در چند سال گذشته ارزهای دیجیتال با ورود قانون‌گذارها در سراسر جهان به این حوزه به صدر اخبار آمدند و دنیا صنعت استخراج رمزارز را به رسمیت شناخت. در ایران هم ۳ سال است که مجلس شورای اسلامی به بحث قانون‌گذاری برای این عرصه ورود کرده، اما صنعت استخراج باتوجه به بحث تامین انرژی و خاموشی‌های تابستان در بلاتکلیفی قرار گرفته است.

تکالیف دستوری آسیب اصلی صنعت استخراج است

محمدرضا شرفی- عضو کارگروه بلاک‌چین و رمزارز کمیسیون فاوا اتاق بازرگانی ایران: در ایران باتوجه به شرایط حاکم در کشور استخراج رمزارز موضوعی مهم و از پرحاشیه‌ترین مسائل حوزه فناوری بلاک‌چین است. متاسفانه ما نگاه یک‌بعدی و دوبعدی به این فناوری داریم و تمام ابعاد این فناوری را در نظر نگرفته‌ایم. زودبازده‌ترین حوزه فناوری بلاک‌چین از نظر اقتصادی نیز همین بخش است. از ۳ سال پیش مجلس شورای اسلامی به‌عنوان قانون‌گذار به این حوزه ورود کرد و در ۲ سال ابتدایی بررسی‌ها و نظرهای کارشناسی لازم انجام شد اما ۵۰ درصد پیشنهادهای ما هم اجرایی نشد. 

برای مشکلات امروز، ۲ سال پیش راهکار وجود داشت. در تمامی این سال‌ها شاهد انواع و اقسام برخوردها با فعالان این حوزه بوده‌ایم که بیشتر این برخوردها به‌واسطه سوءمدیریت شکل گرفت. سوءمدیریت چالش اصلی کشور ما در مواجهه با فناوری‌های نوین است. متاسفانه مدیریت سنتی کشور ما شناخت دقیق و درستی از فناوری‌های نوین ندارد. بلاک‌چین یکی از فناوری‌های روز است که بیش از ۱۰ هزار پروژه در سطح جهان دارد اما حتی یک پروژه ایرانی هم در میان این ۱۰ هزار پروژه وجود ندارد. ایرانی‌های فعال در این حوزه بیشتر خارج از کشور مشغول کار شده‌ و از ایران مهاجرت کرده‌اند. استخراج رمزارز حوزه‌ای جذاب در سطح جامعه بود اما در حال ‌حاضر جذابیت ندارد. فعالان این حوزه یک روز آرامش ندارند و از سرمایه‌گذاری پشیمان شده‌اند. فضای بلاتکلیفی برای این صنعتگران شکل گرفته است.

قوانین در حوزه ارزهای دیجیتال با پیش‌زمینه‌ها و نظریات کارشناسی اشتباه شکل گرفت، این در حالی است که تغییر و اصلاح این قوانین کار بسیار سختی است. البته همچنان این رویه اشتباه ادامه دارد. نخستین آسیب در این صنعت تکالیف و رویکردهای دستوری مسئولان و مدیران کشور است که امنیت و ثبات سرمایه‌گذاری در کشور را با چالش مواجه کرده است. سرمایه‌گذاری نیازمند وجود فضای اعتماد است تا نقش درستی در اقتصاد ایفا کند، این در حالی است که بیشتر مواقع تنها از قوانین عبور می‌کنیم. برای توسعه زیرساخت‌های برق کشور باید قوانین غلط اصلاح شود. اصرار بر بکارگیری سیاستی نادرست و قانون‌شکنی رویه اشتباهی است. 

در صنعت استخراج سه عامل اصلی مانند سه ضلع یک مثلث عمل می‌کنند. تولیدکننده انرژی، صنعتگر به‌‌عنوان سرمایه‌گذار و سهم کشور در استخراج رمز ارز ۳ ضلع این مثلت را تشکیل می‌دهند. برای موفقیت در این مسیر باید توازن منافع بین سه‌ ضلع برقرار شود. اگر این اتفاق بیفتد، صنعت در هر حوزه‌ای، از جمله استخراج رمزارز توسعه پیدا خواهد کرد و به بلوغ می‌رسد. علاوه بر آنچه گفته شد گاهی با موضوع تفسیر به رأی قوانین و عملکرد جزیره‌ای سازمان‌ها و نهادها نیز روبه‌رو می‌شویم؛ مانند آنچه که در حوزه رمزارز با آن مواجه شدیم. سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران یک تصمیم می‌گیرد و سایر استان‌ها تصمیم‌های دیگر. 

مسئولان باید در زمینه تصمیم‌‌گیری‌ و عدم تصمیم‌گیری به‌موقع پاسخگو باشند. براساس دستور رئیس‌جمهوری پیشین استخراج رمزارز ۴ ماه متوقف شد اما دستور توقف صدور جواز تاسیس و پروانه بهره‌برداری داده نشده بود. حتی افرادی که جواز تاسیس دارند، امروز اجازه بهره‌برداری ندارند. احتمالا در آینده دوباره با کمبود گاز و برق شاهد تعطیلی صنعت استخراج رمزارز خواهیم بود. چه کسی قرار است خسارت صنعتگران را جبران کند؟ 

۳ سال پیش پیشنهادی را به‌صورت مکتوب به وزارت نیرو ارائه دادیم که شامل محورهای متعددی بود. محور پیشنهادهای ما بحث پایش سرزمین از نظر امکانات و زیرساخت‌های موجود، ظرفیت تامین و توزیع منابع و اقلیم بابت شناسایی نقاط مستعد برای این صنعت بود. فراهم‌سازی امکانات برای تجمیع و ایجاد یک مدیریت واحد همراه با مشارکت فراگیر کلیه فعالان از دیگر پیشنهادهای مطرح‌شده بود. موضوع بعدی توسعه زیرساخت‌های تولید، انتقال و توزیع برق کشور در قالب شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران است. باید از ظرفیت‌های محبوس نیروگاهی استفاده کرد. ایجاد زمینه برای مشارکت عموم در این صنعت نیز موضوع مهمی است تا علاقه‌مندان بیشتری جذب شوند. سهم سود کشور نیز باید از مسیر صحیح در قالب اخذ مالیات در نظر گرفته شود که در جوامع مترقی این امر کاری سنجیده محسوب می‌شود. رویکرد فعلی کشور برای هیچ‌کس منطقی نیست.

فناوری منتظر تصمیم‌گیری ما نمی‌ماند

محمد طهرانی- مدیر توسعه کسب‌وکار: وقتی قصد ساختارمند کردن یک صنعت را داریم تا زمانی که قانون‌گذاری درست انجام نشود، نباید انتظار شکل‌گیری یک اکوسیستم و ورود بازیگران بزرگ به صنعت مدنظر را داشته باشیم. تا زمانی که صنعتی قانون‌مند نشود و ریسک سرمایه‌گذاری در آن وجود داشته باشد، سرمایه‌گذاران تمام‌قد وارد آن حوزه نخواهند شد و تنها بخشی از سرمایه خود را وارد آن صنعت می‌کنند. صنعت یک فرصت دوسویه است و باید منافع ذی‌نفعان و بازیگران این اکوسیستم را در کنار منافع دولت و حاکمیت در نظر گرفت. اگر صنعتی در کشور رونق بگیرد، دولت هم از عواید آن صنعت بهره‌مند خواهد شد. تا زمانی که دولت این تکلیف را برای خود مشخص نکند که کسب درآمد باید از تولید باشد و نگاهش فقط به‌ چاه نفت باشد، به توسعه صنعت نمی‌رسیم.

در حوزه رمزارزها هم باید نگاهی کلان به بلاک‌چین و رمزارز داشته باشیم و بحث فناوری و صنعت از یکدیگر جدا شوند. فناوری بلاک‌چین به‌صورت کلی نیازمند قانون‌گذاری نیست اما فرآیند فناوری به‌صورت کاربردی باید قانون‌گذاری شود. برای حوزه رمزارز نیز چارچوب مشخص شده، اما ابهامات زیادی وجود دارد. در حوزه‌های مختلف و ضروری مثل تبادل و عرضه اولیه سکوت شده است. این سکوت سازمان‌های غیرمتولی را متوهم کرده است. 

صنعت ماینینگ نیاز به بازاریابی بین‌المللی، توسعه بازار و شرکت در نمایشگاه‌ها برای فروش محصول ندارد. اگر در زمان کمبود برق مانع استخراج رمزارز نشویم و از ۲۴ ساعت شبانه‌روز چند ساعتی را به این صنعت اختصاص دهیم، شرایط خوبی برای این صنعت ایجاد خواهد شد. با قیمت‌گذاری درست نیز روند فعالیت محدود نمی‌شود. 

در نهایت باید گفت فرصت‌های زیادی در داخل کشور از دست رفته و باوجود فضای مطلوب بین‌المللی، کار روز به روز برای ایرانی‌ها در زمینه استخراج رمزارز سخت‌تر شده است. واقعیت این است که فناوری بلاک‌چین و صنعت استخراج منتظر ما نمی‌مانند. بیت‌کوین تعداد محدودی دارد و هر روز کمتر می‌شود. باید جایگاه از دست رفته را دوباره به‌دست بیاوریم. 

قصد داشتیم ۲۰ درصد ظرفیت ماینینگ جهان را به کشور بیاوریم، اما در حال ‌حاضر این کار به رویا مبدل شده است. با ریل‌گذاری درست می‌توانیم فضا را تسهیل کنیم. رقابت‌های جدی در کشورهای منطقه شکل گرفته و امارات در حال صدور مجوز برای استخراج رمز ارز است. دوبی به‌زودی مجوزهای لازم برای استخراج ارزهای دیجیتال در مناطق آزاد را صادر خواهد کرد. خیلی از کشورها تضمین معافیت مالیاتی به صنعتگران رمزارز می‌دهند. صنعتگرانی که در کشور مانده‌اند، به کشور و ایران اعتقاد دارند.

اشتغالزایی ۱۵ هزار نفری به‌واسطه صنعت استخراج

افشین آشوری- رئیس کمیسیون بلاک‌چین و رمزارز سازمان نظام صنفی رایانه‌ای: مقصر خاموشی‌های تابستان امسال صنعت استخراج نبود و به‌واسطه ترک فعل و بی‌تدبیری شاهد بروز خاموشی‌ها بودیم. صنعت استخراج ارتباطی به وزارت نیرو ندارد و متولی این صنعت وزارت صنعت، معدن و تجارت است. مسئولیت ساماندهی این بخش نیز به کمیسیون اقتصادی مجلس واگذار شده است. فعالان بخش خصوصی در صنعت استخراج رمزارز باید تعیین‌تکلیف شوند. جوانان ایرانی پا به پای دنیا پیشرفت داشتند اما تصمیم‌های اشتباه مانع کار آنها شد.

 مشکل گاز ما در زمستان در مجموع یک ماه هم پایدار نیست. تامین انرژی راهکارهای مشخص خود را دارد. اگر ۴۰۰ هزار مترمکعب گاز به این صنعت بدهند، در مجموع ۱۵۰۰ مگاوات برق به‌دست می‌آید و برای ۱۵ هزار نفر اشتغال ایجاد خواهد شد. همچنین سالانه ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان درآمد گازی ایجاد می‌شود. به‌طور میانگین نیز یک تا یک و نیم میلیارد دلار (باتوجه به نرخ بیت‌کوین متغیر است) درآمد تولید ناخالص ملی خواهیم شد. راهکاری جز این مسائل وجود ندارد؛ بنابراین درخواست می‌شود دولت و مجلس تکلیف بخش خصوصی را در نهایت تا بهمن‌ مشخص کنند.

ضرورت تشکیل شورای‌عالی صنایع نوظهور

پویان مهر- مدیرعامل بنیاد جهانى کارآفرینان جوان در پکن: در بحث تامین انرژی ظرفیت تولید ۸۴ هزار مگاوات برق در کشور وجود دارد که حدود ۶۰ هزار مگاوات آن بالفعل و بقیه‌ نیازمند سرمایه‌گذاری است. دولت جدید با طرح‌های مختلف قصد دارد از این میزان برق استفاده صحیح کند. موضوع مهم استراتژی جذب سرمایه است. شواهد حاکی از آن است که سرمایه لازم را نداریم و باید از سرمایه‌گذار خارجی استفاده کنیم. یکی از اشتباهات وزارت نیرو این است که برق را از تولیدکننده به‌صورت تضمینی با نرخ ۶۰۰ تومان می‌خرد و به صنایع با قیمت ۳۰۰ تومان می‌دهد. این روند وزارت نیرو را بدهکار می‌کند. 

باید مزایای صنعت استخراج را در برابر صنایع پرمصرف برقی دیگر در نظر گرفت. برنامه‌ داشتیم با هماهنگی معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت بیت‌کوین در برابر نفت معامله شود. این ایده یعنی به فهم مشخصی درباره ارزهای دیجیتال رسیده‌ایم. باید این درک به وزارتخانه‌های دیگر نیز انتقال یابد. این دولت باید به‌سختی پاسخگوی عدم اعتماد سرمایه‌گذار خارجی به ایران باشد که حاصل عملکرد دولت قبل است. قزاقستان در گذشته در حوزه استخراج رمزارز حرفی برای گفتن نداشت اما الان دومین کشور جذب‌کننده سرمایه‌گذار برای بیت‌کوین است.

در مجموع به‌نظر می‌رسد ایران جایگاه ویژه‌ای در صنعت استخراج ندارد و شرایط کنونی مانند زخم عمیقی است که برای ترمیمش باید انسان‌های معتبر در عرصه بین‌الملل ورود کنند تا سرمایه‌گذار خارجی جذب کشور شود. با رفع مشکلات این صنعت می‌توانیم سرمایه جذب کنیم. پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای فرصت خوبی است. با این بهانه شرکت‌های خصوصی و دولتی برای سرمایه‌گذاری متعهد می‌شوند و صاحبان سرمایه اعتماد خواهند کرد.

از طریق شورای‌عالی صنایع نوظهور، مشابه شورای‌عالی مسکن می‌توانیم مسائل را با هماهنگی وزارتخانه‌های نیرو، صنعت، معدن و تجارت، اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان‌های مختلف برطرف کنیم و از این چالش خارج شویم. وزارت صنعت، معدن و تجارت در این مسئله همراه‌تر بود و می‌تواند ریاست این شورای‌عالی را بر عهده بگیرد.

سایه خودتحریمی بر سر صنعت استخراج

علی پاک‌باختگان زنجانی- رئیس هیات‌مدیره خانه بلاک‌چین ایران: برخی مسئولان اگر صداقت گفتار داشته باشند، ۹۰ درصد مشکلات صنعت استخراج رمزارز برطرف خواهد شد. در ماه‌های گذشته تمام مشکلات صنعت برق را بر گردن صنعت استخراج رمزارز انداختند. شاید به این دلیل که دیواری کوتاه‌تر از صنعتگران استخراج پیدا نکردند. درباره مزارع چیتگر اعلام شد ۴ درصد برق کشور در این مزارع مصرف شده است! مسئولان همین ۴ درصد را در اختیار کمیسیون رمزارز و بلاک‌چین سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور قرار دهند، درآمد ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومانی ایجاد خواهد شد. 

صحبت‌ها باید سنجیده باشد. برای استخراج رمزارز به اشتباه بحث دور زدن تحریم‌ها مطرح می‌شود. در نتیجه این اظهارات استیبل کوین تتر، ایرانی‌ها را تحریم کرد؛ بنابراین گاهی در کنار تحریم‌های امریکا درگیر خودتحریمی نیز می‌شویم. بنا بر آنچه گفته شد آگاه‌سازی مهم‌ترین نکته است و اول برای مسئولان و در مرحله بعد برای مردم لازم است. در آینده داشتن یک عدد بیت‌کوین برای دولت‌ها آرزو می‌شود. باید به فکر درآمد برای کشور باشیم.