در طول هفته‌های اخیر و به‌دنبال ایجاد محدودیت در روند تامین برق صنایع سیمان کشور، شاهد رشد قابل‌توجه بهای این محصول در معاملات بورس کالا و همچنین بازار آزاد بودیم. البته با گذشت چند هفته از آغاز محدودیت‌های انرژی، فعالان صنعت سیمان در تعامل با وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین وزارت نیرو، خواستار برقراری برنامه‌ای مدون برای تداوم فعالیت و تولید در این صنعت شدند. خوشبختانه در طول روزهای گذشته، برق موردنیاز این صنعتگران برای تولید با حداقل ظرفیت تامین شده و همین موضوع از التهاب در بازار این محصول ساختمانی کاسته است. در همین حال، اقدام وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تنظیم بازار سیمان به کاهش خرید این محصول از بورس کالا منجر شده است و بدین‌ترتیب از میزان رقابت برای خرید سیمان در بورس کالا کاست. با این وجود، این کاهش رقابت لزوما به‌منزله بازگشت آرامش به بازار سیمان نیست، چراکه بسیاری از عاملان خرید از فرآیند ثبت سفارش در بورس کالا محروم شده‌اند. تداوم این شرایط از یک‌سو به ضرر تولیدکنندگان است و فرآیند فروش محصولات آنها را با چالش روبه‌رو می‌کند و از سوی دیگر، به دلالی در بازار آزاد و سودجویی برای عده‌ای خاص، دامن می‌زند.

اختلاف قیمت سیمان؛ از بورس کالا تا بازار

امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به التهاب در بازار سیمان طی هفته‌های گذشته، اظهار کرد: قیمت سیمان با شروع محدودیت در تامین برق صنایع به حدود ۸۰ هزار تومان افزایش یافت. با این وجود در حال حاضر و با عرضه مستمر سیمان در بورس کالا، قیمت هر پاکت از این محصول در بورس کالا به حدود ۳۶ هزار تومان کاهش یافته است. قالیباف با اشاره به اینکه اکنون قیمت هر پاکت سیمان در بازار ۵۲ هزار تومان است، افزود: با احتساب ۹ درصد افزایش افزوده، ۱۵ درصد هزینه حمل‌ونقل و ۱۵ درصد سود خرده‌فروشی، قیمت هر پاکت سیمان در بازار به ۵۲ هزار تومان می‌رسد.

کاهش التهاب در بورس کالا

حسین چهرگانی، مدیرعامل شرکت سیمان پیوند گلستان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در طول روزهای گذشته، التهاب جدی در روند خریدوفروش سیمان در بورس کالا به‌دلیل عرضه محدود این محصول ساختمانی از سوی تولیدکنندگان مشاهده نشده و به این ترتیب، رقابتی نیز برای خرید سیمان از بورس کالا به‌دلیل باز نشدن کد بورسی خریداران شکل نمی‌گیرد.

وی افزود: البته با اجرای سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تنظیم بازار، بسیاری از خریداران سیمان از بورس کالا، به‌ویژه عاملان خرید کارخانه‌ها با مشکل و محدودیت در خرید روبه‌رو شده‌اند. همین موضوع در روند خریدوفروش سیمان از طریق بورس کالا اختلال ایجاد کرده است.

در چنین شرایطی، سیمان عرضه‌شده از سوی بسیاری از واحدهای تولیدی طی هفته‌های اخیر به‌دلیل سیاست‌های دولت در تنظیم بازار، خریداری نداشت. در ادامه کاهش تزریق سیمان به بازار آزاد، مانع کاهش التهاب خریدوفروش این محصول در بازار آزاد شده است؛ بنابراین از وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست می‌شود با ارائه تمهیداتی زمینه خرید آسان‌تر سیمان برای خریداران این محصول را فراهم کند، تا سیمان بیشتری به بازار تزریق شود، رونق بیشتری به صنعت ساخت‌وساز بازگردد و موقعیت‌های شغلی متعددی نیز برای این چرخه ایجاد شود. بدون تردید، چنین اقداماتی مانعی در برابر دلال‌بازی در فرآیند خریدوفروش سیمان است.

تنظیم بی‌نتیجه بازار

چهرگانی گفت: در شرایط عادی و با تامین شدن نیاز بازار انتظار می‌رود فاصله قیمت سیمان در بازار آزاد و بورس کالا قابل‌توجه نباشد اما با اجرای طرح‌های تنظیم‌گرانه دولت، این فاصله افزایش می‌یابد.

مدیرعامل شرکت سیمان پیوند گلستان افزود: در همین حال، انتظار می‌رود سود حاصل از افزایش قیمت سیمان به تولیدکننده و نه دلال برسد، چراکه در چنین شرایطی، تولیدکنندگان از رغبت بیشتری برای تولید حداکثری محصول و فروش آن به بازار برخوردار خواهند شد و در ادامه شاهد خودتنظیمی بازار از طریق عرضه بیشتر محصول خواهیم بود.

بدین‌ترتیب در چنین شرایطی، عرضه و تقاضا، قیمت سیمان را تنظیم خواهد کرد. اما با روش‌ها و ابزارهای کنترلی وزارت صنعت، معدن و تجارت از یک‌سو جلوی عرضه سیمان به بازار گرفته می‌شود و از سوی دیگر، مانع خرید سیمان از سوی عاملان خرید شده یا این روند با محدودیت روبه‌رو می‌شود.

درنتیجه سیاست‌های یادشده به گران شدن سیمان در بازار آزاد و ضرر مصرف‌کننده نهایی منجر می‌شود و تولیدکننده نیز از این رشد قیمتی هیچ بهره‌ای نخواهد برد.

محدودیت تامین برق، مدیریت‌شده ادامه دارد

مدیرعامل شرکت سیمان پیوند گلستان درباره روند تامین برق صنایع سیمان کشور و تاثیر آن بر تنظیم بازار این محصول ساختمانی، اظهار کرد: محدودیت برق در طول هفته‌های گذشته رفع نشده و هنوز هم به‌طور هفتگی یا ۱۰ روزه، جدولی از خاموشی و محدودیت در تامین برق صنایع در اختیار تولیدکنندگان صنعت سیمان کشور قرار می‌گیرد که واحدهای تولیدکننده سیمان ملزم به رعایت آنها هستند. با این وجود در مقایسه با روزهای ابتدایی طرح محدودیت برق صنایع، شرایط تامین برق تا حدی بهبود یافته و برنامه‌ریزی نسبت بهتر شده است.

چهرگانی درباره میزان محدودیت تامین برق صنایع سیمان گفت: این جدول زمانبندی محدودیت برق واحدهای تولیدی را در ۳ بخش تقسیم کرده است؛ نخست در زمان پیک مصرف برق، حداقل برق موردنیاز صنایع در اختیار آنها قرار می‌گیرد، در محدوده میان‌بری، این محدودیت‌ها کمتر می‌شود و تقریبا ۵۰ درصد به برق تخصیصی پیک مصرف اضافه می‌شود و در محدوده کم‌باری یا نیمه‌شب‌ها، محدودیتی در تامین برق وجود ندارد. بدین‌ترتیب با این روش، صنایع می‌توانند با ظرفیت حداقلی فعالیت کنند.

وی تاکید کرد: فعالان صنعت سیمان از همان ابتدا که موضوع قطعی برق صنایع سیمان به میان آمد، چنین درخواستی از مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین تصمیم‌گیران در وزارت نیرو داشتند، که خوشبختانه هرچند با تاخیر اما مسئولان با پیشنهادات ما موافقت کردند.

چهرگانی در ادامه تاکید کرد: از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که محدودیت در تامین برق در هفته‌های نخست ایجاد این موضوع در اواسط خرداد، التهاباتی را به بازار تحمیل کرد اما اثرات آن از ناحیه تولید برطرف شد و در حال حاضر تنظیم بازار و سیاست‌های محدودکننده خریداران، مشکل‌ساز شده است.

وی در پایان اظهار کرد: اولویت نخست فعالان صنعت سیمان، تامین نیاز بازار داخلی است؛ بنابراین در چنین موقعیتی و با وجود محدودیت در تامین برق، فعالان صنعت سیمان تمام توان تولید خود را به تامین بازار داخلی اختصاص داده‌ و به‌نوعی بخشی از خریداران خارجی خود را برگردانده‌اند.  ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد بخش عمران و ساخت‌وساز نیز در کشور با رکود روبه‌رو شده؛ درنتیجه با همین میزان تولید و کاهش صادرات، می‌توان نیاز بازار داخلی را رفع کرد.

سیمان عرضه‌شده در بورس کالا مشتری ندارد

عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: قیمت فروش سیمان در بازار آزاد شرایط خاص و ویژه‌ای دارد؛ یعنی با توجه به میزان تولید سیمان در مناطق گوناگون، عرضه این محصول ساختمانی به بازار و همچنین میزان تقاضا برای خرید آن، قیمت این محصول در مناطق گوناگون تفاوت‌هایی دارد. با این وجود، رصد معاملات سیمان در بورس کالا حکایت از آن دارد که بخشی از سیمان عرضه‌شده از سوی تولیدکنندگان سیمان در بورس کالا، مشتری نداشته است؛ بدین‌ترتیب رقابتی برای خرید سیمان شکل نگرفته و این محصول با قیمت پایه معامله شده است.

نقاط قوت و ضعف الزام به شفافیت

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان گفت: فروش نرفتن بخشی از سیمان عرضه‌شده در بورس کالا در خوشبینانه‌ترین شرایط ممکن حکایت از آن دارد که نیاز کشور به این محصول ساختمانی تامین شده است اما در بدبینانه‌ترین حالت نیز می‌توان این‌طور ادعا کرد که راهکارهای تنظیم بازاری ارائه‌شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تنظیم بازار سیمان و الزام به رعایت شفافیت ۹۰ درصدی توسط خریداران سیمان، منجر به افت تقاضا برای سیمان در رینگ معاملاتی بورس کالا شده است.

وی افزود: منظور از شفافیت ۹۰ درصدی این است که خریداران سیمان باید روند فروش سیمان خریداری‌شده از بورس کالا را در سامانه جامع تجارت، به‌طور شفاف مشخص کنند.

اما هنوز برخی خریداران فاکتورهای فروش‌شان را در سامانه جامع تجارت وارد نکرده‌اند و اکنون کد خرید آنها از بورس کالا، بسته شده است؛ بنابراین تقاضا به‌دلیل بسته بودن کد خرید خریداران، کاهش یافته است. این موضوع به افت ورود سیمان در بازار آزاد منتهی می‌شود و حتی به ضرر مصرف‌کننده نهایی خواهد شد.

تنظیم بازار به ضرر تولید

وی درباره ارزیابی عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت در تنظیم بازار سیمان و تلاش برای شفافیت معاملات گفت: این‌گونه اقدامات تاکنون به ضرر تولیدکننده بوده، چراکه بخشی از محصولات تولیدشده توسط این صنایع در بورس کالا فروش نرفته است.

 با این وجود چنانچه مرجع ارزیابی برای بررسی راهکار ارائه‌شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، کاهش تقاضا برای خرید سیمان از بورس کالا باشد، نتیجه‌بخش بوده است.

شیخان در پاسخ به سوالی مبنی بر چالش صنعتگران در تامین برق صنایع اظهار کرد: محدودیت در تامین برق صنایع سیمان همچنان ادامه دارد؛ با این وجود، مقررشده برق موردنیاز برای تولید ۵ میلیون تن کلینکر و سیمان تامین شود. اگر محدودیتی در تامین برق صنایع وجود نداشت، مجموع ظرفیت کلینکر کشور ماهانه به ۶.۵ تا ۷ میلیون تن می‌رسید. سیمان هم بنا به نیاز بازار تولید می‌شود.

وی افزود: صادرات سیمان در کنار تامین نیاز بازار داخلی باید موردتوجه سیاست‌گذاران باشد، چراکه صنعتگران به‌واسطه همین صادرات و ارزآوری، نیاز خود به ارز برای تامین قطعات و تجهیزات را تامین می‌کنند. در حال حاضر با توجه به آنکه عرضه سیمان در بورس کالا، به‌قدر کافی مشتری ندارد، صادرات این محصول ضروری‌تر از قبل به‌نظر می‌رسد.

سخن پایانی

با شدت گرفتن التهاب در بازار سیمان و شکل‌گیری رقابت برای خرید این محصول ساختمانی در معاملات بورس کالا، ستاد مدیریت بازار کالاهای پایه، موادی را با هدف تنظیم بازار این محصول ساختمانی مصوب کرد. این سیاست‌ها با هدف مدیریت تقاضا و عرضه سیمان در بورس کالا تبیین شده‌اند.

با اجرای سیاست‌های یادشده از میزان رقابت برای خرید سیمان در بورس کالا کاسته شده است. با این وجود، برخی از فعالان بازار معتقدند کمبود عرضه سیمان در بورس کالا به‌دلیل محدودیت‌های ایجادشده در فرآیند خرید این محصول ساختمانی در بورس کالا شکل گرفته است. تداوم این شرایط و افت فروش سیمان از بورس، به‌منزله تامین نشدن نیاز بازار داخلی است و فشار بیشتری را به مصرف‌کننده‌های نهایی وارد می‌کند.