تعامل با کشورهای همسایه و همسو در راستای گسترش دیپلماسی تجاری، اصلاح تراز اشتغال و فناوری در تجارت خارجی، هماهنگی سیاست‌های تجاری و ارزی و افزایش رقابت‌پذیری صنعتی کشور و پیوستن به زنجیره ارزش بین‌المللی صادرات‌محور از مهم‌ترین ارکان دستیابی به توسعه تجارت است، اما کارشناسان معتقدند پیش از تدوین استراتژی‌های توسعه صادرات، باید به مهم‌ترین اصل تحقق این امر یعنی دارا بودن کالای صادرات‌محور، توجه ویژه داشته باشیم. این موضوع نقش صنایع کوچک را در توسعه تجارت نشان می‌دهد. اصناف و واحدهای تولیدی در صورت تولید کالای رقابت‌پذیر و صادرات‌محور، می‌توانند نقش ایران را در تجارت بین‌الملل پررنگ کنند. بسیاری از فعالان صنفی معتقدند صنایع کوچک و اصناف تولیدی باوجود تولید کالاهای صادرات‌محور، هنوز نتوانسته‌اند جایگاه خود را به‌عنوان عوامل مهم توسعه صادرات غیرنفتی ایران، تثبیت کنند.

وجود ظرفیت‌های بالقوه تولید برای صادرات

نماینده وزیر صنعت، معدن و تجارت در اتاق اصناف ایران با تاکید بر اهمیت نقش‌آفرینی اصناف در توسعه صادرات گفت: اولویت قرار گرفتن تولید و صادرات ضروری است و می‌تواند بسیاری از مشکلات موجود را برای تمامی فعالان اقتصادی و حلقه‌های بازار داخلی برطرف کند. به گزارش ایرنا، قاسم نوده‌فراهانی در نشست تخصصی نقش اتحادیه‌ها در رفع موانع تولید و صادرات، اظهار کرد: برخی صنایع کوچک از جمله صنعت چوب و مبلمان در رشد و گسترش صادرات غیرنفتی تاثیرگذار بوده‌اند، اما همچنان نقش بسیاری از صنایع و واحدهای صنفی در توسعه صادرات، آن‌طور که باید و شاید جدی گرفته نمی‌شود. به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم و مشکلات متعدد دیگر توسعه نقش صنایع و اصناف در صادرات با چالش‌هایی روبه‌رو است و این شرایط موجب شده از ظرفیت‌های تولید در صنایع، به‌درستی استفاده نشود. این عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران با بیان اینکه برخی مشکلات در واردات مواد اولیه، سبب شده تولید از رونق کافی برخوردار نباشد، خاطرنشان‌کرد: واردات مواد اولیه‌ای مانند یراق‌آلات، چرم و ماشین‌آلات و فناوری‌‌های ‌روز، تولید و فعالیت اصناف مرتبط را با دشواری‌هایی همراه کرده است؛ بنابراین تسهیل تامین مواد اولیه، از مهم‌ترین شروط توسعه نقش اصناف و صنایع تولیدی در صادرات محسوب می‌شود.

مزایای کاهش بروکراسی‌های اداری

وی میزان صادرات ایران در حوزه چوب و مبلمان را ناچیز دانست و خاطرنشان‌کرد: یکی از صنوف ایرانی که در بازارهای بین‌المللی حضور دارد، صنف مبلمان است. با این وجود میزان صادرات ایران در صنعت مبلمان در مقایسه با سایر کشورها، چشمگیر نیست؛ به‌عنوان مثال میزان صادرات سالانه ترکیه در حوزه مبلمان ۵ میلیارد دلار است که با رقم صادرات ایران در این بخش قابل‌مقایسه نیست. در حالی صادرات مبلمان ایران ناچیز است که هنرمندان و صنعتگران توانمندی در این عرصه داریم. نه‌تنها در صنعت مبلمان، بلکه در تمامی بخش‌های تولید باید از همه ظرفیت‌های موجود برای بازاریابی و افزایش صادرات استفاده کنیم. نوده‌فراهانی بیان ‌کرد: بررسی اجمالی روند صادرات کشوری مانند ترکیه در حوزه پوشاک، پارچه و مبلمان نشان می‌دهد تولیدکننده فعال در این کشور فقط به فکر تولید است و صادرات کالاهای تولیدی صادراتی متولی دیگری دارد. در ایران نیز تولیدکننده فقط باید دغدغه تولید را داشته باشد و امور صادرات، برعهده متخصصان آن قرار گیرد که این موضوع همکاری بخش‌های مختلف را می‌طلبد. حذف بروکراسی اداری از پیش پای صادرات و آسان کردن واردات مواد اولیه، از دیگر نکات مهم در توسعه صادرات است. تحقق این امور سبب خواهد شد صادرات و تولید همگام عمل کنند. نوده فراهانی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در تولید دارای منافع بسیار است، تاکید کرد: کیفیت تولیدات داخلی باید به‌گونه‌ای باشد که در وهله نخست مصرف‌کننده داخلی آن را به کالای خارجی ترجیح دهد و پس از آن در بازارهای صادراتی نیز با اقبال مواجه باشد. توسعه تولید موجب کاهش بیکاری می‌شود، این در حالی است که توسعه تولید خود منوط به رفع موانع تولید است.

ضعف در تامین مواد اولیه

مدیر اجرایی کنسرسیوم صادراتی ایران-اوراسیا با اشاره به ضعف عملکرد تولیدکنندگان در توسعه صادرات در سال‌های گذشته گفت: درحال‌حاضر بسیاری از تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه یا تولید رقابتی مشکل دارند، زیرا نرخ محصول‌شان بالاتر از نمونه‌های جهانی است. به گزارش خبرگزاری موج، سید امیرعباس افشارامین با اشاره به مشکلاتی که هم‌اکنون در بخش تولید و صادرات وجود دارد، گفت: درحال‌حاضر بسیاری از تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه یا تولید رقابتی مشکل دارند، زیرا نرخ محصول آنها بالاتر از نمونه‌های جهانی است؛ بنابراین پیش از اینکه به فکر صادرات باشیم باید توان تولید را ارتقا بخشیم. افشارامین با اشاره به تاثیر برگزاری نمایشگاه‌ها در توسعه صادرات، بیان کرد: یکی از مباحثی که در نمایشگاه‌های صادراتی اهمیت پیدا می‌کند، رقابتی بودن تولید و البته آن هم در حجم بالا و نیز درصد حضور مهمان خارجی در آن است که می‌تواند بازارهای خارجی را تحریک کند. از طرف دیگر در نمایشگاه‌های تخصصی صادراتی باید از تامین مواد اولیه تا تولید، توزیع داخلی و صادرات شرایط خوبی ایجاد شده باشد.

مشارکت با کنسرسیوم‌ها برای صادرات

 مدیر اجرایی کنسرسیوم صادراتی ایران-اورسیا با تاکید بر اینکه توان صادراتی تولیدات ما پایین است، گفت: برخی از تولیدکنندگان میلی به تولید صادراتمحور ندارند که این مغایر با سیاست تقویت اقتصاد ملی است. از طرف دیگر مشکلاتی هم در صادرات داریم؛ از جمله اینکه تولیدکنندگان آگاهی کمی نسبت به بازارهای جهانی دارند. البته بخشی از مشکل صادرات به تحریم‌ها مربوط می‌شود. افشارامین در ادامه با اشاره به اینکه در بیشتر کالاها، زنجیره کاملی از تامین مواد اولیه، تولید، توزیع داخلی و صادرات شکل نگرفته، اظهار کرد: تنها تعداد محدودی از واحدهای تولیدی در کشور زنجیره کامل تامین مواد اولیه تا صادرات را در اختیار دارند. البته مشارکت در قالب هلدینگ‌ها، شرکت‌های سهامی و کنسرسیوم‌ها با واحدهای دیگر می‌تواند در تکمیل این زنجیره موثر باشد. افشارامین با انتقاد از کم‌توجهی اتحادیه‌ها و متولیان امر به تشکیل چنین زیرساخت‌های صادراتی گفت: شرکت‌های بزرگ خصوصی ایران در برابر شرکت‌های روسی کوچک هستند و تنها راه حضور در بازارهای روسیه، ایجاد هلدینگ‌ یا مشارکت‌های بزرگ است؛ بنابراین باید متولیان اصناف از اتحادیه‌ها تا انجمن‌ها در ایجاد شرایط تولید صادرات‌محور از طریق ایجاد هلدینگ‌ها کمک و نقش جدی ایفا کنند.

سخن پایانی

بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی مانند میزهای کالایی می‌تواند به افزایش نقش اصناف در توسعه صادرات کمک کند. میزهای کالایی و میزهای کشوری از رویدادهای تجاری به‌شمار می‌روند که توسط سازمان توسعه تجارت ایران به‌منظور توسعه صادرات کالا و خدمات در مقیاس کشوری و استانی برگزار می‌شود.

دستورالعمل برگزاری میزهای توسعه صادرات محصولات و خدمات مختلف توسط سازمان توسعه تجارت ایران به سازمان‌های صمت استان‌ها به‌عنوان استان معین ابلاغ شده است. میزهای کشوری با هدف شناسایی مشکلات کلان تجاری کشور در حوزه‌های کالایی و خدماتی در درون کشور یا حوزه بازارهای هدف و تسهیل امور مربوط به صادرات کشور در بخش‌های بانک، بیمه، گمرک، حمل‌ونقل، نرخ تمام‌شده، موافقتنامه‌های دوجانبه، مسائل کنسولی، تعرفه‌های ترجیحی، تراز تجاری و... در وزارت صنعت، معدن و تجارت (سازمان توسعه تجارت) تشکیل می‌شود.