7 کشور پاکستان، افغانستان، ترکیه، عراق، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان با جمهوری اسلامی ایران مرز خاکی دارند و کویت، قطر، امارات متحده عربی، بحرین، عمان، عربستان، روسیه و قزاقستان نیز 8 کشوری هستند که از طریق خلیج‌فارس، دریای عمان و دریای خزر با کشورمان همسایه به‌شمار می‌روند. به گزارش صمت، اخیرا مذاکرات و دیدارهایی برای همکاری معدنی ایران با افغانستان و قزاقستان انجام شده که در ادامه زمینه‌های همکاری سه کشور در این حوزه بررسی شده است.

فرصت‌های معدنی افغانستان و قزاقستان

افغانستان هم از نظر فلزات پایه و هم از نظر سنگ‌های قیمتی غنی است و مهم‌تر از همه، این کشور دارای ذخایر غنی لیتیوم است که با رشد فناوری‌های نوین بیشتر به این ماده احساس نیاز می‌شود، اما فضای ناامن موجود در افغانستان، امکان سرمایه‌گذاری را سخت می‌کند. پیش از این، بلوک شرق و پس از آن هم ایالات‌متحده امریکا تصمیم به سرمایه‌گذاری در افغانستان داشته‌اند که چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. علاوه‌بر آن ایران و افغانستان معادن مشترک آهن و مس دارند و منابع معدنی در افغانستان وجود دارد که در ایران وجود ندارد و همکاری برای استخراج آنها می‌تواند برای هر دو کشور سودآور باشد، اما برای سرمایه‌گذاری نیاز به امنیت سرمایه است. از سوی دیگر باتوجه به ظرفیت‌های موجود بخش صنعت و معدن در قزاقستان، فرصت بسیار مناسبی برای فعالیت شركت‌های ایرانی در این کشور فراهم شده است.

معاون معادن و فرآوری مواد وزیر صنعت، معدن و تجارت دستاوردهای سفر اخیر خود به افغانستان را تشریح کرد و گفت: مقامات افغانستان مایل به آغاز فعالیت‌ شرکت‌های معدنی ایران در این کشور هستند و قرار است رایزنی‌ها در هفته آتی در لایه کارشناسی و بازدیدهای میدانی ادامه یابد.

ورود ایران به معادن افغانستان

 رضا محتشمی‌پور افزود: در این سفر درباره همکاری‌های معدنی و برخی موانع احتمالی که به‌علت مقررات و برخی تصمیمات دولت افغانستان وجود دارد و همچنین ظرفیت‌هایی که می‌تواند نقاط شروع همکاری معدنی تهران-کابل باشد، گفت‌وگوهای خوبی انجام شد. وی ادامه داد: شرکت‌های ایرانی نسبت به مقوله «تضمین امنیت» در افغانستان حساسیت دارند و از طرفی حضور بدون ضابطه شرکت‌های ایرانی در افغانستان موردتوجه است. وی عنوان کرد: توسعه معادن بزرگ افغانستان در ابتدای راه است و باید مقدمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آن فراهم شود و ما نیز با حضور قوی فراسرزمینی در حوزه معادن، نسبت به شناسایی ظرفیت‌ها و استفاده از آن حساس هستیم.  در همین حال رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان از فرصت سرمایه‌گذاری ایران در معادن افغانستان خبر داد و گفت: تاکنون بیش از ۱۴۰۰ منطقه معدنی در افغانستان شناسایی ‌شده است. این کشور پهناور دارای ذخایر زیرزمینی از جمله مس، لیتیوم، آهن، طلا، نیوبیوم و کبالت است که با استخراج این معادن، افغانستان به یکی از قوی‌ترین کشورهای صادرکننده مواد معدنی در جهان تبدیل خواهد شد. امیدوارم سفر معاون معدنی و فرآوری مواد وزیر صنعت، معدن و تجارت مقدمه‌ای باشد برای همکاری در حوزه معدن و در این زمینه باید دولت پیش‌قدم باشد.

صمتحسین سلیمی معتقد است: از آنجایی که قوانین در افغانستان ثبات کافی ندارد و تغییرات بسیار سریع اتفاق می‌افتد، سرمایه‌گذار دولتی به‌خاطر مسائل سیاسی می‌تواند ریسک کند، اما بخش خصوصی نیاز به قوانین باثبات دارد و باید امنیت سرمایه‌گذاری در کشور افغانستان وجود داشته باشد تا بخش خصوصی وارد حوزه معدن و سرمایه‌گذاری در سایر حوزه‌ها شود. رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان به سایت اتاق ایران گفت: مدت‌هاست که چین، پاکستان، روسیه و ترکیه به حوزه معدن در افغانستان وارد شده‌اند. ما همسایه این کشور هستیم و مرزهای طولانی با آنها داریم و نباید از سرمایه‌گذاری در افغانستان غفلت کنیم. به‌عنوان‌مثال ما با کمبود سنگ‌‌آهن روبه‌رو هستیم و می‌توانیم این کمبود را از افغانستان جبران کنیم. او تاکید کرد: آمارها نشان می‌دهد در افغانستان ۱.۴ میلیون تن عناصر نادر خاکی وجود دارد که گروهی متشکل از ۱۷ عنصر مورد استفاده در ساخت محصولات الکترونیکی مصرفی و تجهیزات نظامی است. کوه‌های افغانستان منابع معدنی مهمی نظیر مس، طلا، نفت، گاز طبیعی، اورانیوم، بوکسیت، زغال‌سنگ، سنگ‌آهن، عناصر خاکی نادر، لیتیوم، کرومیوم، سرب، روی، سنگ‌های قیمتی، تالک، سولفور، تراورتن، گچ و سنگ مرمر را در خود جای داده‌اند. البته من در این مدت تغییرات مهمی در جهت همکاری ندیده‌ام، اما اینکه دولت‌ها پیش‌قدم همکاری در حوزه معدن شوند، گام مثبتی است و بخش خصوصی از آن استقبال می‌کند. باید قوانین و مشکلات آن بررسی شود و در صورت ثبات شرایط، بخش خصوصی هم آمادگی لازم برای سرمایه‌گذاری را دارد. در شرایط حاضر انتظاری که وجود دارد این است که دولت گزارشی از روند کار در حوزه معدن افغانستان را به بخش خصوصی ارائه دهد تا ابهامات رفع و روند سرمایه‌گذاری با شناخت بیشتری آغاز شود.

ایران می‌تواند هاب صادرات‌قزاقستان در منطقه شود

سیاست توسعه ارتباط و همکاری اقتصادی ایران با کشورهای همسایه منجر به برقراری ارتباط بین وزرای ایران و قزاقستان شد؛ بر همین اساس چندی پیش وزیر صنعت، معدن و تجارت با معاون نخست‌وزیر و وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان دیدار کرد و گفت: با تقویت روابط اقتصادی دو کشور و مشارکت شرکت‌های ایرانی و قزاقستانی، همکاری‌های عمیق، پابرجا و گسترده‌تری شکل خواهد گرفت. سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت در دیدار با نخست‌وزیر قزاقستان گفت: قزاقستان در حوزه معدن بسیار غنی است و مانند ایران شرکت‌های معدنی بزرگی دارد و ما می‌توانیم بخشی از نیاز وارداتی خود به 2 میلیون تن ورق را از قزاقستان تامین کنیم.

صمتفاطمی‌امین تصریح کرد: ایران در حوزه‌هایی مانند لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی و صنایع دارویی به ظرفیت‌های قابل‌توجهی رسیده که این می‌تواند زمینه‌ساز کار‌های مشترکی میان دو کشور شود. فاطمی‌امین همچنین بر تدوین نقشه راه برای توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی دو کشور تاکید کرد و گفت: رئیس سازمان توسعه تجارت ایران از طرف ما امورات مرتبط با تجارت با قزاقستان را به‌صورت ویژه پیگیری می‌کند. بخت سلطان‌اف، معاون نخست‌وزیر و وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان نیز با تاکید بر تقویت کریدور فراخزر با استفاده از امکانات لجستیکی ایران گفت: ایران باتوجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی که دارد می‌تواند به هاب صادرات قزاقستان در منطقه تبدیل شود.وی ادامه داد: در سفر نخست‌وزیر قزاقستان به ترکیه، استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های ایران برای افزایش مراودات تجاری ایران، ترکیه و قزاقستان مورد تاکید قرار گرفت و موضوع تبدیل‌شدن ایران به هاب صادرات قزاقستان در منطقه موردبحث و تبادل‌نظر قرار گرفت، زیرا این موضوع برای گسترش مراودات بسیار مهم است. وی با اشاره به سفر نخست‌وزیر قزاقستان به روسیه نیز ادامه داد: در آن دیدار‌ها نیز بر استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت‌های اقتصاد ایران تاکید شده بود و هیات‌های کارشناسی قزاقستانی نیز که پیش‌تر به ایران سفر کرده بودند، تصمیم‌های خوبی برای استفاده از این ظرفیت‌ها داشتند. سلطان اف بر ضرورت یافتن جنبه‌های جدید همکاری دو کشور تاکید کرد و ادامه داد: به‌دنبال استفاده از تجربیات ایران در حوزه‌هایی مانند تولید ماشین‌آلات کشاورزی، کود شیمیایی، تولیدات صنعتی، معدن و صنایع معدنی و همچنین نفت و گاز باتوجه به تجربه ۱۲۰ ساله استخراج نفت در ایران هستیم.

سخن پایانی

استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه از مسائل موردتوجه در سیاست اقتصادی ایران است و در میان کشورهای همسایه، افغانستان و قزاقستان علاوه بر ویژگی هم‌مرز بودن، به‌دلیل برخی اشتراکات از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در دیپلماسی اقتصادی ایران برخوردارند. همچنین به‌گفته فعالان اقتصادی، معدن پنجره ورود ایران به قزاقستان به‌شمار می‌رود؛ چنانچه ایران و قزاقستان در دهه اخیر همکاری‌های معدنی بسیاری با هم داشته‌اند که مهم‌ترین آنها حضور پیمانکار قزاقی در معدن طلای ساریگونی کردستان است. البته هیات قزاق طی سال‌های تحریم به‌دلیل برخی مشکلات از قبیل اخذ ویزا برای آمدن به ایران نتوانست بهره‌برداری از این معدن را پیش ببرد.