط خوبی رسیده است و می‌توان به آینده پیش‌رو امیدوار بود.
در واقع بسیاری از موفقیت‌ها و بومی‌سازی‌ها در برهه زمانی که ایران با تحریم‌ها مواجه بود، در کنار تاکید بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی انجام گرفته است و حالا در این وضعیت، فولادسازان بزرگ به‌دنبال طرح تحول دیجیتال هستند تا بتوانند با دستیابی به تکنولوژی‌های جدید، میزان بهره‌وری خود را افزایش دهند و سوددهی را بالا ببرند.
این موضوع حتی می‌تواند بر فعالیت شرکت‌های فلزی حاضر در بورس هم اثرگذار باشد و حمایت سهامداران از نمادهای فولادی را افزایش دهد.
چالش مسیر صنعت فولاد
اما در این بین، چالش دیگری در مسیر صنعت فولاد کشور وجود دارد که کار را برای هر دو بخش یادشده یعنی تولیدکنندگان فولاد و دانش‌بنیان‌ها سخت می‌کند. تولید فولاد سبز در حال تبدیل شدن به یکی از الزامات جهانی است که می‌توان بر قدرت رقابتی ایران در بازارهای صادرات اثرگذار باشد، زیرا سیاست کربن صرف و بحث مالیات کربن تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند بازارهای اروپایی را تحت‌تاثیر قرار و هزینه صادراتی برای تولیدکنندگان را افزایش دهد.
تولید فولاد سبز
باتوجه به موارد یادشده، به‌نظر می‌رسد تولیدکنندگان فولاد به‌سمت تولید فولاد سبز حرکت و نیازهای خود برای دستیابی به این هدف را شناسایی کرده‌اند. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که بزرگان فولادی قرارداد همکاری در زمینه معدنکاری و فولاد سبز را در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) امضا کردند تا شاهد آغاز این کار باشیم. در کنار این موضوع، سمپوزیوم فولاد که یکی از رویدادهای مهم برای فعالان این صنعت محسوب می‌شود نیز، موضوع اصلی خود را در امسال به بحث فولاد سبز و چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان فولاد برای دستیابی به این مهم اختصاص داده بود.
چین تمام صنایع را سبز می‌کند
به هر حال فراموش نکنیم چین تا سال ۲۰۳۰ تا ۹۰ درصد فولاد خودش را سبز خواهد کرد و تا سال ۲۰۶۰ تمام صنایع را سبز خواهد کرد، اما این در حالی است که ایران در حال حاضر چنین تکنولوژی را در اختیار ندارد و باید تلاش کند در شرایط تحریمی به آن دست پیدا کند، در غیر این صورت، برای صادرات به اروپا مجبور به پرداخت مالیات کربن خواهد بود.
نقش جدی دانش‌بنیان‌ها
در میان اخبار
در چنین شرایطی، بدون شک نقش دانش‌بنیان‌ها جدی‌تر و حساس‌تر از گذشته می‌شود و باید بیش از گذشته، تعامل خود با فولادی‌ها را افزایش دهند، اما نگاهی به شرایط فعلی اقتصاد و چالش‌های مهمی که در کنار این موضوع پیش‌روی فولادی‌ها قرار گرفته است، باعث می‌شود تا بستر توسعه این همکاری‌ها چندان فراهم نباشد و به‌نوعی فعالان این حوزه تاکید بر همکاری با دانش‌بنیان‌ها را تنها در حد یک شعار بدانند. اما نکته مهم آن است که در آن سوی ماجرا، تولیدکنندگان فولاد خود تاکید بر افزایش همکاری با دانش‌بنیان‌ها و استفاده از ظرفیت‌های آنها دارند.
شرایط ناخوشایند این روزها
در این میان، یکی از فعالان حوزه دانش‌بنیان که تمایلی به عنوان شدن اسم خود و شرکتش نداشت، در گفت‌وگو با صمت بر شرایط ناخوشایند این روزهای این حوزه تاکید داشت. وی بیان کرد: متاسفانه اوضاع، چندان برای دانش‌بنیان‌ها مناسب نیست و شاید در این زمینه بیشتر ظاهرسازی رخ می‌دهد. زمانی که تولید با چالش همراه است و تولیدکنندگان فولاد تحت فشار هستند و تحت‌تاثیر تصمیمات غیرکارشناسی با مشکلات جدی مواجه می‌شوند، بدون شک شرایط برای ما هم چندان مناسب نخواهد بود.
این فعال در ادامه تصریح کرد: هرچند در سال‌های اخیر شاهد همکاری دانش‌بنیان‌ها با صنعت فولاد بوده‌ایم و در بسیاری از موارد آنها نقش کمک‌کننده ایفا کرده‌اند، اما متاسفانه سیاست‌های کلی به‌اندازه‌ای ناقص و غیرکارشناسی هستند که این کمک‌ها چندان حلال مشکلات نیستند.
زنگ خطر برای صنعت فولاد
وی تصریح کرد: اگر سیاست‌گذاری‌های کلی بهبود یافته و بستر برای فعالیت دانش‌بنیان‌ها فراهم شود، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند فعالیت‌های خود را توسعه دهند، اما در شرایط فعلی چنین امکانی وجود ندارد.
ادامه‌دار شدن این موضوع می‌تواند نیروهای فعال در این حوزه را مجبور به مهاجرت کند. وی درباره این موضوع اضافه کرد: متاسفانه مهاجرت، امروز در حال وقوع
است.
یعنی علاوه بر نیروی انسانی که همه از آن مطلع هستیم، شرکت‌ها نیز در حال مهاجرت به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، ترکیه و حتی کانادا هستند و این موضوع رو به افزایش است. جالب است که در برخی موارد، کشورها از شرکت‌ها و اجرای طرح‌شان دعوت می‌کنند و این موضوع می‌تواند زنگ خطر برای صنعت فولاد باشد.
مشکلات طرح‌های توسعه‌ای
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه در شرایط فعلی بسیاری از شرکت‌های فولادی تنها به‌دنبال حفظ حضور و ادامه حیات خود هستند، در حالی که شاید در ۲ سال قبل شرایط بهتری برای فعالیت داشتند، اما امروز شاهد هستیم میزان طرح‌های توسعه‌ای در پی مشکلاتی همچون تامین برق، گاز، مواد اولیه و... با کاهش مواجه شده‌اند و این شرکت‌ها تنها تلاش می‌کنند تا خود را سرپا نگه دارند. شاید در این شرایط گسترش همکاری با دانش‌بنیان‌ها در اولویت‌های بعدی قرار بگیرد، برخلاف آن چیزی که در شعارها بر آن تاکید شده است.
سخن پایانی
آن‌طور که شرایط نشان می‌دهد، وضعیت دانش‌بنیان‌ها در میان تولیدکنندگان فولاد چندان تعریفی و خوش‌بینی به آینده وجود ندارد و این بی‌میلی می‌تواند به‌نوعی هشدار برای صنعتی باشد که تلاش می‌کند سهم خود در صادرات غیرنفتی را افزایش دهد. از سویی دیگر، حرکت به‌سمت تولید فولاد سبز نیز نیازمند استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا است که دانش‌بنیان‌ها می‌توانند در این زمینه حضور خود در صنعت فولاد را پررنگ‌تر کنند، اما همان‌طور که بیان شد، سرنخ این مشکل در گام نخست به تصمیمات غیرکارشناسی در بدنه دولت بازمی‌گردد که می‌تواند تولید و صادرات را تحت‌تاثیر قرار دهد و میزان ارزآوری کشور را با چالش همراه کند، در نتیجه شاید بهتر باشد با بازنگری در برخی سیاست‌ها، وزارت صمت به‌عنوان متولی اصلی این صنعت، مسیر ورود دانش‌بنیان‌ها را هموار کند.
