نظر صنعتگران درباره تاثیر ارز یک یا چند نرخی بر تولید
بازی پولی به‌نفع صنعت نیست
مدیریت و کنترل بازار ارز در دولت‌ها و با روش‌های گوناگون آزمون‌وخطا شد اما همچنان ارز یکی از پرچالش‌ترین بازارهای کشور به‌شمار می‌رود. در دولت تدبیر و امید هنگامی که سخن از ارز تک‌نرخی شد، بدون محاسبه اقتصادی عدد ۴۲۰۰ را تعیین کردند اما در نهایت در کنار ارز ۴۲۰۰، ارز نیمایی، ارز سنایی و ارز آزاد هم متولد شد. به‌گفته کارشناسان تولید، این نوسان قیمتی، برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت را هم با چالش روبه‌رو کرده چه برسد که صنعتگری بخواهد برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشد.
دولت سیزدهم هم به‌تبع همتایان گذشته خود به‌دنبال مدیریت و کنترل بر بازار ارز است. عنوان می‌شود برای از بین بردن رانت باید ارز تک‌نرخی شود اما آیا این مهم در شرایط اقتصادی که کشور در آن به‌سر می‌برد، شدنی است؟ از سوی دیگر با وجود صحبت از حذف ارز ترجیحی، دولت آن را در بودجه ۱۴۰۱ درنظر گرفته، علاوه‌بر اینکه نرخ ارز نیمایی و سنا هم همچنان موردبحث است.
تولیدکنندگان درباره نرخ ارز نگاه‌های متفاوتی دارند اما مسئله اصلی که مطرح می‌کنند این است که ارز یک قطعه از پازلی بزرگ بوده و با جابه‌جایی این قطعه مسائل و مشکلات صنعت و تولید حل نمی‌شود؛ علاوه بر اینکه در بهبود وضعیت اقتصاد هم چاره‌ساز نخواهد بود.
صنعتگر خواهان آرامش در بازار است که بتواند برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت داشته و سرمایه‌گذاری او برای توسعه با حداقل ریسک همراه باشد. اما شرایط اقتصادی کشور سبب‌شده تولیدکنندگان فراری از سرمایه‌گذاری مجدد بوده و رغبتی به توسعه واحد صنعتی خود نداشته باشند.
تکرار مکررات
نادر فرخ از فعالان صنعت درباره نرخ انواع ارز و تاثیر آن بر تولید به صمت گفت: بحث یکسان‌سازی نرخ ارز یک روی سکه است و در کاهش برخی رانت‌های موجود و شفاف‌سازی عملکردها تاثیر دارد. وی افزود: اما مسئله اصلی که در این حوزه وجود دارد و مربوط به چند سال اخیر هم نیست، علاوه‌بر یکسان‌سازی نرخ ارز، مسائل اقتصادی است که نادیده گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال، اینکه نمی‌توانیم ارزش‌افزوده کافی در کشور ایجاد کنیم یا نامناسب بودن نرخ تورم و.. دست‌به‌دست هم داده تا نرخ ارز در هر نقطه‌ای یکسان‌سازی شود، سال آینده در همان نقطه قرار نداشته باشد. او ادامه داد: مشکل اصلی ریشه در اقتصاد تورم‌زا ما دارد که منجر به رکود شده است.
وی گفت: در این چالش‌ها یک قطعه از پازل یکسان‌سازی نرخ ارز است اما اگر سایر قطعات این پازل درست نشود، مشکلات حل نشده بلکه تشدید هم می‌شود.
این فعال صنعت یادآور شد: بارها در دولت‌های گوناگون عنوان‌شده که نرخ ارز ثابت و یکسان شود و حرکت‌هایی هم انجام شد اما در هیچ‌کدام نتیجه موردانتظار به‌دست نیامد. فرخ تاکید کرد: از این‌رو پیش از اینکه دولت به سراغ یکسان‌سازی نرخ ارز برود، نخست باید واقعیت‌های موجود کشور را ریشه‌یابی و عارضه‌یابی و بررسی کند دلیل نرسیدن به اهداف تعیین‌شده در این حوزه در دولت‌های قبل چه بوده است.
این صنعتگر اظهارکرد: اگر این بخش حل‌وفصل و برای آنها راهکار ارائه نشوند هر اقدامی انجام شود دوباره چند سال بعد همین پرسش‌ها و پاسخ‌ها تکرار خواهد شد.
ضرورت خلق ارزش‌افزوده ملی
فرخ با بیان اینکه پیش از صحبت از تک‌نرخی کردن ارز که تاثیر مستقیم در تولید و نرخ تمام‌شده محصولات صنعتی می‌گذارد باید ساختار اقتصادی کشور اصلاح شود، گفت: نخستین مسئله این است که چرا مدیران اقتصادی قادر به کنترل تورم در کشور نیستند؟ چرا نمی‌توانیم ارزش‌افزوده ملی درست خلق کنیم که پول ملی به اعتبار آن ارزش، دارای اعتبار شود؟ در این راستا، تولید می‌تواند کمک کرده و ارزش‌افزوده خلق کند اما تولید و صادرات واقعی.
این فعال صنعت خودرو در ادامه سخنان خود گفت: ارزش پول، دستوری به‌دست نمی‌آید و نمی‌توان اصرار داشت روی عدد موردنظر ما باقی بماند. در واقع کالا باید ارزشمندی خود را اثبات کند.
تغییر با نگاه به گذشته
این قطعه‌ساز با بیان اینکه ارز یک کالای بین‌المللی است که در حال مبادله است، تصریح کرد: نرخ این پول در تمام بخش‌های صنعتی و تولیدی تاثیر دارد و از نرخ حدود ۱۰۰ تومان تا ۳۰ هزار تومان تجربه شده است.
فرخ خاطرنشان کرد: نرخ مواد اولیه تولید داخل با قیمت‌های جهانی است. اگر قرار باشد مواد اولیه، خیلی ارزان در داخل توزیع شود به‌راحتی قاچاق معکوس رخ داده و از ایران به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود.
او گفت: هر محصولی که قرار باشد نرخ آن به شکل مصنوعی پایین نگه داشته شود، پدیده قاچاق را به‌دنبال خواهد داشت. هنگامی که نرخ مواد اولیه تابع نرخ‌های جهانی باشد در نتیجه هر قیمتی که برای ارز تعیین شود روی تولید و نرخ تمام‌شده آن هم در محصولات موردنیاز وارداتی و هم مواد اولیه تولید تاثیر دارد. اما باز هم تاکید می‌شود تک‌نرخی کردن آن یا تعیین ارزهای گوناگون، بدون درنظر گرفتن سایر شاخص‌های اقتصادی آب در هاوان کوبیدن است؛ بنابراین تک‌نرخی کردن ارز یا در مقابل اختصاص ارزهای مختلف به بخش‌های گوناگون بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی و مشکلات گذشته، نتیجه‌بخش نخواهد بود.
در میان اخبار
فرخ تاکید کرد: نرخ ارز یک قطعه از یک پازل بزرگ در اقتصاد و صنعت است. به نظر می‌رسد بسیاری از قطعات این پازل در جای خود قرار ندارند؛ بنابراین چرخاندن یک قطعه به‌نام ارز در جاهای گوناگون، نمی‌تواند ما را به اهداف موردنظر در اقتصاد و صنعت رهنمون کند.
این قطعه‌ساز عنوان کرد: مسئله ارز، موضوع واحد دولت‌های قبل بوده و پیش از هر تصمیمی آیا اقتصاددان‌های دولت جدید جست‌وجو می‌کنند چرا یک مسئله در طول این سال‌ها با تمام روش‌هایی که برای حل آن به‌کار گرفته شده، هنوز یکی از معضلات اقتصادی کشور است؟ بنابراین با انداختن مشکل به گردن دولت قبل راه به جایی نمی‌بریم باید به‌اصطلاح رو راست با مسئله برخورد کنیم.
فرخ در پایان گفت: باید واقع‌بینانه عمل کنیم، اصلاح هر بخش چه با ارز تک‌نرخی و چه چندنرخی، به‌طور قطع تولید را بارورتر خواهد کرد؛ مسئله اصلی ریشه‌یابی علت اصلی حل نشدن این معضل (نوسان بازار ارز) در طول این سال‌هاست.
ایجاد رانت با نرخ‌های متفاوت ارز
در ادامه علی‌اکبر جوانروح از دیگر فعالان صنعت خودرو درباره یک بام و دو هوای نرخ ارز در دولت سیزدهم و تاثیر آن در صنعت به صمت گفت: تفاوت نرخ ارز از ترجیحی تا آزاد، فسادآور است و این فاصله قیمتی ایجاد رانت می‌کند. در واقع، نرخ‌های کاذبی است که برای بخشی، پایین و برای بخش دیگر بالاست.
او افزود: برخی عنوان می‌کنند نرخ ارز افزایش پیدا کند تا صادرات با ارزآوری بیشتری همراه باشد. حال باید پرسید آیا نرخ دلار در کشورهای مقصد، نوسان نرخ دارد که درآمد بیشتری نصیب کشور کند؟
او ادامه داد: کالای صادراتی ممکن است ۱۰۰ دلار ارزش‌گذاری شود. این عدد، مبلغ ثابتی است. در این میان، موضوع ارزش پول ملی است که در مقابل ارز بالا و پایین می‌شود. اگر ارزش ریال کاهش پیدا کند، هزینه گردش مالی افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین برای کمک به تولید، شفاف‌سازی لازم است.
علت نیمه‌تمام ماندن طرح‌ها
جوانروح با بیان اینکه هر چه حجم پول بیشتر باشد، گردش مالی گران‌تر خواهد بود، گفت: شاید اداره دارایی پول بیشتری دریافت کند اما ارزش آن پایین است. به‌عنوان مثال، سازمان برنامه‌وبودجه برای پروژه‌ای برآورد قیمتی می‌کند و آن را دست پیمانکار می‌دهد اما تا شروع کار، ارزش پول کاهش پیدا می‌کند و پروژه تعطیل می‌شود. همین موضوع را به تولید ببریم؛ همین مسئله طرح‌های توسعه‌ای را در داخل واحدهای صنعتی زمینگیر و تعطیل می‌کند.
او گفت: یک جریان القاشده که در حوزه اقتصاد در دولت‌ها هر بار تکرار می‌شود. اگر یک نرخ ثابت و واقعی تعیین شود، چالش‌های موجود کمتر می‌شود. در دولت هفتم و هشتم، دلار در صرافی‌ها ارزان‌تر از بانک مرکزی بود، چون بانک کارمزد دریافت می‌کرد. در این دوره، شاهد رشد اقتصادی در کشور بودیم. پس نخست باید مشکلات ریشه‌یابی شود. جوانروح افزود: در همین دوره بود که تعداد قطعه‌سازی رشد کرد و آمار قطعه‌سازان از ۳۰۰ به ۱۰۰۰ قطعه‌ساز رسید. چرا این‌گونه شد، چون صنعتگر اطمینان پیدا کرد که می‌تواند سرمایه‌گذاری کند. اما آیا امروز هم همین‌گونه است؟ من قطعه‌ساز که سال‌ها قبل سرمایه‌گذاری کرده‌ام، امروز جرأت افزایش سرمایه و توسعه ندارم، چون آینده نامعلوم است. نوسانات نرخ ارز، تورم و... صنعتگر را بی‌اعتماد کرده است.
بازی با نرخ، بلای جان صنعت
این فعال صنعت گفت: در ۲، ۳ سال اخیر که بخشی از کارخانجات صنعتی از جمله قطعه‌سازان تعطیل شدند به‌دلیل همین بازی با نرخ پول بوده است. او ادامه داد: از سوی دیگر، تولید می‌کنیم که ارزش‌افزوده ایجاد کنیم در حالی‌که این ارزش‌افزوده با کاهش ارزش پول از بین می‌رود. علت اینکه رشد منفی داریم به این موضوع برمی‌گردد که ارزش‌افزوده ایجادشده در هر بخش، چه صنعتی و چه غیرصنعتی با کاهش ارزش پول از بین رفته است.
جوانروح با بیان اینکه نیاز است انقلاب اقتصادی در کشور رخ دهد در پایان گفت: در کلان موضوع مخالف حذف ارز دولتی هستم زیرا قیمت واقعی ارز همان ۴۲۰۰ تومان است و نرخ بازار ، قیمت کاذب است بنابراین ضرورت دارد نقطه‌های فسادآور و رانت‌زا شناسایی و از بین برود تا بتوان تصمیم‌گیری درست در مقابل بازار ارز داشته باشیم.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، با وجود اینکه برخی صنعتگران معتقد به ارز تک‌نرخی و کاهش رانت در حوزه تولید هستند، بعضی تاکید دارند که مسئله اصلی در حوزه تولید و نرخ ارز، تک‌نرخی یا چندنرخی بودن آن نیست، زیرا این موضوع در هر دولتی مطرح شده در نهایت نتیجه واحدی که کمک‌کننده به تولید باشد را شاهد نبوده‌ایم؛ بنابراین تصمیم‌گیران و اقتصاددانان بدنه دولت باید پیش از هر تصمیمی نخست ریشه‌یابی کنند که چرا دولت‌های قبل در این زمینه موفق نبوده‌اند. اگر این مسئله در کنار مسائل دیگر پیگیری و حل‌وفصل شود، در نهایت منجر به رشد تولید و رونق سرمایه‌گذاری برای توسعه صنعت می‌شود.
