این روند نزولی پایدار نماند و در حال حاضر، نرخ ارز آزاد در کانال ۲۷ و ۲۸ هزار تومانی نوسان دارد. همین روند نزولی دلار در بازار آزاد به تداوم قرمزپوشی بورس کمک کرد. این درحالی است که بسیاری از کارشناسان و فعالان باسابقه بازار سرمایه معتقدند حصول یک معاهده بین‌المللی میان ایران و سایر کشورها می‌تواند زمینه شفاف شدن شرایط سیاسی و اقتصادی کشور را فراهم کند و در ادامه به بازگشت آرامش به بازار منتهی شود. در همین حال تاکید می‌شود واکنش منفی بازار سرمایه به نتایج اولیه مثبت از وین و مذاکرات برجامی، لحظه‌ای و حتی غیرحرفه‌ای بوده، چراکه از یک‌سو نرخ ارز اثرگذار بر روند فعالیت صنایع قیمت دلار نیمایی است و از سوی دیگر، از بین رفتن تحریم‌ها در میان‌مدت به نفع شرکت‌های حاضر در بورس تمام خواهد شد. علاوه براین، صورت‌های مالی و عملکرد شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه و همچنین شاخص‌های بنیادی باید به‌عنوان ملاک اصلی عملکرد سرمایه‌گذاران بورسی قرار گیرد.

اثرات روانی منفی، موثرتر از تحلیل‌های منطقی

سارا فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت و در ارزیابی قرمزپوش شدن بازار سرمایه در اغلب روزهای هفته گذشته، اظهارکرد: انتشار اخبار مثبت از مذاکرات وین و به‌دنبال آن افت قیمت دلار در بازار آزاد عامل اصلی ریزش بورس در هفته گذشته بود. 

در واقع این روند نزولی شاخص، حاصل اثرات روانی احتمال توافق جدید میان ایران با دنیاست. متاسفانه گویی این نگاه در میان سرمایه‌گذاران جا افتاده که تصویب برجام در کوتاه‌مدت تاثیر منفی بر عملکرد بازار سرمایه خواهد داشت. 

این کارشناس بازار سرمایه در تشریح دلایل اثرگذاری توافق برجام بر بورس گفت: در کوتاه‌مدت به‌دلیل کاهش انتظارات تورمی و احتمال افت نرخ ارز، بازار واکنش منفی به انتشار اخبار مثبت از مذاکرات برجام نشان می‌دهد. این درحالی است که انتظار می‌رود بهای دلار نیمایی بر عملکرد بازار سرمایه موثر یا به بیان دیگر، چشم سرمایه‌گذاران بورس به تغییرات نرخ ارز نیمایی باشد.

فلاح در ادامه خاطرنشان کرد: صنایع صادرات‌محور با دلار نیمایی فعالیت می‌کنند و این شرکت‌ها موظفند ارز حاصل از صادرات خود را با بهای ارز نیمایی بازگشت دهند. در حال حاضر نیز نرخ دلار نیمایی رشد خوبی داشته و در کانال ۲۵ هزار تومان خریدوفروش می‌شود. بنابراین تاکید می‌شود که بازار غیررسمی دلار و نوسانات آن تاثیری بر عملکرد شرکت‌های بورسی و سودآوری آنها ندارد.

فلاح گفت: بازار سرمایه از مرداد ۹۹ یعنی برای بیش از یک سال در مسیر ریزش و نزول قرار گرفته است. همین موضوع موجب شده شاهد سوگیری زیان‌گریزی در اکثر افراد و سرمایه‌گذاران و حتی افرادی با تجربه حاضر در این بازار باشیم. در حال حاضر نیز این سوگیری رفتاری در بازار سرمایه غالب شده است. 

درنتیجه معامله‌گران با کوچک‎‌ترین سیگنال‌های منفی تصمیم به فروش سهم خود می‌گیرند و همین موضوع زمینه قرمزپوشی بیشتر بازارها را فراهم می‌کند.

این کارشناس بازار سرمایه در ارزیابی بنیادی وضعیت بورس، گفت: با وجود قرمزپوش شدن بازارها در هفته‌های اخیر اما اغلب سهم‌ها از منظر بنیادی، ارزنده هستند. در حال حاضر نسبت P/E بازار به رقم سال ۱۳۹۸ رسیده است.

فلاح با اشاره به چشم‌انداز مثبت مذاکرات برجام گفت: بدون تردید با به نتیجه رسیدن این توافقات باید منتظر اثرگذاری مثبت آن بر بازار سرمایه باشیم. بسیاری از شرکت‌های بورسی کشور صادرات‌محور هستند که تحریم‌ها مسیر تعامل و فروش خارجی این صنایع را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. 

در حال حاضر، اغلب صنایع صادرات‌محور ما با توجه به شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی در تعامل با ایران، ناچارند برای فروش محصولات خود در بازار جهانی، تخفیف‌های قابل‌توجهی به مشتریان بدهند. بنابراین امید می‌رود با به سرانجام نیک رسیدن مذاکرات، این مشکلات برطرف شود و فروش خارجی شرکت‌های بورسی افزایش یابد. علاوه بر این انتظار می‌رود پس از به‌نتیجه رسیدن برجام از هزینه حمل‌ونقل و سایر هزینه‌های مرتبط با مراودات مالی و پولی کاسته شود.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و اثرات آن بر عملکرد شرکت‌های بورسی به مراتب جدی است. به‌عنوان مثال، بسیاری از تولیدکنندگان بخشی از مواد اولیه، قطعات و تجهیزات موردنیاز خود برای تولید را از طریق واردات تامین می‌کنند، حال با به نتیجه رسیدن برجام، این مشکلات برطرف خواهد شد. همه موارد یادشده موجب می‌شود بازار سرمایه جان بگیرد و از رکود خارج شود.

فلاح در ادامه افزود: در همین حال با کاهش محدودیت در روابط بین‌المللی میان ایران با سایر کشورها شاهد اثرگذاری مثبت آن بر اقتصاد خواهیم بود. اقتصاد همچون دومینو است و وقتی شرایط کلی اقتصاد کشور بهبود یابد، شاهد بهبود اثرگذاری در صنایع و گروه‌های مختلف حاضر در بازار سرمایه خواهیم بود.

وی گفت: می‌توان شرایط هر گروه حاضر در بورس را پس از کسب توافق بررسی کرد اما درحالت کلی انتظار می‌رود برخی از گره‌های مالی دولت برطرف و از کسری بودجه دولت کاسته شود، انتشار اوراق قرضه با هدف جبران کسری بودجه، کاهش می‌یابد و در ادامه ریسک‌هایی همچون افزایش نرخ بهره مالکانه، افزایش نرخ خوراک پتروشیمی یا مالیات قابل‌توجه برای جبران کسری بودجه، کاهش خواهد یافت. درنتیجه باید منتظر بهبود شرایط باشیم.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: علاوه بر این، نر خ تسعیر ارز در بودجه ۱۴۰۱ برابر ۲۳ هزار تومان دیده شده است. درنتیجه کف قیمت ارز برابر همین رقم برآورد می‌شود. 

در همین حال در کشور با تقاضای انباشته‌ای برای دلار روبرو هستیم و حتی اگر منابع ارزی ما آزاد شود، همچنان شاهد ارزپاشی قابل‌توجهی نخواهیم بود که زمینه افت قابل‌توجه قیمت دلار را فراهم کند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: بسیاری از صنایع ما در طول سال‌های گذشته اورهال نشده‌ یا نتوانسته‌اند تجهیزات و قطعات اساسی موردنیاز خود را برای تولید وارد کنند و درنتیجه در صنایع مختلف نیاز به ارز انباشته قابل‌توجهی برآورده می‌شود. ازمجموع موارد یاد شده اینطور برداشت می‌شود که نباید منتظر کاهش محسوس نرخ دلار باشیم.

فلاح در پاسخ به سوالی مبنی بر انکه چرا در هفته‌های گذشته و زمانی که اخبار منفی از مذاکرات وین به گوش نمی‌رسید، بازار سرمایه واکنش مثبتی را به شرایط نشان نمی‌داد، اظهارکرد: در هفته‌های گذشته و پس از انتشار اخبار منفی از وین و حتی روند صعودی دلار، شاهد سبزپوشی بازار نبودیم، چراکه در حال حاضر روند غالب بازار نزولی است و در روندهای نزولی، اخبار مثبت آنقدرها هم اثرگذار نیستند اما بر عکس اخبار منفی هرقدر هم کوچک باشند، اثرگذاری بالایی بر عملکرد بورس خواهند داشت.

تحلیل‌های غیرمنطقی، عامل ریزش

یاسر فلاح، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو باصمت و در ارزیابی اثرگذاری اخبار برجام بر عملکرد بازار سرمایه گفت: سرمایه‌گذاران براساس تحلیل‌های درست یا نادرست اقدام به خریدوفروش سهام می‌کنند اما اینکه تحلیل‌های یادشده تا چه میزان با واقعیات بازار انطباق دارد، موضوع دیگری است که زمان آن را تعیین می‌کند.

مدیرعامل سبدگردان نیکی افزود: به اعتقاد من کاهش قیمت دلار در برابر ریال پس از به ‌نتیجه رسیدن توافقات برجام یا انتشار اخبار مثبت از روند مذاکرات و تاثیر منفی آن بر سهام شرکت‌های بورسی صادرات‌محور، تحلیل درست یا واقع‌بینانه‌ای نیست، چراکه به‌دنبال رفع تحریم‌ها باید منتظر گشایش اقتصادی در کشور باشیم و بدین‌ترتیب عملکرد شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی بهبود خواهد یافت و در همین حال، مسیر رونق تجاری برای سایر صنایع باز خواهد شد. 

فلاح در ادامه خاطرنشان کرد: بنابراین توافق و گشایش اقتصادی و رفع تحریم در میان‌مدت به نفع بازار سرمایه خواهد بود، چراکه در چنین شرایطی مراودات تجاری صنایع و امکان واردات شرکت‌ها و تولیدکنندگان تسهیل می‌شود و در همین حال، امکانی برای صادرات بیشتر تولیدات صنایع داخلی مهیا خواهد شد؛ بنابراین رفع مشکلات تحریم به نفع تولیدکنندگان خواهد بود و در میان‌مدت زمینه ارتقای سودآوری آنها را فراهم می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این، نرخ ارز در بازار آزاد نباید مرجع عملکرد قیمت سهامداران و سرمایه‌گذاران باشد، چراکه این تولیدکنندگان با نرخ نیما معامله می‌کنند؛ درنتیجه کاهش نرخ ارز در بازار آزاد به ۲۷ هزار تومانی هیچ تاثیری بر عملکرد بازار سرمایه ندارد. در همین حال، نرخ ارز در بودجه سال آینده ۲۳ هزار تومان تعیین‌شده و براساس آن نباید به کاهش قابل‌توجه قیمت دلار امید داشت. 

مدیرعامل سبدگردان نیکی گفت: تاثیر خبرها بر بازار سرمایه به سرعت منعکس می‌شود. به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران حقیقی حاضر در بورس براساس اخبار و در لحظه تصمیم می‌گیرند اما این اثرپذیری سریع، سیاست درستی ارزیابی نمی‌شود. 

کما اینکه کارشناسان حوزه مالی نیز صاحبان سرمایه را به تصمیم‌گیری در بلندمدت توصیه می‌کنند. 

با این وجود در موارد متعددی شاهدیم که برخی از افراد انتشار هر خبری را به سرعت در تصمیمات مالی و خریدوفروش خود دخیل می‌کنند. 

به‌عنوان مثال، انتشار اخبار منفی از مذاکرات و احتمال افزایش نرخ ارز را دلیلی برای خرید سهام شرکت‌های صادرات‌محور می‌دانند.

 این موضوع زمینه ایجاد صف برای صنایع دلاری را فراهم می‌کند و این صف نیز قیمت سهام این شرکت‌ها را افزایش می‌دهد. در حالی‌که همان صنعت، ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت دلار نیمایی به کشور وارد می‌کند؛ بنابراین تغییرات نرخ ارز در بازار آزاد تاثیری بر عملکرد و سودآوری آن نخواهد داشت.

همین سرمایه‌گذاران با انتشار اخبار مثبت از مذاکرات یا هر عامل دیگری که زمینه کاهش نرخ ارز را در بازار آزاد فراهم کند، به سرعت اقدام به فروش سهام خود می‌کنند. 

در واقع بدون توجه به شرایط بازار، گمان می‌برند با کاهش نرخ دلار، سودآوری شرکت‌ها کاهش می‌یابد. بنابراین به سرعت به‌دنبال آن هستند تا سهم خود را به سرعت به فروش برسانند و درنتیجه بازار قرمز می‌شود.

سخن پایانی

به نتیجه رسیدن برجام به منزله تقویت تجارت ایران با سایر کشورها در سطح جهانی خواهد بود و در همین حال انتظار می‌رود شاهد بهبود در شرایط اقتصادی کشور باشیم. 

همین موضوع نیز به منزله بهبود عملکرد شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه است. درواقع صنایع ما در سال‌های اخیر و تحت‌تاثیر فشارهای ناشی از تحریم، هزینه‌های متعددی را متحمل شده‌اند. 

حال با به نتیجه رسیدن برجام این چالش‌ها برطرف خواهند شد؛ یعنی باید منتظر کاهش هزینه‌های صادرات و همچنین تسهیل و ارتقای فروش محصولات مختلف در بازارهای جهانی باشیم. 

در ادامه باید خاطرنشان کرد که احتمال کاهش نرخ دلار یکی از مهم‌ترین دلایل قرمزپوشی بازار در روزهای گذشته بوده است.

این درحالی است که بررسی سابقه عملکردی قیمت ارز در ایران حکایت از آن دارد که دلار همواره توانسته با پشت سر گذاشتن این روندهای هیجانی، مجددا به روند طبیعی خود بازگردد. 

درنتیجه نباید منتظر کاهش قابل‌توجه بهای ارز حتی درصورت به نتیجه رسیدن مذاکرات باشیم.