این روزها به‌ویژه با شرایط اقتصادی و روند صعودی قیمت‌ها، خودرو به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شده که نگهداری و آینده‌نگری برای هزینه‌های جانبی آن، مستلزم پوشش‌های بیمه‌ای مناسبی است.

صمت در صفحه پیش رو از این شماره به بهانه روز بیمه درباره خودروهای لوکس، اما پرحاشیه، با کارشناسان صنعت بیمه به‌گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌خوانید. با ما همراه باشید.

بیمه‌گذار ارزش واقعی دارایی خود را اظهار کند

علیرضا شباهنگ، کارشناس و فعال صنعت بیمه در گفت‌وگو با صمت درباره وضعیت بیمه بدنه و شخص ثالث خودروهای لوکس در کشور، اظهار کرد: در کلیت موضوع، در روند اجرایی بیمه‌نامه‌های شخص ثالث خودروها اعم از خودروهای عادی و لوکس یا به‌عبارتی متعارف و نامتعارف، باتوجه به ضوابط، مقررات و شرایط و مفاد بیمه‌نامه‌ها ممکن است عده‌ای از کارکرد بیمه‌نامه خود راضی یا ناراضی باشند.

شباهنگ در ادامه گفت: در قانون شخص ثالث، دارندگان خودروهای لوکس و گرانقیمت اغلب در این زمینه که چرا باوجود پرداخت حق بیمه، زمانی که خسارتی به خودرو آنها وارد می‌شود، نمی‌توانند از مزایای آن به‌طور واقعی استفاده کنند، معترض و ناراضی هستند. صاحبان این خودروها مکلفند خسارت‌هایی که به خودروهای دیگر وارد آورده‌اند را جبران کنند، اما در مقابل خسارتی که از طرف مقابل به خودرو آنها وارد می‌شود، تمام و کمال جبران نمی‌شود و باید مسیر بیمه‌ای دیگری را برای جبران خسارت‌شان پیگیری کنند.

وی افزود: درباره بیمه‌نامه‌های بدنه، بحث کمی متفاوت است. بیمه بدنه، یک پوشش بیمه‌ای اختیاری است و اغلب صاحبان خودروهای لوکس سراغ آن می‌روند و احساس نیاز بیشتری به داشتن بیمه‌نامه بدنه دارند؛ بنابراین باتوجه به بازار تقاضایی که وجود دارد، شرکت‌های بیمه در حد توان‌شان این خودروها را پوشش می‌دهند و می‌توان گفت پوشش‌های بیمه‌ای تکمیلی خوبی هم برای خودروهای گرانقیمت پیش‌بینی کرده‌اند تا اگر خسارتی برای آنها پیش آمد تا حد امکان بتوانند از مزایای بیمه‌نامه‌ای که دارند، استفاده کنند.

سقف بیمه بدنه

شباهنگ در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با افزایش قیمت خودروهای لوکس به‌ویژه در چند سال اخیر، بیمه‌نامه بدنه می‌تواند پاسخگوی خسارت آنها باشد، گفت: در بحث بیمه بدنه، ماده ۱۰ قانون بیمه می‌گوید بیمه‌گذار نباید دارایی خود را کمتر از قیمت واقعی، بیمه کند و همیشه این اخطار به بیمه‌گذار داده می‌شود که دارایی (مثلا خودرو) خود را به قیمت واقعی بیمه کند؛ بنابراین سقف بیمه بدنه بستگی به بیمه‌گذار دارد. به‌عنوان مثال، اگر ارزش خودرویی ۳ میلیارد تومان است، بیمه‌گذار ارزش خودرو خود را کمتر اعلام می‌کند تا حق‌بیمه کمتری پرداخت کند. در مقابل، همین فرد زمانی که با خسارتی مواجه می‌شود، عکس این را اظهار می‌کند. پیشنهاد بیمه این است که صاحب خودرو، خودرو خود را با قیمت واقعی بیمه کند تا در مقابل، بیمه هم خسارت او را به‌میزان واقعی بپردازد.

صنعت بیمه متاثر از شرایط اقتصادی

در کشورهای دیگر، عکس ایران، حق‌بیمه خودروهای لوکس و گرانقیمت ارزان‌تر است. شباهنگ در بیان دلایل این تفاوت اظهار کرد: اقتصاد کشور در وضعیت خاصی قرار دارد و دچار مشکلاتی مانند تحریم‌، نوسان نرخ ارز، روند صعودی قیمت‌ها و... است که شرایط را برای فعالیت تمام بنگاه‌های اقتصادی سخت کرده است. شرکت بیمه هم به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی در همین شرایط در حال فعالیت است؛ به‌عبارتی نمی‌توانیم یک خلأ ایجاد و شرکت بیمه را از سایر بنگاه‌ها جدا کنیم. در حال حاضر جبران خسارت یک خودرو لوکس، اگر به قطعه‌ای هرچند جزئی نیاز داشته باشد تنها با واردات ممکن است. حال این سوال مطرح است که هزینه واردات در وضعیت کنونی چقدر است و شرکت بیمه باتوجه به آن چگونه خسارت را پرداخت می‌کند؟

 وی ادامه داد: مشخص است کشوری مانند امارات و ترکیه به‌راحتی به قطعات این خودروها دسترسی دارند و نمایندگی‌های این خودروها در این کشورها به‌طور جدی فعال هستند؛ بنابراین وضعیت بیمه‌نامه‌ها در کشور ما با این کشورها متفاوت خواهد بود که موضوع عجیبی نیست. بخشی از چالش‌های ما در این بخش به تحریم‌ها برمی‌گردد که بر تمام حلقه‌های زنجیره فعالیت اقتصادی در کشور تاثیرگذار بوده و نمی‌توانیم منکر این موضوع شویم. گاهی به همین دلایل امکان دارد بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر چالشی ایجاد شود. این کارشناس بیمه در ادامه اظهار کرد: بیشتر این مشکلات به‌دلیل دسترسی نداشتن به قطعات به‌وجود می‌آید و اینکه ما در ایران برای قطعات این خودروها تعمیر نداریم و بیشتر تعویض قطعات داریم؛ حتی بسیاری از قطعات خودروهای داخلی به‌راحتی در دسترس متقاضی نیست، چه برسد به قطعات خودروهای وارداتی.

شباهنگ در این باره که افزایش قیمت خودروها چقدر روی توان پرداخت شرکت‌های بیمه‌ای تاثیرگذار بوده، گفت: بحث بیمه‌نامه‌های بدنه قدری از بیمه‌نامه‌های شخص ثالث جداست. در بیمه‌نامه‌های شخص ثالث، شرکت‌های بیمه‌ای، نه خودشان حق‌بیمه را تعیین می‌کنند و نه خسارت، به‌ویژه میزان دیه را. در این زمینه، حق‌بیمه را سازمان بیمه تعیین می‌کند و دیه را سازمان دیگری؛ بنابراین دست شرکت‌های بیمه‌ای بسته است. البته شرایط بیمه بدنه خودرو کمی متفاوت است؛ بنابراین اگر حق‌بیمه برای شرکت بیمه به‌صرفه نباشد، فارغ از رقابتی که در بازار وجود دارد، حق‌بیمه دیگری را به صاحب خودرو پیشنهاد می‌دهد.

وی افزود: هر قدر قیمت خودروها بالا برود، هزینه‌های جبران خسارت این خودروها هم تغییر می‌کند، اما حاشیه سود در بیمه شخص ثالث کمی بیشتر است. البته اگر تهیه قطعات مشکل باشد، بخشی از ضرر و زیان این روند متوجه شرکت‌های بیمه می‌شود.

تعیین حق‌بیمه ضوابط مشخصی دارد

کامران گردان، کارشناس و فعال صنعت بیمه درباره حق‌بیمه خودروهای لوکس و گرانقیمت یا به‌عبارتی نامتعارف به صمت گفت: بیمه براساس نوع خودرو و قیمت روز آن، حق‌بیمه را تعیین و از بیمه‌گذار دریافت می‌کند. نوع ماشین، حجم سیلندر و یک‌سری ضوابط مشخص دیگر، تعیین‌کننده هزینه بیمه‌نامه‌ها هستند که برای خودروهای لوکس و وارداتی بالاتر از خودروهای داخلی است.

وی ادامه داد: اگر قیمت خودرویی ۵۰ درصد دیه یک فرد مسلمان در ماه حرام باشد، آن خودرو متعارف و اگر قیمت آن بیشتر باشد، نامتعارف خوانده می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر میزان دیه ۸۰۰ میلیون تومان باشد، خودرویی با ارزش بیش از ۴۰۰ میلیون تومان، نامتعارف به‌شمار می‌رود.

گردان افزود: شورای‌عالی بیمه در مرداد ۹۶ دستورالعملی برای کل بیمه‌ها تعیین کرده است. این شورا براساس تبصره ۳ و ۴ ماده ۸ قانون بیمه اجباری وسایل نقلیه (شخص ثالث) تصویب‌نامه‌ای داده که براساس آن برای تعیین حق‌بیمه باید میزان خسارتی که به خودروهای غیرمتعارف وارد شده، ضربدر قیمت خودرو متعارف (که در سال جاری ۴۰۰ میلیون است و امکان دارد سال دیگر بیشتر شود، چون میزان دیه بالاتر می‌رود) و بر قیمت خودرو نامتعارف تقسیم شود. مثلا خودرویی (نامتعارف) به ارزش ۶۰۰ میلیون تومان خسارت دیده، مبلغ خسارت ضربدر ۴۰۰ تقسیم بر ۶۰۰ میلیون می‌شود. نتیجه این فرمول می‌شود میزان خسارتی که به صاحب خودرو زیاندیده پرداخت می‌شود که به نظر من عادلانه نیست؛ چون آن را جبران نمی‌کند.

این کارشناس صنعت بیمه خاطرنشان کرد: به هر حال، این قانونی است که تصویب شده و در دستورالعمل آن آمده که ارزیابان خسارت، کارشناسان رسمی دادگستری و کسانی که تعیین خسارت می‌کنند، موظف به رعایت مفاد آن هستند. وقتی قانون کارشناس بیمه و ارزیاب خسارت را موظف کرده با این فرمول خسارت‌ها را تعیین کنند و شرکت بیمه آن را به زیاندیده بدهد، باید این روند را طی کنند. البته در این بخش این‌گونه بیان می‌شود که صاحبان خودروهای لوکس و گرانقیمت وارداتی تا حدی مجبورند بیمه بدنه داشته باشند تا برای جبران مابه‌التفاوت خسارت احتمالی که می‌بینند، از بیمه بدنه خودشان استفاده کنند.

حاشیه‌های بیمه‌ای

 گردان درباره تفاوت معیارهای تعیین حق‌بیمه خودروهای لوکس در ایران و سایر کشورها، اظهار کرد: در ایران، حق‌بیمه را صرفا براساس قیمت و در کشورهای دیگر، براساس میزان آسیب‌پذیری و خطرپذیری خودروها مشخص می‌کنند؛ بنابراین حق‌بیمه خودروهای لوکس در کشورهای دیگر، پایین‌تر است؛ درست عکس ایران.

این فعال صنعت بیمه با اشاره به تاثیر افت قیمت خودرو بر بیمه‌نامه، گفت: موضوع دیگر در بحث بیمه خودروهای لوکس، افت قیمت این خودروهاست که خود مسئله‌ای مهم و تا حدودی دردسرساز برای بیمه است؛ یعنی اگر خودرویی بر اثر تصادف، علاوه بر خسارت، سبب افت قیمت خودرو مقابل شده باشد، هم باید هزینه خسارت را پرداخت کند و هم هزینه افت قیمت خودرو را.

وی افزود: محدودیت پرداخت خسارت مقرر در تبصره‌ای که گفته شد، شامل افت هم می‌شود؛ یعنی اگر خودرو نامتعارفی (لوکس و گرانقیمت) در پی یک تصادف، ۲۰۰ میلیون تومان افت قیمت داشته و دچار خسارت هم شده باشد، بیمه باید خسارت افت خودرو را براساس قیمت خودرو متعارف همان ۴۰۰ میلیون تومان حساب کند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا سقف بیمه می‌تواند پاسخگوی خسارت بیمه خودروهای لوکس باشد، اظهار کرد: در حال حاضر، حداقل سقف پرداخت خسارتی که تعیین می‌کنیم، ۱۶ میلیون تومان برای یک خودرو عادی است، اما بیمه‌گذار می‌تواند سقف بیمه‌نامه خودرو خود را تا ۲۰۰ میلیون تومان افزایش دهد تا برای جبران خسارت کمتر دچار مشکل شود.

گردان اظهار کرد: معمولا صاحبان خودروهای مدل پایین و متعارف تمایلی به خرید بیمه‌نامه تا سقف بسیار بالا و بیشتر از ۵۰ میلیون تومان ندارند و اگر در یک تصادف به یک خودرو لوکس، مثلا ۳۰۰ میلیون تومان خسارت وارد کنند، بیمه شخص ثالث طبق تعهد، فقط ۵۰ میلیون تومان از این خسارت را پرداخت می‌کند.

این کارشناس صنعت بیمه در پایان خاطرنشان کرد: مشکل دیگر در بیمه خودروهای لوکس به‌ویژه در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی کنونی، افزایش قیمت قابل‌توجه این خودروهاست. شرکت بیمه در این بخش یک آیتم قرار داده و نوسان قیمت‌ها را خریداری می‌کند تا بتواند تامین خسارت کند. البته این موضوع در بخش بیمه بدنه است و برای بیمه شخص ثالث چنین رویکردی نداریم و همان سقف تعیین‌شده، ملاک پرداخت خسارت قرار می‌گیرد.

سخن پایانی

به‌راستی هر که بیشتر داشته باشد، دردسرهای بیشتری هم دارد و شاید عبارت «هرکه بامش بیش، برفش بیشتر»، درباره بیمه خودروهای لوکس مصداق داشته باشد، اما اگر بخواهیم کمی عمیق‌تر به موضوع نگاه کنیم باید خدمات اجتماعی که ازسوی بخش‌های مختلف از جمله صنعت بیمه به شهروندان ارائه می‌‌شود، جدا از وضعیت دارایی و توانایی مالی یا طبقه اجتماعی آنها، در راستای تامین رفاه حداکثری تک‌تک آنها، عادلانه و باتوجه به مقتضیات زمان، دربرگیرنده تمام ابعاد آن خدمت باشد.