شاخص کل بورس چهارشنبه هفته گذشته روی عدد یک میلیون و ۴۹۰ هزار واحد ایستاد و بدین‌ترتیب شاخص‌ کل کاهش ۱.۲ درصدی را در مقیاس هفتگی ثبت کرد. در همین حال با توجه به برگزاری مجامع عمومی بسیاری از شرکت‌های بورسی، اغلب نمادها در هفته گذشته بسته بودند که به کاهش ارزش معاملات منتهی شد. در این میان، نبود دورنمای روشن اقتصادی و سیاسی، کنترل قیمت ارز نیمایی از سوی دولت و فاصله قابل‌توجه آن با قیمت دلار در بازار آزاد، افزایش نرخ بهره بین‌بانکی و همچنین فروش اوراق از مهم‌ترین دلایل بی‌رمقی بورس عنوان می‌شود. همزمان موضوع‌های دیگری همچون احتمال بروز رکود در اقتصاد جهان و همچنین تداوم روند نزولی کامودیتی‌ها، سیگنال منفی را روانه بازار فلزات و شرکت‌های فلزی بورسی کرده است. البته فعالان بازار سرمایه در پیش‌بینی عملکرد بازار در هفته‌‌های آینده تاکید دارند که خوشبختانه گزارش‌های عملکرد منتشرشده از سوی شرکت‌های بورسی به‌ویژه گروه‌های پالایشی مثبت بوده و همین موضوع سیگنال مثبتی را روانه بازار می‌کند؛ بنابراین بورس در حال حاضر از منظر بنیادی در شرایط خوبی قرار دارد و چنانچه ابهامات حاکم بر عملکرد بازار روشن شود، می‌توان به بازگشت مجدد بورس به روند صعودی امید داشت. بورس تهران مرداد را سبزپوش آغاز کرد. شاخص کل بورس تهران در نخستین روز مرداد امسال با رشد ۱۶۰۰ واحدی در محدوده یک میلیون و ۴۷۳ هزار واحدی ایستاد. شاخص کل در روز یکشنبه دوم مردادماه، برخلاف شنبه روند نزولی در پیش گرفت و با کاهش 3هزار واحدی روی یک میلیون و 470 هزار واحدی ایستاد.

صعود ناپایدار

مهدی سماواتی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی عملکرد بورس در هفته پایانی تیر، اظهار کرد: در طول یک هفته گذشته شاهد برگزاری مجامع بسیاری از شرکت‌های بورسی بودیم و بر همین اساس بسیاری از نمادها بسته بودند و نمی‌توان ارزیابی دقیقی از عملکرد بازار در یک هفته اخیر ارائه داد.

وی افزود: در یک هفته پیش‌رو نیز بسیاری از این نمادها بازگشایی می‌شوند، از آنجا که برخی فعالان بازار سرمایه تنها با هدف حضور در مجامع بورسی، اقدام به خرید سهام کرده‌اند، با بازگشایی این نمادها، شاهد فروش سهم‌ها از سوی این افراد خواهیم بود؛ بنابراین چند هفته اخیر شرایط ناپایدار و غیرقابل تحلیلی دارد.

این کارشناس بورس در ادامه گفت: با بررسی گزارش‌های ۳ ماهه منتشرشده از عملکرد شرکت‌ها درمی‌یابیم که بازار از منظر ارزندگی در شرایط مناسبی قرار دارد؛ یعنی علامتی نگران‌کننده از شرایط بازار مشاهده نمی‌شود. با این وجود، ارزندگی سهم‌ها و همچنین عملکرد مثبت شرکت‌های بورسی، لزوما به منزله فرصت مناسبی برای خرید سهم نیست.

وی تاکید کرد: بازار سرمایه همچنان درگیر ریسک‌های کلان اقتصادی و دیپلماتیک است. موضوع‌هایی همچون نرخ ارز و توافق یا عدم‌توافق میان ایران و کشورهای طرف برجام، از مهم‌ترین موضوع‌هایی هستند که ناپایداری این بازار را تشدید می‌کنند. این دست ابهامات هر روز بیشتر می‌شود؛ بنابراین رفتار محافظه‌کارانه سهامداران تقویت خواهد شد.

سماواتی با تاکید بر پارامترهای یادشده موثر بر بازار تاکید کرد: انتظار می‌رود پس از بازگشایی نمادها و خریدوفروش‌های هیجانی پس از مجامع، بازار به تعادل نسبی برسد. در همین حال، جهت کلی شاخص بورس در چند هفته پیش‌رو مثبت پیش‌بینی می‌شود.

فعالان بازار در انتظار ثبات

سماواتی گفت: گزارشات مثبتی از عملکرد گروه‌های اصلی شاخص‌ساز به‌ویژه گروه‌های پالایشی که در ارزش بازار و رشد شاخص، اثرگذار هستند، منتشر شده؛ بنابراین انتظار می‌رود شاهد بازگشت مجدد شاخص به محدوده یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی باشیم. البته شاخص هیچ زمانی نماینده کل بازار نبوده است و فعالان بازار سرمایه، این رشد را نباید به معنی حرکت مثبت همه بازار تلقی کنند؛ یعنی همچنان سرمایه‌گذاران بزرگ و حرفه‌ای منتظرمی‌مانند.

وی درباره تاثیر افزایش نرخ بهره بین‌بانکی در هفته‌های اخیر و تاثیر آن بر عملکرد بازار گفت: افزایش نرخ بهره منفی در طول هفته‌های اخیر، تاثیر خود را بر عملکرد بازار سرمایه گذاشته و به افت عملکرد بورس منتهی شده است. همین ریسک‌های سیستماتیک علت اصلی ریزش بورس در هفته‌های اخیر است. در حال حاضر بازار سرمایه حتی از این آمادگی برخوردار است که نرخ بهره بین‌بانکی به ۲۳ درصد هم افزایش یابد.

سماواتی با اشاره به متعهد نبودن دولت در اجرای ۱۰ بند حمایت از بازار سرمایه که از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام شد، تاکید کرد: در چنین شرایطی، ریزش بازار سرمایه، طبیعی‌ترین واکنش بازار به شرایط است؛ بنابراین روند محافظه‌کاری و جریان خروج پول حقیقی‌ها از بورس شدت گرفته است.

وی گفت: چنانچه سیاست‌های اقتصادی دولت در بازار پولی از ثبات لازم برخوردار باشد، نتیجه توافق و مذاکرات رفع تحریم روشن شود، دورنمای نرخ ارز و سیاست‌های ارزی دولت قابلیت پیش‌بینی داشته باشد، بازار سرمایه در مسیر رو به رشدی حرکت خواهد کرد. اما ابهامات یادشده کنونی، مانع اتخاذ جهت‌گیری درست از سوی فعالان بازار سرمایه است.

سماواتی با اشاره به روند کاهشی قیمت کامودیتی‌های فلزی در بازار جهانی گفت: گروه‌های فلزی و کامودیتی‌ها به‌عنوان لیدرهای اصلی بازار سرمایه شناخته می‌شوند؛ بنابراین سمت‌وسوی قیمتی فلزات در بازار جهانی، محرک عملکرد شرکت‌های بورسی است. در چنین شرایطی، روند نزولی قیمت فلزات در بازار جهانی و احتمال تداوم این روند نزولی، پالس منفی را روانه بازار می‌کند.

البته با توجه به آنکه دورنمای قیمت ارز صعودی پیش‌بینی می‌شود، کاهش قیمت کامودیتی‌های فلزی در بازار جهانی، تاثیر منفی قابل‌توجهی را به عملکرد بازار سرمایه ما تحمیل نمی‌کند. در واقع اثرگذاری نرخ ارز بیشتر است و پالس منفی حاصل از ریزش قیمت‌ها را خنثی می‌کند.

با این وجود، بازار در واکنش به کاهش قیمت کامودیتی‌ها و همچنین احتمال بروز در رکود اقتصادی جهان تاثیر می‌پذیرد.

سماواتی در پایان اظهار کرد: تصمیم اتحادیه اروپا مبنی بر افزایش نرخ بهره بانکی با هدف مقابله با تورم، بیش از انتظار بود. این موضوع به رشد ارزش یورو در مقابل دلار منجر خواهد شد. همین موضوع تاثیر مثبتی بر قیمت کامودیتی‌ها در جهان خواهد داشت و سیگنال مثبتی را روانه بازار سرمایه می‌کند.

امیدی به بهبود سریع نیست

رضا بهرامی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی عملکرد بازار سرمایه اظهار کرد: افت قیمت فلزات در بازار جهانی به کاهش عملکرد شرکت‌های بورسی کالامحور منجر شده و تاثیر منفی خود را بر کلیت بازار سرمایه گذاشته است. همزمان افزایش قابل‌توجه نرخ بهره بین‌بانکی، فعالان بازار را نگران کرد و از مهم‌ترین پارامترهای منفی اثرگذار بر عملکرد بورس بود.

وی با اشاره به گزارش‌های عملکرد منتشرشده از فصل بهار شرکت‌های بورسی گفت: عملکرد این شرکت‌ها مطابق پیش‌بینی‌های قبلی امیدبخش نبوده و همین موضوع در هفته‌های اخیر تاثیر منفی بر عملکرد بازار داشته است.

بهرامی با اشاره به سبزپوشی بازار سرمایه در نخستین روز مرداد گفت: بورس تهران نخستین روز مرداد را سبزپوش آغاز کرد. رشد شاخص کل نیز نوید تداوم سبزپوشی را در هفته جاری به سهامداران داد. شاخص کل بورس تهران شنبه با رشد ۱۶۰۰ واحدی همراه بود و شاخص کل به‌دنبال این تغییر در محدوده یک میلیون و ۴۷۳ هزار واحدی تثبیت شد. با این وجود روند رو به رشد شاخص بورس در هفته جاری آن‌قدرها هم قدرتمند نبود. به‌علاوه آنکه باید تاکید کرد که به‌دلیل برگزاری مجامع عمومی، بسیاری از نمادهای شرکت‌های بورسی، هنوز بازگشایی نشده‌اند، ارزش معاملات سهام پایین است و شاهد ورود جریان نقدینگی به این بازار نیستیم. در همین حال، نشانه‌ای از بازگشت قیمت کامودیتی‌ها به روند صعودی در بازار جهانی وجود ندارد؛ بنابراین نمی‌توان به تغییر جهت جدی و اثرگذار در بازار سرمایه در کوتاه‌مدت امید داشت.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه با اشاره به روند نزولی قیمت نفت در هفته گذشته گفت: بهای فروش نفت در بازارهای جهانی در هفته گذشته به‌دلیل واهمه از تداوم رکود در جهانی کاهش یافت. تقویت شاخص دلار، نگرانی‌‌های جدید از محدودیت‌‌های شیوع مجدد ویروس کرونا در چین و سیاست‌های ضدتورمی در غرب از مهم‌ترین دلایل ریزش قیمت نفت عنوان می‌شوند. شرایط یادشده سیگنال منفی را به ارزش سهام شرکت‌های وابسته به نفت ازجمله گروه‌های پالایشی روانه کرد.

بهرامی در ادامه افزود: قیمت مس و روی نیز افت قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. با توجه به شرایط اقتصادی جهان، چشم‌انداز روشنی برای بازگشت قیمت فلزات به اوج وجود ندارد. در حال حاضر، تداوم ریزش قیمت فلزات و تکرار رکود اقتصادی، محتمل‌ترین سناریوی اقتصادی است.

وی گفت: بر همین اساس در حال حاضر عملکرد بورس تهران با عملکرد بازار سرمایه در سال ۱۳۸۷ و دوران رکود اقتصادی در سال ۲۰۰۸ میلادی شباهت دارد. در آن دوره، عملکرد شرکت‌های بزرگ بورسی کشور که فلزی و کامودیتی‌محور بودند از نوسانات قیمت جهانی تاثیر پذیرفت. در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود این روند ادامه داشته باشد.

وی با اشاره به سقوط قیمت مس و فاصله ۳۸ درصدی آن با سقف قیمتی که برای این فلز در ماه‌های گذشته ثبت شده، گفت: بدون تردید چنین افت قیمتی قابل‌ملاحظه‌ای تاثیر منفی بسزایی بر عملکرد شرکت‌های بورسی دارد. در واقع شرکت‌های فلزی به‌عنوان لیدر بورس تهران از روند ریزش قیمت‌ها در بازار جهانی، متضرر خواهند شد.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که در حال حاضر بهای دلار در کانال ۳۰ تا ۳۲ هزار تومانی تثبیت شده؛ یعنی نباید به قیمت دلار به‌عنوان محرک بازار امید داشت.

بهرامی خاطرنشان کرد: البته تمام موارد یادشده، منفی‌ترین پیش‌بینی از عملکرد بازار سرمایه بود. با این وجود همچنان امید می‌رود در اواخر تابستان و اوایل پاییز امسال و پس از تخلیه حباب بازار، شاهد بازگشت مجدد بورس به روند صعودی باشیم.

سخن پایانی

تداوم انتشار اوراق از سوی دولت برای تامین کسری بودجه، افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، نبود دورنمای روشن از مذاکرات سیاسی و فاصله قابل‌توجه میان نرخ دلار نیمایی و دلار آزاد از مهم‌ترین دلایل ریزش بورس در هفته‌های اخیر است.

در چنین شرایطی، نه‌تنها تقاضای جدی و قابل‌توجهی برای خرید سهام وجود ندارد، بلکه شاهد تداوم خروج سرمایه‌گذاران حقیقی از این بازار هستیم.

با این وجود نباید از این نکته غافل بود که گزارش‌های عملکرد ۳ ماهه منتشرشده از شرکت‌های بورسی مثبت‌تر از تصورات قبلی است؛ درنتیجه این امید وجود دارد که فعالان حرفه‌ای بازار اقدام به تزریق نقدینگی به بورس کنند.

 چنین اقداماتی در کوتاه‌مدت به مثبت شدن بورس منتهی می‌شود اما برای بازگشت تعادل به بازار و ثبات در سبزپوشی بازار در درجه نخست باید از ابهامات سیاسی و اقتصادی کشور کاسته شود و در ادامه دولت در عمل به وعده‌های خود مصمم و ثابت‌قدم باشد.