بازار آزاد ارز در جریان معاملات روزانه آبان شاهد ثبت رکوردهای تازه تاریخی دلار امریکا و متوسط ماهانه نرخ فروش آن بود و بهای رسمی فروش دلار نیز در این ماه به سطح کم‌سابقه خود صعود کرد. نرخ آزاد فروش دلار امریکا در بازار تهران در جریان دادوستدهای آبان، رکورد جدیدی را ثبت کرد. نرخ دلار امریکا در معاملات روزهای آخر آبان به ۳۶ هزار و ۷۵۰ تومان رسید و به این ترتیب، اوج تازه‌ای برای نرخ این ارز مرجع در بازار آزاد تهران ثبت شد. هرچند شاخص دلار امریکا طی ماه‌های اخیر روندی صعودی داشت و به بالاترین سطح خود رسیده بود، اما از هفته دوم مهر تاکنون، در مجموع روندی نزولی داشته و نرخ برابری آن در مقابل ارزهای عمده ازجمله یورو تضعیف‌ شده است؛ بر همین اساس برخی کارشناسان معتقدند صعود نرخ دلار در معاملات ماه گذشته بازار ایران بیش از همه متاثر از کسری بودجه فزاینده دولت به‌دلیل تحقق نیافتن درآمدهای پیش‌بینی‌شده در بخش مالیات و فروش نفت است. همچنین گروهی دیگر بر این باورند که بانک مرکزی ایران همزمان با ادامه ثبت نرخ تورم ۴۰ درصدی و نرخ ۳۵ درصدی رشد نقدینگی چاره‌‌ای جز تن دادن به تضعیف ریال در برابر دلار امریکا ندارد. صمت در گزارش زیر عوامل موثر بر نرخ ارز شاخص را بررسی کرده است.

تورم دلار را گران کرد

میثم رادپور، تحلیلگر بازارهای مالی درباره علل جهش نرخ ارز به صمت گفت: طبق اعلام مرکز آمار ایران تورم آبان همچنان بالای ۴۰ درصد است؛ بنابراین طبیعی است که تورم بر ارز شاخص هم مثل هر کالای دیگری اثر بگذارد و موجب افزایش نرخ این کالا در بازار شود.

وی با تاکید بر اینکه رشد نقدینگی کل همچنان بیش از ۳۵ درصد است، اظهار کرد: بانک مرکزی ایران با ادامه ثبت نرخ تورم ۴۰ درصدی و نرخ ۳۵ درصدی رشد نقدینگی چاره‌‌ای جز تن دادن به تضعیف ریال در برابر دلار امریکا ندارد. این تحلیلگر بازارهای مالی یادآور شد: در مقایسه با تاثیر تورم بر افزایش نرخ کالاها، دلار کمترین تاثیر افزایشی را از این شاخص گرفته است؛ بنابراین تا زمانی که تورم مهار نشود افزایش نرخ دلار اجتناب‌ناپذیر است.

دلارهای تقلبی

به‌گفته رادپور پلیس امنیت اقتصادی فراجا از دستگیری 7 نفر از دلالان ارزی و کشف ۱۱میلیون دلار اسکناس تقلبی در بازار ارز تهران خبر داد که این خبر موجب شد بازیگران ارزی با احتیاط بیشتری دست به خرید بزنند.

وی با اشاره به افزایش شکاف میان نرخ آزاد و رسمی و توزیع سهمیه‌های فردی گفت: پرداخت ۲هزار یورویی یا دلاری به هر شهروند با دامن زدن به افزایش تقاضا موجب افزایش بیشتر نرخ‌ها شده، اما هنوز قدرت «تورم» برای بالا بردن نرخ ارز بیشتر از «تقاضا» است.

این تحلیلگر بازارهای مالی در ادامه یادآور شد: با تاریک‌تر شدن چشم‌انداز احیای توافق هسته‌ای ایران، تقاضای خرید ارز افزایش ‌یافته که بیشتر متاثر از تلاش خریداران برای حفظ ارزش سرمایه و پس‌اندازهایشان در مقابل افزایش تورم است.

وقت‌کشی با اوراق ارزی

 وی در پاسخ به این پرسش که آیا فروش اوراق ارزی جلوی جهش نرخ دلار را می‌گیرد، اظهار کرد: فارغ از اینکه از انتشار اوراق ارزی چقدر استقبال می‌شود و چقدر این ابزار موردتقاضای مردم خواهد بود و در چه حد می‌تواند نقدینگی را بلوکه کند، مسئله اصلی این است که دولت باید روی کنترل تورم متمرکز شود؛ این در حالی است که هنوز شواهدی از کنترل تورم مشاهده نمی‌شود.

این تحلیلگر بازارهای مالی تاکید کرد: بسته اجرایی بانک مرکزی، راهکارهای گذرا و کوتاه‌مدت است؛ بنابراین به این بسته باید صرفا به‌عنوان مسکنی موقت نگاه کرد تا با آن زمان خرید و بازار ارز را سروسامان داد.

رادپور افزود: بانک مرکزی اعلام کرد شما (مردم) ریال خود را بدهید و عملا اوراق ارزی برای سررسید دریافت و در آن سررسید هم به بانک مراجعه کنید و دلار خود را تحویل بگیرید، اما اعلام نکرده این ارز چگونه پرداخت می‌شود و سود حاصل از آن ریالی محاسبه می‌شود یا دلاری؟

اثر تصمیم یک‌شبه

وی با تاکید بر اینکه فروش اوراق تاثیر بلندمدت بر بازار ارز ندارد، گفت: فروش ۴ هزار دلار به ازای هر کد بورسی در مجموع بسیار ناچیز است که نمی‌تواند نقدینگی سرگردان را به میزان قابل‌توجهی جذب کند.

این تحلیلگر بازارهای مالی تصریح کرد: این تصمیم‌های خلق‌الساعه فقط عامل ایجاد یک وقفه و گرفتن یک فرصت زمانی برای فروکش کردن التهاب است. راه‌حل اساسی برای ساماندهی بازار ارز، کنترل تورم در اقتصاد است و تا زمانی که تورم فروکش نکند، بازار ارز ساماندهی نخواهد شد.

دلار در آخر سال

رادپور در ادامه یادآور شد: امسال بیش از ۴۰ درصد تورم در اقتصاد ایران وجود دارد، در حالی ‌که شرکای تجاری ایران کمتر از ۱۰ درصد تورم دارند؛ بنابراین حداقل یک شکاف تورمی ۳۰ درصدی بین ایران و شرکای تجاری‌ وجود دارد. این تحلیلگر بازارهای مالی اذعان کرد: شکاف تورمی ۳۰ درصدی بین ایران و شرکای تجاری‌اش به این مفهوم است که نرخ دلار در پایان امسال هر عددی باشد، به همان نسبت میزان شکاف تورمی حدود ۳۰ درصد یا بیش از ۳۰ درصد خواهد بود؛ بنابراین در سال 1402 به میزان نرخ شکاف تورمی به قیمت دلار افزوده خواهد شد. یعنی فرض کنید اگر در پایان امسال نرخ دلار ۴۰ هزار تومان یا ۳۵ هزار تومان باشد، ۳۰ درصد در سال آینده به این نرخ افزوده خواهد شد.

لزوم کنترل تورم

وی با تاکید بر اهمیت کنترل تورم در پیشگیری از افزایش نرخ ارز گفت: وقتی تورم بالا می‌رود، نرخ دلار را با وقفه افزایش می‌دهد و در ادامه با افزایش نرخ دلار، دوباره تورم بالا می‌رود. در واقع یک دور باطل و یک چرخه معیوب ایجاد می‌شود و عملا این تسلسل ادامه‌دار خواهد بود.

این تحلیلگر بازارهای مالی راهکار برون‌رفت از بحران ارز را عبور از تورم اعلام کرد و افزود: دولت‌ها باید سیاست‌های کنترل تورم را در دستور کار قرار دهند؛ برای این کار باید حل ۴ ناترازی به انضمام مدیریت انتظارات تورمی در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد.

 لازم است ناترازی بانکی، ناترازی بودجه‌ای، ناترازی ارزی و ناترازی در عرضه و تقاضای کل اقتصاد برطرف و اقتصاد پایدار شود. همچنین انتظارات تورمی که ریشه تورم در اقتصاد ایران است، باید کاهش یابد تا نرخ ارز به تعادل و ثبات برسد.

اوراق ارزی جذاب نیست

شاهین شایان‌آرانی، تحلیلگر بازارهای مالی درباره علل جهش نرخ دلار و نقش انتشار اوراق ارزی در کنترل آن به صمت گفت: دولت ابتدا باید ریشه تورم را بخشکاند. همچنین باید اوراق ارزی با نرخی مناسب به‌فروش برسد (قیمتی پایین‌تر از بازار متشکل ارزی) تا عرضه جذابیت داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه فروش اوراق صرفا ابزاری کنترلی است، ادامه داد: هنوز میزان استقبال از این اوراق توسط بانک مرکزی اعلام ‌نشده؛ بنابراین حتی اگر این ابزار مورد استقبال قرار گیرد، راهکار نیست و فقط ترمزی خواهد بود که در شرایط کنونی جلوی التهاب بازار ارز گرفته شود؛ بنابراین اگر تورم کنترل نشود، همچنان مشکل جهش نرخ ارز پابرجا خواهد ماند.

آینده دلار

وی در پاسخ به این پرسش که آینده دلار را در ایران چگونه پیش‌بینی می‌کنید، اظهار کرد: افزایش قیمت دلار این دوره هم مثل دوره‌‌‌‌‌های قبل است؛ با این تفاوت که امروز مهم‌ترین محرک نرخ ارز یعنی تورم که در چند سال اخیر رکوردهایی نزدیک ۵۰‌ درصد را به‌ثبت می‌رساند، در بی‌‌‌‌‌سابقه‌‌‌‌‌ترین وضعیت خود قرار دارد.

تحلیلگر بازارهای مالی افزود: با این نرخ تورم، فشار‌‌‌‌‌ها برای افزایش نرخ ارز بسیار بیشتر از دوره‌‌‌‌‌های قبل است. در واقع در ۲ سال اخیر، نرخ ارز تقریبا از هر کالا و خدمتی و نیز هر دارایی کمتر افزایش ‌یافته و از این بابت باید گفت نه‌تنها فشار تورم جاری بی‌‌‌‌‌سابقه است، بلکه قیمت‌ها را به سمت بالا تحریک می‌کند.

وی در ادامه توضیح داد: هنوز تورم انباشته 2 سال ‌اخیر در نرخ دلار منعکس نشده، زیرا اگر دلار براساس تورم این 2 سال افزایش نرخ داشت باید الان در کانال ۸۰ هزار تومان ایستاده بود.

گرانی دلار مثل سایر کالاها

شایان آرانی در پیش‌بینی آینده نرخ دلار گفت: در حال‌ حاضر به‌دلیل ابهامات و شایعات مربوط به برجام و چگونگی اعمال توافق‌ها، دلار در حالت انتظار زمانی به‌سر می‌برد؛ به‌زبان ساده، دلار از آغاز سال برای حرکت صعودی با شیب ملایم مهیا شده بود که توقف مذاکرات هسته‌ای بر جو روانی بازار تاثیر گذاشت و نرخ دلار در ماه گذشته روندی جهشی در پیش گرفت.

این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه دلار نیز مانند سایر کالا‌ها تحت تاثیر تورم است، افزود: با توجه به شواهد بودجه ۱۴۰۱ و روابط بین‌المللی بسته ایران می‌توان گفت دلار نیز مانند سایر کالاها با احتمال بسیار قوی، تحت تاثیر تورم خواهد بود؛ بنابراین در حالت خوشبینانه می‌توان تورم پایه سال ۱۴۰۱ را ۳۵درصد در نظر گرفت، اما اگر همین رفتار اقتصادی دولت ادامه داشته باشد، نرخ دلار هم مانند سایر کالاها می‌تواند تورم تا ۵۰ درصد را تجربه می‌کند.

سخن پایانی

این روزها روزهای پرالتهابی برای معامله‌گران در بازارهای مالی است؛ از یک‌ طرف دولت اوراق ارزی می‌فروشد و از طرف دیگر در حال فروش اوراق سکه است، اما هنوز میزان استقبال از این اوراق اعلام ‌نشده، این در حالی است که مسکن موقت «اوراق‌فروشی» در هر 2 بازار تقریبا بی‌اثر بوده است. بنا به باور کارشناسان ریشه افزایش قیمت‌ها در همه بخش‌های اقتصاد بالا بودن نرخ تورم است؛ بنابراین تا زمانی که ریشه تورم ۵۰ درصدی خشکانده نشود، نرخ هیچ کالایی از جمله ارز و سکه به ثبات نخواهد رسید. پس دولت باید به‌طور اساسی ریشه‌های پنهان تورم را بخشکاند.